به گزارش اقتصادآنلاین ، بهره برداری از منابع زیرزمینی مشترک از قبیل نفت و گاز که دارای ویژگی سیال بودن هستند، از مسائل مهم امروز است زیرا فقدان ضابطه برای بهر ه برداری از این منابع نه تنها موجب مصرف بی رویه از منابع و رقابت ناسالم میان مالکین متعدد می گردد، بلکه اختلافاتی را میان ایشان پدید می آورد و لطمه های شدید فنی به منبع مشترک وارد می سازد. کشور ایران با توجه به برخورداری از منابع مشترک گسترده، از دیرباز با این چالش مواجه بوده و هست. یکی از را ه های برون رفت از این مشکل، انعقاد قراردادهایی است که بتواند ضمن رعایت منافع مالکین مشترک، بهره برداری بهینه از منبع را نیز تأمین کرده و از آسیب جدی به محیط زیست جلوگیری نماید. قرارداد یکپارچه سازی از این دسته قراردادهاست که البته در نظام حقوقی ایران کمترمورد توجه قرار گرفته است.
از سوی دیگر باید در نظر گرفت که ایران با دارا بودن ذخایر هیدروکربوری سرشار، یکی از قطب شود که بیشترین تعداد میادین مشترک را با کشورهای همسایه دارد. در ایران بیش از 28 میدان گازی مشترک با کشورهای همسایه وجود دارد که مورد برداشت یکجانبه از سوی طرف مقابل قرار گرفته اند وتاخیر هر روزه برداشت از این میادین خسارات کلان بسیاری را برای منافع ملی به همراه دارد.
در باب میادین مشترک، اگر مبنا بر بهبود ضریب بازیافت و کاهش هزینه‌های توسعه و در‌کل افزایش صرفه اقتصادی این میادین باشد، روشی بهتر از توسعه مشترک میادین و یکپارچه‌سازی آنها وجود ندارد و بدیهی است در مورد استفاده از این نوع قراردادها برای توسعه میادین مشترک با کشورهای همسایه، محدودیت‌ها و الزامات متعددی وجود خواهد داشت.
گفتنی است قرارداد یکپارچه‌سازی رویکردی است که در جامعه بین‌المللی برای همکاری در توسعه میدان‌های مشترک بین دو یا چند کشور استفاده می‌شود. این نوع قراردادها که در دنیا به‌صورت مکرر مورد استفاده قرار گرفته، برای توسعه میادین مشترک بین ایران و کشورهای همسایه به‌خصوص عراق راهکار مناسب به‌نظر می‌رسد.
خاستگاه قرارداد یکپارچه سازی، ایالات متحده آمریکا بوده و پس از آن، این قراردادها مورد استفاده برخی دیگر از کشورها مانند انگلستان، فرانسه، ترکیه و... نیز قرار گرفته است در واقع، قبل از توسعه قراردادهای یکپارچه سازی، استفاده از منابع زیرزمینی در ایالت متحده آمریکا بر اساس قاعده تسخیر صورت می گرفت. هر مالک می توانست در ملک خود، به هر میزان که توان داشت چاه حفر کرده و نفت و گاز برداشت نماید . اجرای این قاعده به دلیل رقابت شدید بین مالکان اراضی و یا دارندگان مجوز، باعث آسیب به مخازن نفت و گاز، عدم برداشت بهینه از مخازن و در نهایت، بی ثمری و نابود شدن صنعت و حقوق مالکان می شد. بنابراین، متخصصان صنایع نفت و گاز در سال 1920 با طرح عملکرد یکپارچه میادین مشترک آشنا شدند و گروه هایی به تحقیق در مورد امکان یکپارچه سازی پرداختند که در واقع، یک راه حل جایگزین و پذیرفته شده، برای عملکردهای غیرمؤثری بو د که مورد انتقاد قرار گرفته بود.
در این میان طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس، به‌دلیل اینکه تعیین اکثر بندهای قرارداد یکپارچه‌سازی به مسائل فنی میدان بستگی دارد از‌این‌رو عدم تقارن اطلاعات بین طرفین یکی از محدودیت‌های مذاکرات خواهد بود. شرایط سیاسی، وضعیت تولید در میادین مختلف و عدم اجماع نهادهای ذی‌نفع در هر‌یک از کشورها، نمونه‌هایی دیگر از محدودیت‌های موجود در مذاکرات قرارداد یکپارچه‌سازی است. یکی از الزاماتی که باید برای رسیدن به نتیجه وجود داشته باشد، وجود اراده سیاسی کشورها برای همکاری در توسعه میادین مشترک است.
همچنین باید تاکید کرد که با توجه به نمونه‌های اجرایی قراردادهای یکپارچه‌سازی انتخاب مناسب‌ترین مدل اجرایی قرارداد، چگونگی تعیین سهم کشورها از عواید حاصل از همکاری، سازوکار باز تعیین سهم‌ها، چگونگی تعیین گستردگی جغرافیایی میدان مشترک و انتخاب حامل‌های انرژی برای یکپارچه‌سازی از موارد مهمی هستند که باید در انعقاد این نوع قرارداد مورد توجه قرار گیرند.
