البته یکی از شعارهای پایه‌ای دولت یازدهم قبل از روی‌کارآمدن، کاهش فشار مالی و هزینه‌های درمان مردم بود و در اردیبهشت سال93 این طرح با همین هدف کلید خورد. اجرای این طرح در واقع گامی به سمت کاستن از بار مالی مردم و بیمارانی محسوب می‌شود که علاوه بر درد جسمانی باید راه علاجی برای پرداخت هزینه‌های درمان بیابند. البته در این مسیر، دولت برای اجرا و سر پا نگه‌داشتن طرح تحول، فشارهای مالی و انتقادی زیادی را به جان خرید تا این طرح عظیم درمانی و بهداشتی همچنان به راه خود ادامه دهد. به همه اینها تجهیز بیمارستان‌ها و ایجاد بخش‌های جدید به این مراکز، احداث کلینیک‌‌های تخصصی و فوق‌تخصصی، به‌کارگیری تمام‌وقت پزشکان متخصص و فوق‌تخصص در رشته‌های مختلف و کادر درمانی مجرب و تحصیل‌کرده در مراکز درمانی دولتی و دانشگاهی را هم باید اضافه کرد که ازجمله دستاوردهای طرح تحول نظام سلامت در کشور است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، در آستانه سال جدید و در شرایطی که طرح تحول سلامت با چالش‌های بسیاری از جمله مشکلات مالی دست به گریبان است. با سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت گفت‌وگو کرده‌ایم.
در ماه‌های گذشته، بسیاری از کارشناسان و حتی خود شما از شرایط سخت ادامه طرح تحول سلامت سخن گفته‌اید، فکر می‌کنید در سال جدید طرح تحول سلامت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های اجتماعی دولت چه وضعیتی پیدا خواهد کرد؟
فکر می‌کنم یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شد انقلاب اسلامی رخ دهد، موضوع رفاه و تامین‌اجتماعی بود. در رژیم گذشته بی‌عدالتی و کم‌توجهی به اقشار محروم و زیرخط فقر، ملموس و مشهود بود. ما معتقدیم پس از انقلاب، خدمات بسیار زیادی انجام شده است؛ ازجمله در حوزه سلامت اما تا رسیدن به عدالت در سلامت برای همه ایرانیان- با همه اقدامات خوبی که درطرح تحول سلامت در دوره ریاست‌جمهوری دکترروحانی انجام گرفته- همچنان فاصله داریم و این فاصله، کم هم نیست. به‌نظر من از این پس باید از سؤال در مورد طرح تحول سلامت قدری فاصله بگیریم و به اهداف اولیه انقلاب اسلامی که یکی از آنها رفاه اجتماعی است بیشتر توجه کنیم. معنی حرفم این است که آنچه به‌عنوان خدمات در دولت‌های یازدهم و دوازدهم انجام شده بخشی از کارهایی بوده که ما در طول 40سال گذشته باید انجام می‌دادیم و صرفا مربوط به دولت دکتر روحانی نیست. در واقع این اقدامات وظیفه نظام است و آنچه انجام شده اگرچه با محوریت دولت بوده اما اگر مجلس و دستگاه قضایی و همچنین سایر ارکان حکومت در اجرا کمک نمی‌کردند و مقام معظم رهبری حمایت نمی‌کردند، تا همین‌جایی هم که آمده‌ایم و البته راضی نیستیم و توقع‌مان بیشتر از این است، نمی‌توانستیم پیش برویم. بنابراین به آنچه انجام شده و باید ادامه پیدا کند باید به‌عنوان ماموریت انقلاب اسلامی نگاه کنیم. از این منظر، کسانی که گاهی اوقات طرح تحول سلامت را به خدمات دولت محدود می‌کنند به این علت که با دولت خوب نیستند، درواقع اشتباه می‌کنند و به نوعی به دستاوردهای انقلاب اسلامی آسیب می‌زنند یا مخالفتشان در واقع نوعی طفره رفتن از مسئولیتهایی است که باید در طول 40سال گذشته انجام می‌شده که نشده است. با این نگاه باید بگویم طرح تحول سلامت و کارهایی که در این بخش از رفاه‌اجتماعی انجام شده و می‌شود، بدون تردید ادامه پیدا خواهد کرد؛ چون انقلاب اسلامی ادامه پیدا می‌کند و هر نوع سنگ‌اندازی در این راه به‌نظر من محکوم به شکست است به این علت که این کف انتظار مردم از حکومت است.
امیدواریم مجلس، دولت و بزرگان نیز همچنان از این اقدامات حمایت کنند چراکه معتقدیم سلامتی حق همه مردم است و در قانون اساسی هم بر آن تاکید شده و دولت و حکومت خوب، آن دولت و حکومتی هستند که در حوزه رفاه اجتماعی نقشی جدی ایفا می‌کنند و یکی از خصوصیات رفاه اجتماعی هم رفع دغدغه و نگرانی مردم درحوزه سلامت است.
شما در سخنرانی‌‌های اخیرتان چند بار اعلام کردهاید که عده‌ای که برخی از آنها هم در بدنه دولت هستند مایلند که طرح تحول سلامت با شکست روبه‌رو شود؛ این برخی چه کسانی هستند؟
مخالفتها انگیزه‌های متفاوتی دارد؛ یک نفر ممکن است با این دولت خوب نباشد. دیگری از من خوشش نمی‌آید یا به برنامه‌هایی که ما داریم، نقد دارد شاید هم کسی از سر دلسوزی فکر کند که در اجرا می‌شود بهتر از این عمل کرد. برخی هم چون می‌خواهند بخشی از اعتبارات- که محدود هم هست- در حوزه دیگری هزینه شود؛ مثلا در ساخت جاده، ریل، خرید هواپیما، توسعه صنعت و کشاورزی، ساخت نیروگاه‌ها، ساختمان‌های بلندمرتبه و... مخالفت می‌کنند. عده‌ای هم انگیزه‌های رفاهی و خدماتی‌شان کمتر از انگیزه‌های اقتصادی‌شان است که این دیدگاه معمولا در دستگاههای اجرایی دیده می‌شود. در کلیت هم، یک دولت، دولت رفاه است و یک دولت نگاه دیگری دارد؛ یک وزارتخانه با صرف هزینه در عرصه رفاه اجتماعی موافق نیست و یک وزارتخانه هست.
دولت ما جزو کدام دولت‌هاست؟
دولت ما دولت سلامت‌محور است و اگر دقت کنید می‌بینید که هیچ رئیس‌جمهوری در طول تاریخ ایران به اندازه دکتر روحانی نه در این‌باره صحبت کرده و نه هزینه کرده است به همین دلیل دولت، دولت سلامت‌محور است و این یعنی توجه به رفاه مردم.
طی جلساتی که بارها در مجلس برگزار شد، ازجمله جلسه رأی اعتماد دوباره به شما، بسیاری از نمایندگان معتقد بودند که اگرچه طرح تحول سلامت یکی از موفقیت‌‌های بزرگ دولت بوده اما در ادامه نیاز به اصلاح دارد. شما این نظر را قبول دارید؟ اگر پاسختان مثبت است، چه اصلاحاتی نیاز است؟
بالاخره بشر در هر سطحی از علم و تجربه، توانایی‌هایش محدود است. ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم. همیشه باید فکر کنیم حتما راه‌‌هایی بهتر از آنکه اندیشیده‌‌ایم و عمل کرده‌ایم وجود دارد؛ هنر آن است که بتوانیم، هم گوش شنوا داشته باشیم و هم قدرت اصلاح. من فکر می‌کنم در وزارت بهداشت این نگاه وجود دارد البته این روزها متأسفانه اتهام زدن بسیار راحت است اما ما همواره علاقه‌مند بوده‌ایم اگر کسی نظر اصلاحی دارد از کلی‌گویی دست بردارد و مثلا بگوید اگر به‌جای ارائه این خدمت آن خدمت را ارائه می‌دادید یا به‌جای انتخاب این روش، روش دیگری را اتخاذ می‌کردید به این دلایل بهتر بود. کلی‌گویی مشکلی را حل نمی‌کند. ما از همان ابتدای اجرای طرح تحول سلامت در 15اردیبهشت 93 هر سال در سالگرد آن، به‌صورت نمادین یک روز را برای ارزیابی و نقد طرح اختصاص داده‌ایم. باز هم برای چندمین بار اعلام می‌کنم، هر کسی در هر کجا و در هر مسندی که هست اگر مشکلی می‌بیند، حتما اعلام کند؛ ما پذیرای نقطه‌نظرات هستیم و البته این اتفاق هم افتاده است. در عین حال که خودمان هم مشکلات را رصد و در حد ممکن، اصلاح می‌کنیم. تنها آنجایی ممکن است با کسانی اختلاف نظر پیدا شود که سلامتی مردم را جزو اولویت‌های نظام ندانند؛ به‌عنوان مثال بگویند برای اینکه اقتصاد کشور راه بیفتد، فرض کنید برویم در عسلویه پول به‌دست بیاوریم اما فکر سلامت مردم نباشیم یا برای توسعه جاده‌ها و صنعت ریلی هزینه کنیم اما سلامت مردم در رده هفتم و هشتم و دهم اولویت‌هایمان باشد. اینجاهاست که با منتقدان این طرح اختلاف پیدا می‌کنیم. لازم است به این نکته هم اشاره کنم که آنچه ما امروز انجام می‌دهیم، همان برنامه و کار روزهای اول نیست؛ چون اصرار به روش غلط و عدم‌اصلاح نقایص، مخرب است. همچنین باید بگویم آنچه اجرا می‌شود، همه طرح تحول سلامت نیست. اتفاقاتی افتاد که مانع از عملیاتی شدن کل طرح شد و تنها تعدادی از حلقه‌‌های این زنجیره به مرحله اجرا درآمد که آنها هم نیاز به بازنگری داشت و ما در طول سال گذشته، به‌خصوص از شروع دولت دوازدهم به این امر توجه ویژه داشتیم و ان‌شاءالله به‌نحوی پیش می‌رویم که مشکلاتمان به حداقل برسد.
اینکه همه این حلقه‌ها اجرایی نشد باب میل شما بود یا از سر اجبار؟
قطعا ازسر اجبار بود؛ چون دولت با مشکلاتی مواجه شد که از نظر هزینه و درآمد توان اجرایی نداشت.
یعنی منابع مالی سد راه بوده و سلیقه شخصی نبوده است؟
تماما عدم‌اختصاص منابع مالی است. اگر بخواهم مثال بزنم از حمایت از بیماران صعب‌العلاج در اضافه‌کردن‌شان به لیست بیماران خاص تا موضوع کمک به زوج‌های نابارور، دندانپزشکی و خدماتی که برای توانبخشی باید بعد از عمل جراحی یا برای برخی بیماری‌ها صورت بگیرد و پوشش ما در اینها ناقص است، همه جزو موضوعاتی است که با منابع مالی گره خورده. البته منابع بیشتر از این هم وجود ندارد، چون کشور مشکلات متعدد دارد و صرفا بهداشت و درمان نیست و باید همه نیازهای کشور را در نظر گرفت.
بنابراین می‌توان گفت مهم‌ترین چالش پیش روی طرح تحول سلامت، منابع مالی است؟
مهم‌ترین چالش برای این طرح، بهداشت عمومی است که آن هم عمدتا برمی‌گردد به دستگاههای اجرایی و آنهایی که مسئولیتهایی دارند و اگر در انجام مسئولیت‌هایشان بی‌توجهی صورت بگیرد، می‌تواند به سلامت مردم آسیب بزند و بار بیماری‌ها را افزایش دهد. ضمن اینکه مردم هم باید از خود مراقبت کنند. بحث فرهنگسازی هم مهم است. در عین حال مشکل ساختاری و مدیریتی هم داریم یعنی وزارتخانه‌ای داریم با این همه ماموریت که کار اصلی‌اش تصدی‌گری است تا اینکه بخواهد نظارت کند و سیاستگذار باشد؛ یعنی در طول 50-40 سال گذشته از وزارت بهداری سابق گرفته تا وزارت بهداشت فعلی به‌گونه‌ای اداره می‌شود که کارش عمدتا تصدی‌گری است.
کار اجرایی هم بسیار سخت و فرساینده است؛ از تهیه و توزیع انواع دارو گرفته تا اداره بیمارستان‌ها و درمانگاهها و مراکز بهداشت و درعین حال توسعه آموزش و علم و فناوری در حوزه سلامت که یک وزارتخانه عریض و طویل نیم‌میلیون نفری را تشکیل داده است. بنابراین به‌نظر من بهداشت عمومی اولویت است و دیگری ساختار و نحوه مدیریتی‌است که برکل دولت حاکم است و البته وزارت بهداشت هم متأسفانه از این موضوع مستثنی نیست؛ یعنی دولت به‌جای اینکه سیاستگذار و ناظر باشد بار بسیاری از کارهایی را که باید به بخش خصوصی بسپارد و خرید خدمت کند، خودش به دوش کشیده است و این روش، طبعا هم در کیفیت خدمت و هم در رضایتمندی مردم تأثیر منفی دارد.
بنابراین به شکست طرح تحول سلامت فکر نمی‌کنید؟
به هیچ وجه، مردم هم بابت طرح تحول نگرانی نداشته باشند. این طرح با قوت ادامه خواهد داشت.
بیشتر فعالان حوزه دارو و تجهیزات پزشکی بارها نسبت به اینکه مطالباتشان را دریافت نکرده‌اند اعتراض داشته‌اند. این موضوع را قبول دارید؟ بدهی‌‌های وزارت بهداشت به دستگاههای مختلف چقدر است؟ میزان مطالبات شما از بیمه‌ها چقدر است؟
نگرانی شرکت‌های دارویی و تجهیزات پزشکی در زمینه مطالباتشان بحق و درست است و ما هم این موضوع را به دستگاههای ذی‌ربط منتقل کرده‌ایم. دولت هم دغدغه پرداخت مطالبات را دارد و امیدواریم طبق قولی که داده شد پرداخت‌ها هم سریع‌تر انجام شود. ضمن اینکه از تامین اجتماعی حدود 7هزار میلیارد و از دولت هم حدود 6هزار و 200میلیارد طلبکار هستیم و معادل همین هم تقریبا بدهکاریم. امیدوارم در سال جدید وجوهی که قرار است به این حوزه تعلق گیرد از همین ماه اول مشخص و پرداخت شود.
بسیاری از فعالان بخش خصوصی معتقدند شما ساختار وزارت بهداشت را دولتی نگه داشته‌اید و با اینکه بارها درباره واگذاری کارها به بخش خصوصی صحبت کردهاید در عمل این اتفاق نیفتاده است؛ چرا؟
این یک ادعاست؛ ادعایی که شاید به این دلیل مطرح می‌شود که ما بیشتر از بخش خصوصی حمایت کنیم. همه می‌دانند روحیه من حمایت از بخش خصوصی است و همواره متهم هستم به حمایت از این بخش.
اما منتقدان می‌گویند قبل از وزارت، شما که خودتان هم پزشک فعال در بخش خصوصی هستید،حامی بخش خصوصی بوده‌اید؟
نه این‌طور نیست من با افتخار اعلام می‌کنم و قبول دارم و درواقع راه چاره را در این می‌بینم که دولت ناظر باشد. در حوزه دارو بخش خصوصی وجود دارد اما بیشتر شرکت‌ها یا وابسته به تامین اجتماعی هستند یا بانک یا نهادهای مختلفی که از بودجه عمومی ارتزاق می‌کنند. مشکل صنعت داروی کشور هم اتفاقا حضور اینهاست که صنعت ما را ناکارآمد کرده و درعین حال امکان رقابت را از بخش خصوصی ضعیفی که وجود دارد گرفته است. تلاشی هم برای اینکه ما به توسعه بازار در خارج مرزها دست پیدا کنیم از سوی این قشر نمی‌بینیم. دائم در بازار داخلی با هم رقابت می‌کنند و انتظار دارند رانتی را که چند دهه قبل ایجاد شده است همچنان در اختیار داشته باشند و به رقبای جدید هم فرصت ورود ندهند. ما در حمایت از بخش خصوصی بسیار جدی هستیم نمی‌خواهم بگویم ناتوانیم اما می‌گویم توان لازم را نداریم.
چندی پیش آقای جهانگیری در جشنواره رازی خطاب به شما گفتند که به هاشمی دولت یازدهم برگردید؛ به‌نظر خودتان هاشمی دولت یازدهم نسبت به دولت دوازدهم چه تغییری کرده است که معاون اول این صحبت را داشته‌اند و آیا به‌نظر خودتان تغییر کردهاید؟
آقای دکتر جهانگیری از دوستان عزیز من از دوره جوانی هستند و علاقه زیادی به ایشان دارم. بنابراین شناخت ما از یکدیگر مربوط به این دولت نیست، برمی‌گردد به 40سال قبل. ایشان درست می‌گویند؛ وزیری که در طول عمرش هیچ وقت قرض و بدهی را تجربه نکرده است، امروز بدهی زیادی دارد و همیشه هم باید امیدوار باشد به قول‌‌هایی که به او داده شده، عمل شود، طبیعی است نمی‌تواند منکر آن شود که شادابی و نشاط روزهای اول دولت یازدهم را ندارد؛ درعین حال بر این باروم که اگر بتوانیم از شرمندگی طلبکارهایمان در بیاییم، ان‌شاءالله شاهد تحرک بیشتری خواهیم بود البته کار با همان قوت برای مردم درحال انجام است. من این را هم بگویم که معتقدم در ساختار فعلی ما طی یک دوره باید 6ماه فکر کنیم و حداقل 3سال برای اجرایی شدنش بدویم. شاید یکی از دلایلی هم که باعث شده شادابی و تحرک کمتری حس شود این بوده که در شروع کار دولت دوازدهم بودیم و باید اشکالات دوره قبل را بررسی می‌کردیم و اصلاحاتی را انجام می‌دادیم و برنامه 3 سال و نیم بعد را مشخص می‌کردیم که تقریبا همه این کارها انجام شده و امیدوارم در سال 97 به‌نحوی ظاهر شویم که آقای جهانگیری هم احساسی غیر از آنچه در دولت یازدهم داشتند، نداشته باشند.
