به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تسنیم، کشاورزی همواره یکی از مهم‌ترین و البته مظلوم‌ترین حوزه‌های اقتصادی است که در کشور ما وجود دارد و همیشه از توجه ویژه برای توسعه محروم بوده است.
اما این روزها وضعیت کشاورزان هر روز سخت‌تر از روز قبل میشود به اقرار مسئولان هر روزه شاهد تخلیه بیشتر روستاها و ساکن شدن جمعیت آنها در حاشیه شهرهای بزرگ هستیم که این مسئله مشکلات زیادی را برالی یک جامعه می‌تواند به وجود بیاورد.
گفت‌وگویی با غلامزاده هادیزاده عضو هیئت رئیسه خانه کشاورز ایران شده و در آن به برخی از مشکلات حوزه کشاورزی پرداخت است که مشروح آن در زیر آمده است.
** در جامعه ما وقتی می‌گوییم کشاورز تصویر ذهنی‌مان فردی فقیر احتمالا با لباس‌هایی مندرس و وضعیت نابه‌سامان از لحاظ مالی است اما در کشورهای دیگر تصور ذهنی از کشاورزان افراد بافرهنگ و دارای موقعیت مالی بالا و پایگاه اجتماعی مناسب است به چه علت تا این حد تفاوت بین ایران و کشورهای خارجی وجود دارد؟
هادیزاده: چون کشاورزان واقعا وضعیت مالی مناسبی ندارند و کسی که وضعیت مناسب مالی و دانشی ندارد و دچار محرومیت هم هست قطعا نمی‌تواند جایگاه اجتماعی بالایی داشته باشد اما اینکه چرا وضعیت مالی کشاورزان در ایران مناسب نیست علل مختلفی دارد.
نخست اینکه کشاروزی ما به یک بلا به نام خرده‌مالکی دچار است و علت اصلی آن هم نظام ارث و میراثی است که در کشور ما وجود دارد که باید برای آن برنامه‌ریزی شود همچنین کشورهای توسعه یافته برای رفع این مشکلات از تعاونی‌های کثیرالعضو در فعالیت‌های کشاورزی و صنایع تبدیلی آن استفاده می‌کنند اما متأسفانه این روش در ایران اجرایی نمی‌شود و تعداد کمی از این شرکت‌ها توانسته‌اند به سوددهی برسند و فعالیت آنها اقتصادی باشد.
در این بین بخش حکومتی هم می‌تواند ورود پیدا کند و اجازه کشت در مساحت‌های غیراقتصادی را صادر نکند همچنین بخش کشاورزی ما از کمبود تجهیزات و دانش مدرن رنج می‌برد.
اما در هیچ جای دنیا کشاورزان به دنبال تحقیقات نمی‌روند این وظیفه دانشگاه‌ها است که برای افزایش بهره‌وری پژوهش کرده و بعد کشاورزان را به آن سمت هدایت کنند در کشور ما بخش تحقیقات اگر هم کار می‌کند ضعیف بوده و با اتفاقات روز پیش نرفته است.
هم اکنون جمعیت کشور ما از 30 میلیون نفر به بیش از 80 میلیون نفر رسیده و سیاست‌های بهره‌وری ما مطابق الگوهای افزایش جمعیت ما پیش نرفته و در نتیجه ما واردکننده عمده محصولات راهبردی غذایی از خارج از کشور هستیم و اگر هم بخواهیم به منابع داخلی کشور بیشتر فشار کنیم چیزی برای نسل‌های بعدی نمی‌ماند.
** منظور شما از اینکه سیاست‌ها متناسب با الگوهای رشد جمعیت پیش نرفته چیست؟
هادیزاده: قانونی که هم اکنون در کشور ما برای واردات بذر انجام میشود مربوط به 50 سال پیش است و هنوز نمی‌توانیم بذر درست را وارد کنیم که بتوانیم به اندازه‌ای که باید نتیجه بگیریم.
دوم اینکه ما نمی‌دانیم در اقلیم‌مان چه بکاریم چه قدر بکاریم و کجا بکاریم در زمین‌های پست، باغ‌ها یا مزارعی را ایجاد می‌کنیم که نیاز به ارتفاع بیش از هزار متر از سطح دریا دارد و سبب میشود تبخیر و تعرق بالا رفته و بهره‌وری پایین آید. به عبارت ساده‌تر ما برای تولید با ظرفیت بیشتر برنامه‌ریزی درستی نداریم و طبیعی است که به منابع پایه فشار زیادی وارد کنیم.
** از نظر شما راه حل این موضوع چیست؟
هادیزاده: دولت باید سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها را به دست خود کشاوروزان بسپارد اما ما شاهد این هستیم که نقش کشاورزان درتصمیم‌گیری‌ها مرتب کوچک و کوچک‌تر شده و به اینجا رسیدیم که امروز 98 درصد تولید در بخش کشاورزی را بخش خصوصی انجام می‌دهد اما همین بخش کمتر از 2 درصد در تصمیم‌گیری‌ها نقش دارد؛ همچنین ما باید این اجازه را بدهیم که اقلیم برای کشاورز تعیین تکلیف کند همانطور که در سال‌های سال قبل برای پدران ما همین روند بوده است.
** خود شما اشاره کردید که کشاورزان توانایی دانشی و تمکن مالی کمتری دارند این افراد چگونه می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها ورود داشته باشند آیا نباید در ابتدا این قشر آموزش‌های لازم را دریافت کنند؟
هادیزاده: اگر در هر منطقه یک کشاورز پیشرو وجود داشته باشد که حتما هم وجود دارد و ابزار و اختیارات در اختیار وی قرار بگیرد خودش می‌تواند یک مرکز آموزش برای سایر کشاورزان ایجاد کند نیازی نیست که وزارت جهاد کشاورزی بخواهد در این حوزه ورود داشته باشد و تعداد زیادی متخصص دانشگاهی وجود داشته باشند که از نظر علمی نتوانند راه‌های افزایش بهره‌وری را اجرایی کنند.
این درست است که سطح سواد جامعه کشاورزی ما از صنعت و خدمات پایین‌تر است بنابراین نوع آموزش باید از حوزه‌های دیگر متفاوت باشد در واقع این افراد باید به صورت سمعی و بصری آموزش خود را دریافت کنند و ببنینند که یک کشاورز پیشرو چگونه توانسته بهره‌برداری خود را افزایش دهد تا آنها هم بتوانند مانند وی فعالیت داشته باشند.
دولت این قصد را دارد که امنیت غذایی را حفظ کند و کار درستی است اما بهایی که داریم برای آن پرداخت می‌کنیم بسیار بالا است و این قیمت را هم منابع پایه ، محیط زیست و کشاورزان ما پرداخت می‌کنند ما مزیت‌های تولید را در کشور نمی‌شناسیم هرکس که صبح زودتر از خواب بیدار شود می‌تواند تصمیم بگیرد که کشاورزی کند؛ چه محصولی را در کجا بکارد، هر دامی که بخواهد را تکثیر کند و یا هر نوع ماهی را که دوست دارد پرورش دهد.
اما در دنیا با توجه به علل کارشناسی و موضوعات اقتصادی این اجازه به افراد داده نمی‌شود برای شما مثال می‌زنم به محض اینکه آب زاینده رود در اصفهان باز میشود افرادی در حاشیه آن شروع به کاشت برنج می‌کنند این وضعیت در شهرستان کلات خراسان رضوی هم وجود دارد در حالیکه برنج محصول بسیار پر آبی است و تنها باید در استان‌های شمالی کشور کشت شود.
** به غیر از اینها مشکل چیست؟ فکر می‌کنید مشکل بخش کشاورزی ما با آموزش و تقویت حوزه تولید رفع میشود؟
هادیزاده: خیر؛ ما در بخش صنایع تبدیلی هم دارای مشکلاتی هستیم؛ هم اکنون در اروپا یک کارخانه زیر 10 هزار تن ظرفیت برای تولید قند و شکر از چغندر قند نداریم اما در ایران هنوز هم کارخانه‌هایی با ظرفیت 600 تن فعالیت دارند.
در دنیا برای کشورهای هدف صادرات برنامه‌ریزی می‌کنند؛ سلایق مشتریان خود را شناسایی کرده و بر اساس برنامه بازرگانی تولید را انجام می‌دهند؛ اما در نظر بگیرید که در کشور ما با این عرصه وسیع انواع و اقسام داروهای گیاهی تولید میشود اما حتی یک پالایشگاه وجود ندارد که بتواند ماده موثره آنها را جداسازی کرده و تبدیل به ارزش افزوده برای صادرات کند.
مثلا از همین گیاه نعنا فلفلی ده‌ها نوع ماده استخراج میشود که می‌توان از آنها در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی استفاده کرد اما ما همچنان شاهد این هستیم که این ماده به صورت خام به کشورهای دیگر صادر میشود در تحقیقات نشان داده شده که ارزش دلاری صادرات خام گیاهان دارویی نسبت به صادرات فرآورده‌های آنها یک به 145 است.
** به نظر شما چرا ما برای ورود به این بازارها برنامه‌ریزی نداریم؟
هادیزاده: شاید یکی از موضوعات این حوزه این است که که بازاری برای صادرات نداریم با وجود محدودیت‌هایی که هم اکنون برای ما وجود دارد بازار هدف ما در کشورهای حاشیه خلیج فارس، قطر، عراق و بخش کوچکی از ش.رهای آسیای میانه خلاصه شده؛ اما دنیا اینگونه تجارت نمی‌کند و تا زمانیکه ما نتوانیم مراودات خود را با دنیا افزایش دهیم وضعیت به همین صورتی که هم اکنون مشاهده می‌کنیم باقی می‌ماند.
** ما باید چه کاری انجام دهیم؟
هادیزاده: ما باید کاری را بکنیم که چین و ژاپن انجام دادند ما باید به مهندسی معکوس روی بیاوریم و تحقیقات و توسعه را مورد توجه قرار دهیم چین از بدل‌سازی شروع کرده و امروز تبدیل به یکی از کارگاه‌های بزرگ تولید فناوری شده است.
** شما فکر می‌کنید که وضعیت کنونی اقتصاد چه تأثیری بر روی حوزه کشاورزی می‌گذارد؟
هادیزاده:اجازه دهید به پرسش ابتدایی شما بازگردم چرا کشاورز ما پیشرفت نمی‌کند شاید یکی از علل آن این است که دولت اصلا این قشر را مورد توجه قرار نمی‌دهد در همین وضعیت اقتصادی با وجود افزایش چند برابری دلار هنوز یک نرخ خرید تضمینی منطقی برای محصولات کشاورزی اعلام نشده است.
کشاورز را در نظر بگیرید که هزینه خانوارش چند برابر شده، هزینه تولیدش هم افزایش داشته و محصولش در آن سوی مرزها خریداران به مراتب بهتری دارد و در برخی از محصولات تفاوت قیمت بازار داخل و خارج به چند برابر می‌رسد چرا باید محصول خود را به دولت با قیمت کمتر بفروشد و بعد از آن هم چندین ماه در کشمکش پرداخت مبلغ آن باقی بماند.
ما هم اکنون شاهد قاچاق برخی از محصولات به خارج از مرزها هستیم و علت اصلی آن هم سیاست نادرست دولت است و باید گفت طولی نمی‌کشد که همه محصولات کشاورزی ما که در بیرون مرزها قیمت بالاتری دارند جزو اقلام قاچاق شده شوند و امنیت غذایی که تا این حد دولت به دنبال حفظ آن به هر بهایی است؛ نیز از بین برود.
