آدامس و شکلات از گذشته یکی از اصلی‌ترین کالاهای قاچاق بازار خوراکی ایران بوده‌اند؛ این در حالی است که شرکت‌های ایرانی گوناگون در این حوزه فعال هستند و به دلیل قاچاق زیاد در این بخش همواره با مشکل مواجه می‌شوند. بررسی آمارها حاکی از آن است که در سال‌های اخیر واردات آدامس کاهش یافته است. حال آنکه در همین سال‌ها چندین کارخانه آدامس یا تعطیل شده‌اند یا به حالت نیمه‌تعطیل درآمدند و در مقابل بیشتر فروشگاه‌های کشور از آدامس‌های خارجی اشباع شده‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، از یک طرف آمارها نشان می‌دهند ٧٠ درصد بازار ایران در اختیار برندهای وارداتی است اما براساس آمار واردات در سال گذشته تنها یک درصد بازار در اختیار اینگونه برندها بود. آخرین گزارش یورو مانیتور که معتبرترین نهاد بررسی بازار بین‌المللی است و در جولای ٢٠١٧ منتشر شد، موید آن است که بیش از ٧٥ درصد بازار ایران در اختیار مارک‌های خارجی است. دلیل این تفاوت فاحش را باید در واردات غیررسمی و کم‌اظهاری در گمرکات جست‌وجو کرد! مساله آن است که براساس آمارها بیشترین مشکل قاچاق آدامس در بازار ایران به دلیل واردات غیر رسمی و کم اظهاری در گمرک جمهوری اسلامی است.
به عنوان نمونه وضعیت یکی از برندهای خارجی فعال در ایران جالب توجه است؛ یک فعالیت تحقیقی در بازار آدامس نشان داد که بیشترین فروش آدامس در سطح سوپرمارکتها و دکه‌های روزنامه فروشی متعلق به این برند خارجی است که بیشترین سطح شلف را هم به خود اختصاص داده است. در این تحقیق مشخص شد میانگین فروش این برند خارجی در سوپرمارکتها و فروشگاه‌های کشور اعم از دکه‌ها یا بقالی‌ها ١٠ باکس ١٢ عددی در ماه است. اگر این تعداد را در کمترین قیمت فروش این برند خارجی یعنی ٣٥٠٠ تومان و در دو سوم تعداد پایگاه فروش آدامس (آدامس در ایران در ١٥٠٠٠٠ نقطه به فروش می‌رسد) ضرب کنیم به عدد فروش تقریبی این برند می‌رسیم: ٤٢ میلیارد تومان فروش ماهیانه معادل ٥٠٤ میلیارد تومان فروش سالانه. البته این عدد فروش بر اساس قیمت مصرف‌کننده متعارف این کالا در بازار ایران است نه بر مبنای قیمت واردات.
چگونه بازار ایران، به بازار جذاب برندهای خارجی تبدیل شد؟
بر اساس قوانین فروشگاه‌های بزرگ بین‌المللی، فروش کالاهایی که کمتر از یک سوم از تاریخ مصرف درج شده بر روی آنها باقی مانده باشد ممنوع است. از آنجا که تاریخ مصرف اغلب آدامس‌ها ٢ سال است، وقتی ٨ ماه به تاریخ انقضا مانده باشد کالا از شلف یا انبار فروشگاه زنجیره‌ای به تولید‌کننده عودت داده می‌شود یا اگر در انبار تولید‌کننده کالایی با این مشخصات مانده باشد مجوز فروش به فروشگاه‌ها را نخواهد داشت. در این شرایط، تولید‌کنندگان، کالای غیر قابل فروش در اروپا و سایر کشورهای منطقه را به جای معدوم کردن، با قیمت بسیار ناچیز به بازرگانانی که خواهان این کالا باشند می‌فروشند. این کالا که به دلیل تاریخ مصرف کوتاه خود قابلیت واردات رسمی به هیچ کشوری را ندارد از طریق مبادی غیر رسمی وارد کشور می‌شود و با قیمتی حتی کمتر از بهای تمام شده به مغازه داران فروخته می‌شود. از آنجا که حاشیه سود این کالا بسیار قابل توجه است، سوپرمارکتها آن را به کالاهای خارجی رسمی یا تولید داخل ترجیح می‌دهند!
در بعضی موارد نیز تاریخ تولید و انقضا از روی محصول پاک شده و تاریخ تولید و انقضای جدید بر روی کالا درج می‌گردد! جالب است بدانید در گذشته بر روی بسته بعضی برندها با جت پرینتر لیزری تاریخ حک می‌شد که قابل اصلاح نبود اما همان برندها در حال حاضر جهت همراهی با کسانی که کالای تاریخ گذشته را خریداری و اصلاح می‌کنند از جت پرینتر جوهری استفاده می‌نمایند.
این در حالی است که کشورهای دیگری در جهان هستند که در مواردی از این دست بسیار سختگیر عمل می‌کنند. بطور مثال بسیاری از آدامس‌ها حق وارد شدن به بازار امریکا را ندارند. به این موضوع از دو زاویه باید توجه شود. رقابت در بازارهای بین‌المللی در این روزها بسیار داغ و تنگاتنگ است. بنابر این، تولید‌کنندگان برای رقابت در بازارهای بین‌المللی تلاش می‌کنند به هر طریق ممکن بهای تمام شده کالای خود را کاهش دهند. استانداردهای داخلی بعضی کشورها بسیار سختگیرانه است و استفاده از بعضی مواد اولیه در آن کشورها، برای فروش داخل مجاز نیست. در این شرایط تولید‌کنندگان با توجه به بازار هدف و با قید اینکه فروش این کالا در کشور تولید‌کننده مجاز نیست، کالای خود را متناسب با استاندارد بازار هدف تولید می‌نمایند. از سوی دیگر، دولت‌ها هم برای حمایت از صادرات، مالیاتها و عوارض داخلی را از کالای صادراتی دریافت نمی‌کنند تا بهای تمام شده کاهش یابد. هر دوی این عوامل باعث درج چنین عباراتی بر روی بعضی کالاهای وارداتی است.
با توجه به جمعیت جوان کشور از یکسو و تفاوت بالای سرانه مصرف آدامس ایران با کشورهای اروپایی و امریکا از سوی دیگر، بازار آدامس ایران یک بازار بزرگ است که در صورت بالفعل شدن ظرفیت‌های بالقوه آن، به جذاب‌ترین بازار آدامس دنیا تبدیل خواهد شد. بیش از ٨٠ درصد از مردم ایران مصرف‌کننده آدامس هستند در حالی که این رقم در امریکا ٥٩% است. اما سرانه مصرف آدامس در ایران ٢٠٠ گرم و در امریکا ٩٠٠ گرم است! سرانه مصرف کشورهای اروپایی نیز در همین حد است و حتی کشور ترکیه که در همسایگی ایران قرار دارد سرانه‌ای معادل ٦٠٠ گرم دارد. این تفاوت بیانگر ظرفیت‌های این بازار است که برندهای خارجی را مصمم می‌کند در ایران حضور موثر داشته باشند.
برچسب اصالت
مهم‌ترین نقاطی که در تهران به بازار اصلی این کالا تبدیل شدند، پله نوروزخان، انبار نفت و خیابان مولوی بزرگ‌ترین عمده فروشی‌های این کالای جذاب را در خود جای داد‌ه‌اند. نکته حائز اهمیت اینجاست که به سبب عدم برخورد با فروش کالای قاچاق، عمده‌فروشان در این بازار رسما اعلام می‌کنند کالایی که تحویل می‌دهند قاچاق بوده و از مبادی غیررسمی وارد شده است.
مشکل دیگر این است که بین کالایی که قانونی وارد کشور شده و کالایی که قاچاق آمده است، نمی‌توان به راحتی تمایز قائل شد. اما در مورد مواد غذایی این کار راحت‌تر است. کالاهای حوزه غذا و دارو که از مبادی رسمی وارد کشور شده‌اند بلا استثناء دارای برچسب اصالت هستند. بر چسب اصالت را بر روی همه داروها، لوازم آرایشی و مواد غذایی وارداتی که توسط شرکت‌های معتبر و بصورت قانونی وارد شده‌اند می‌توان دید. زمینه این برچسب به رنگ سفید و زرد بوده و بر روی آن نام کالا، شماره بچ تولیدی، تاریخ انقضا و یک QR کد چاپ شده است. همچنین شماره پیامک کنترل سلامت کالا، شماره تماس و آدرس سایت دیده می‌شود.
در بخشی از این برچسب یک اسکرچ دیده می‌شود که با خراشیدن آن می‌توان کد درج شده در زیر آن را به شماره پیامک گفته شده ارسال و از سلامت کالا اطمینان حاصل کرد. بنابراین هر کالایی که فاقد برچسب اصالت وزارت بهداشت باشد قاچاق بوده و سلامت آن مورد تایید وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروی جمهوری اسلامی ایران نیست.
