محصولات پتروشیمی چگونه در زندگی روزمره حضور دارند؟

اقتصاد آنلاین – اکرم شعبانی؛ محصولات پتروشیمی در واقع از گاز طبیعی و نفت استخراج می شوند. آنها در صنایع شیمیایی، اقتصاد و جامعه به دلیل استفاده های روزافزون نقش دارند. از نفت خام گرفته تا ژله نفتی، تنوع این مواد شیمیایی چند وجهی در زندگی روزانه ما نقش زیادی دارد. با این حال، تولید معمولا در پالایشگاه ها انجام می شود یعنی جایی که تغییرات فیزیکی و شیمیایی بر روی هیدروکربن ها انجام می شود.

در واقع تولید محصولات پتروشیمی از نفت و گازهای طبیعی شروع می‌شود که از ده‌ها روش شیمیایی پیروی می‌کند تا به محصولات جانبی متعددی که در اقتصاد داریم برسیم. از آنها در ساخت انواع محصولات از جمله دستکش، لوازم الکتریکی، لوازم آرایشی، رنگ و پنل‌های خورشیدی استفاده می‌شود. در ادامه نگاهی داریم به کاربرد پتروشیمی‌ها در زندگی روزانه:

۱.پلاستیک

از بطری‌های پلاستیکی حاوی نوشیدنی‌های مورد علاقه ما گرفته تا کیسه‌های پلاستیکی که محتویات خرید را در مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها در آن می‌ریزیم در این دسته قرار می‌گیرند. پلاستیک، غیرقابل انکارترین و رایج‌ترین نوع مواد پتروشیمی است. پلاستیک نامی است که معمولا به دلیل خواصی که از خود نشان می‌دهد، مانند انعطاف پذیری و تغییر شکل آسان در برابر فشار یا حرارت بالا استفاده می‌شود. با این حال، انواع مختلفی از پلاستیک به دلیل ساختار و کاربرد آنها متفاوت است.

۲.ترموپلاستیک‌ها

پلاستیک‌هایی که تحت شرایط شدید از جمله گرما و فشار شدید قابل تغییر شکل هستند. قابلیت چندین بار ذوب یا قالب‌گیری از جمله امتیازهای آنهاست. این بدان دلیل است که ساختار شیمیایی سفت و سخت را می‌شکند و استفاده از آن را آسان‌تر می‌کند. کاربردهای عملی ترموپلاستیک‌ها شامل ساخت قالب‌های فیلم عکاسی، ساخت لوله‌های انتقال آب و روغن، ساخت مواد بسته‌بندی، مبلمان، اسباب بازی، مواد عایق و گل‌های مصنوعی است.

۳.حلال‌ها

حلال‌ها مانند پلاستیک، مشتقات عنصر شیمیایی کربن هستند. با این حال، اثرات مشابهی دارند که با الکل و سایر داروهای بیهوشی سازگار است. حلال‌ها به دلیل توانایی خود در حل کردن مواد دیگر شناخته شده‌اند. آب بیشتر به خاطر این خاصیت این شناخته شده است و اغلب از آن به عنوان «حلال جهانی» یاد می‌شود. انقلاب صنعتی با کاربرد گسترده نفت و مواد مبتنی بر نفت مشخص شده است. بیشتر محصولات تجاری تولید شده از روغن حاوی حلال‌هایی مانند تینر، چسب، چربی‌زدا و نفت سفید هستند. کاربرد صنعتی محلول‌های شامل چسب‌ها (تولوئن، اتیل استات و استون‌های مختلف)، سیمان (تری کلرواتیلن، تتراکلرواتیلن)، تینر (عصاره‌های نفتی، بنزن، استون، تری کلرواتیلن و تتراکلرواتیلن) و پاک کننده‌های رنگ (معمولا به نام‌های وارنیشلواستون، رقیق کننده‌های نفتی) بنزن، متیلن کلرید از جمله این مواد پتروشیمی هستند.

۴.مواد شوینده

مواد شیمیایی شوینده از مشتقات پتروشیمی‌ها هستند. آنها به شدت در آب حل می‌شوند. شوینده‌ها و محصولات شستشو یک ویژگی منحصر به فرد دارند که توانایی آنها در حذف مواد مبتنی بر روغن با اصلاح کشش سطحی مایعی است که در آنها وجود دارد. بیشتر آنها دارای ذرات آلاینده‌ای شامل روغن و مواد شیمیایی تغییر رنگ هستند. باکتری‌ها و سایر پاتوژن‌های مضر را می‌توان در اینجا مشاهده کرد که تهدیدی قابل توجه برای سلامتی انسان است. در نتیجه، مواد شوینده در خانه برای حذف آلودگی از سطوح و لباس استفاده می‌شود. آنها معمولا به شکل مایع، پودر یا پولکی بسته‌بندی می‌شوند. با این حال آنها به راحتی می‌توانند در صورت دفع، آلاینده باشند. برای مهار این اثر، بسیاری از مواد شوینده از محصولات زیست تخریب پذیر ساخته می‌شوند که می‌توانند به سرعت توسط میکروارگانیسم‌های موجود در آب و خاک از بین بروند.

۵. لاستیک مصنوعی

لاستیک ماده راجی است که در ساخت اتومبیل و کفش استفاده می‌شود. با این حال، لاستیک مصنوعی را می‌توان شبیه به لاستیک طبیعی ساخت. مانند سایر ترکیبات شیمیایی ذکر شده در بالا، لاستیک مصنوعی از پلیمرهای پتروشیمی به دست می‌آید. کاربرد اصلی آن در زندگی روزمره ما شامل این موارد است:‌ساخت لاستیک در صنعت خودرو و کفش در صنعت کفش. همچنین تولید لاستیک مصنوعی به طور قابل توجهی ارزان‌تر است و در پوشش تراس و ساخت سقف استفاده می‌شود. شایان ذکر است که لاستیک مصنوعی قابل ولکانیزه شده است. در ساخت کفش‌های کتانی هم از محصولات پتروشیمی استفاده می‌شود چرا که زیره لاستیک این کفش‌های پرطرفدار از مواد پتروشیمی تولید می‌شوند. لاستیک قوی، انعطاف پذیر و در هر شرایط آب و هوایی استفاده از آن را برای محافظت از پا راحت می‌کند.

۶. چسب مصنوعی

چسب مصنوعی یکی از مشتقات رایج پتروشیمی‌ها است. چسب به موادی گفته می‌شود که برای نگهداری یا ادغام دو ماده استفاده می‌شوند. از زمان انقلاب صنعتی تا به امروز چسب‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بوده‌اند. با این حال، مکانیسم‌های مختلفی وجود دارد که در آنها مواد چسبنده کار می‌کنند. با این حال، از دیدگاه فناوری، اعضای یک گروه پتروشیمی هستند. چسب‌ها این امکان را می‌دهند که مواد شکسته شده مانند شیشه، سایر پلاستیک‌ها و فلزات را ترمیم کنند. چسب‌های مصنوعی بر اساس پلیمرهای پایه نفتی (شامل: دم اتیلن، دم پلی وینیل استات، چسب‌های پلی اورتان، چسب‌های بی هوازی یا سیانواکریلات، چسب‌های لاستیک مصنوعی و ...) ساخته شده‌اند.

۷. آفت کش‌ها و کودها

آفت‌کش‌ها بخشی جدایی ناپذیر از تولیدات کشاورزی مدرن هستند. این ترکیبات شیمیایی برای جلوگیری از رشد گیاهان و یا رشد گیاهان هرز استفاده می‌شود. از مواد شیمیایی همچنین برای توقف رشد گیاهان هرز استفاده می‌شود چرا که بر تولیدات کشاورزی تاثیرگذارند. گیاهان هرز نه تنها بر فضای زمین اختصاص داده شده به محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارند، بلکه برای آب، غذا، نور خورشید و رطوبت نیز با محصولات کشاورزی رقابت می‌کنند. علاوه بر این، برخی گیاهان سمی هستند و تهدید قابل توجهی برای انسان‌ها و دام‌های ساکن در منطقه هستند. از این رو، این گونه‌های پتروشیمی اهمیت زیادی در تولید مواد غذایی مصرفی ما دارند. بیش از صد و هشتاد سم شیمیایی وجود دارد که در آزمایشگاه‌ها فرموله شده‌ و شامل فنوکسی سموم، اسیدهای آلیفاتیک کلردار، اسیدهای بنزوئیک کلردار، اسیدهای فنولیک و دی نیترو آنلاینس جایگزین می‌شوند که همگی از مواد پتروشیمی نشات می‌گیرند.

۸. الیاف مصنوعی

این مواد به عنوان الیاف سینتتیکاس نیز شناخته می‌شوند، بیش از یک قرن است که مورد استفاده قرار می‌گیرند. الیاف مصنوعی برای اولین بار در سال ۱۹۳۸ به صنایع و جوامع انسانی معرفی شد. از آن زمان تاکنون، تقاضا برای این محصول سالانه افزایش یافته است. این مواد بعد از پلاستیک، دومین ترکیب ضروری در پتروشیمی‌ها هستند. آنها جایگزین پنبه و برخی رنگ‌ها هستند. آنها دریچه‌ای از فرصت‌های نامحدود را برای شرکت‌ها و مردم باز کرده‌اند. رنگ‌ها در طیف‌های مختلفی به این وسیله تولید می‌شوند. با این وجود، رایج‌ترین استفاده از رنگ‌ها شامل استفاده‌های نوشتاری شامل خودکار است.

۹. حشره کش‌ها

حشره‌کش یک ماده شیمیایی است که برای کنترل و از بین بردن حشرات مضر استفاده می‌شود. یکی از این آفت‌کش‌های قابل توجه «مورتین داوم» است که توسط آفریقایی‌ها برای کشتن پشه‌ها و کاهش خطر ابتلا به مالاریا استفاده می‌شود. با این حال، تعداد کمی از مردم از پلیمرهای پتروشیمی حشره‌کش‌ها آگاه هستند. این کنترل کننده‌های آفات دارای روغن پارافینیک هستند که از فرآیند تقطیر به هنگام تولید مواد شیمیایی به دست می‌آید. همین ترکیب شیمیایی در سموم کشنده گیاهان هرز و برخی کودها یافت می‌شوند. روغن پارافینیک تنفس حشرات را دشوار می‌کند و لایه‌ای غیرقابل نفوذ بر روی آنها ایجاد می‌کند. در نتیجه هر گونه تهدید حشرات با استفاده از حشره‌کش‌ها خنثی می‌شود. این محصولات در کشاورزی نیز کاربرد انبوهی دارند و می‌توان از آنها برای درمان آفات مزارع در طول سال استفاده کرد.

۱۰. لوازم آرایشی و بهداشتی

انواع پتروشیمی‌ها در صنعت آرایشی و بهداشتی برای تاثیر بیشتر مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ژله نفتی تقریبا در همه خانواده‌ها وجود دارد. پترولیوم ژله برای مرطوب کردن پوست، جلوگیری از ترک خوردگی و کم آبی پوست استفاده می‌شود. همچنین از فرم پتروشیمی برای درمان جراحات و ترک‌های موجود بر روی سطح لب‌ها استفاده می‌شود و تاثیر چشمگیری دارند. در واقع این مواد محیطی شفابخش برای زخم‌ها ایجاد می‌کند و آن را به یک نیاز خانگی تبدیل می‌کند.

۱۱. روان کننده مواد غذایی

انواع پتروشیمی‌ها شامل افزودنی‌های غذایی و نگهدارنده‌های بالایی هستند. برخی از مواد پتروشیمی به عنوان مواد نگهدارنده شناخته شده‌اند که باعث افزایش زمان ماندگاری ماده غذایی می‌شود به طوری که می‌توان بدون توجه به ذخیره سازی یا مکان آن در هر زمان لذت برد. علاوه بر این، برخی از پتروشیمی‌ها ارزش مواد غذایی را افزایش می‌دهند. برخی از پتروشیمی‌ها حاوی ویتامین‌هایی مانند ASA (اسید سالیسیلیک اسید) هستند.

۱۲. روغن کاری ماشین آلات بزرگ در صنایع و وسایل نقلیه

روغن‌ها برای عملکرد قطعات موتور که معمولا در خودروها و رایانه‌ها در مناطق صنعتی یافت می‌شوند، ضروری هستند. روغن‌ها میزان اصطکاک ناشی از فعالیت‌ها عملیاتی موتور را کاهش می‌دهند در نتیجه کارآیی آنها در تولید بیشتر می‌شود. همچنین احتمال گرم شدن بیش از حد رانندگان را کاهش می‌دهند.

۱۳. پلکسی گلاس

پلکسی گلاس نوعی ماده پتروشیمی است که به جای شیشه استفاده می‌شود. این ماده از شیشه قوی‌تر، انعطاف‌پذیرتر و ارزان‌تر است. در نتیجه سازندگان ترجیح می‌دهند از پلکسی گلاس به جای شیشه در بخش‌های مراقبتی، آکواریوم، هواپیما و برخی از لوازم خانگی استفاده کنند.

۱۴. بنزین و پروپان

اشکال مختلفی از مواد پتروشیمی مانند بنزین و پروپان به عنوان منابع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند. گاز اولین ترکیب شیمیایی سوختی است که وسایل نقلیه را به حرکت درمی‌آورد. پروپان در هواپیما و بالن‌های هوای گرم استفاده می‌شود و دلیل استفاده از آن هم سبک و قابل احتراق بودن آن است. گازهای حاصل از فرآوری مواد پتروشیمی نیز به مردم کمک می‌کند تا از مشعل‌های گاز در خانه خود برای طبخ غذاهای مورد علاقه خود استفاده کنند.

۱۵. ساختمان سازی

برخی از پتروشیمی‌ها در ساخت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال آسفالت که چسب اصلی شن است یکی از مشتقات متعدد مواد پتروشیمی است. از این رو، این مواد شیمیایی دولت‌ها را قادر می‌کند تا جاده‌های بادوام و طولانی مدت بسازند.

۱۶. تفلون

تفلون به طور گسترده در کارد و چنگال مورد استفاده قرار می‌گیرد و به ویژه در تابه‌های نچسب مصرف دارند. نه تنها این موارد، بلکه تفلون در لوله‌های تزریق پزشکی، لوله‌های پروفیل شیمیایی و... مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۱۷. نایلون

نایلون به عنوان جایگزین ابریشم مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، این ماده از پلیمرهای پتروشیمی ساخته شده است. امروزه نایلون در طناب، چتر نجات، سیم‌های گیتار و موهای عروسک مورد استفاده قرار می‌گیرد.