برندگان‌اصلی توافق؛ کدام‌کشورها؟ کدام‌صنایع؟

ایران و گروه موسوم به 1+5، که متشکل از قدرتهای غربی طرف مذاکره با این کشور بودند، روز پنجشنبه گذشته، با انتشار بیانیه‌ای که محتوای جزییات بیشتر و فراتر از انتظاری از توافق احتمالی بود، تمام جهان را شگفت‌زده کردند. به گزارش شبکه سی‌ان‌بی‌سی، حدفاصل میانه دهه 90 میلادی و سال 2006، ایالات متحده و سازمان ملل متحد، تحریم‌هایی را علیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به برنامه هسته‌ای ایران کمک کردند، اعمال کرد. «ریچارد نفیو»، کارشناس سابق تحریم‌ها علیه ایران و مدیر برنامه‌ریزی مرکز سیاست‌گذاری انرژی در دانشگاه کلمبیا می‌گوید: حال ممکن است تعلیق و درنهایت لغو تحریم‌هایی که به دلایل فوق برضد جمهوری اسلامی ایران اعمال شد، دشوارتر از اعمال آنها باشد. نفیو تصریح کرد: اما صنایعی که به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم از تحریم‌ها علیه ایران بیشترین لطمه را دیده‌اند، موضوع دیگری هستند. در این بین، کمپانی‌هایی که سریع‌تر از سایرین از لغو تحریم‌های غرب علیه ایران سود خواهند برد، آنهایی هستند که به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر ایران و آوردن این کشور برسر میز مذاکره، از اعمال تحریم‌ها متضرر شدند. طی پنج‌سال اخیر، این تحریم‌ها با اعمال قطعنامه‌ سال 2006 سازمان ملل شدت یافت و اروپا، ژاپن، استرالیا و سایر کشورهای جهان را با سیاست‌های منزوی‌کننده آمریکا همسو کرد. نخستین برندگان توافق هسته‌ای ایران اولویت اصلی ایران در برداشته شدن تحریم‌های غرب، بازگشایی دوباره دسترسی ایران به شبکه بانکی سوئیفت بود. این شبکه دسترسی مستقیم به سیستمهای بانکی وکارگزاران مربوط را درسراسر جهان با سرعت بسیار بالا ممکن می‌سازد وامکان انجام عملیات حسابداری مربوط را به یاری پیام‌های استاندارد با همان سرعت فراهم می‌آورد. طی سه سال اخیر، شبکه سوئیفت بانکی ایران مسدود شده است و این شبکه به دلیل تحریم‌ها به هیچ‌یک از بانک‌ها و موسسات مالی این کشور خدماتی ارائه نمی‌کند. جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان مطرح ایرانی می‌گوید: تحریم سوئیفت درحال حاضر بیش از سایر تحریم‌ها اهمیت دارد زیرا تمام بخش‌های صنعت و کشاورزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق قوانین جاری، تمامی بانک‌های بین‌المللی از استفاده از سوئیفت برای انجام هرگونه مبادله با ایران، منع شده‌اند. نفیو در این‌باره می‌گوید: به‌محض اینکه جامعه بین‌الملل به این نتیجه برسد که توافق هسته‌ای ایران نهایی شده، بانک‌های این کشور دیگر در فهرست تحریم نخواهند بود؛ زیرا اساسا برنامه هسته‌ای ایران بلا اشکال بوده و درنتیجه بانک‌ها نیز از هرگونه اتهامی مبرا می‌شوند. صالحی اصفهانی هم می‌گوید: برداشتن تحریم‌ها علیه ایران، به تولیدکنندگان ایرانی نفت‌خام اجازه دسترسی به بازارهای بین‌المللی را می‌دهد. دولت ایران به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و برخی ناظران بازار پیش‌بینی می‌کنند ایران قادر است در مدت کوتاهی پس از برداشته شدن تحریم‌ها، روزانه یک‌میلیون بشکه نفت خام بیشتر روانه بازارهای بین‌المللی کند. درحال حاضر، به‌دنبال برخی توافقات مشترک که منتهی به تعلیق برخی تحریم‌های مالی، پتروشیمی، خودرو و بیمه علیه ایران شده، بخش‌هایی از اقتصاد ایران اندکی بهبود یافته‌است. درحال حاضر، خودروسازان ایران پس از آنکه تحریم‌ها آنها را تا مرز زمین‌گیر شدن پیش برده بود، حجم تولیدات خود را در 11 ماهه نخست تقویم اقتصادی ایران منتهی به ماه مارس، حدود 60 درصد افزایش داده‌اند. این رشد تولید، خبر خوشی برای بسیاری از ایرانیان خواهد بود زیرا صنعت خودروسازی ایران به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، برای حدود 840 هزار شغل ایجاد کرده‌است. اکنون، صنعت خودروسازی اروپا در انتظار بازگشت دوباره به بازار ایران است. به گزارش اقتصادی نیوز، کمپانی خودروسازی «پژو» فرانسه اسب خود را زین کرده تا همکاری مشترک خود با ایران‌خودرو را آغاز کند و دیگر کمپانی فرانسوی یعنی «رنو»، نیز به دنبال ورود دوباره به بازار خودروی ایران است. به عقیده استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک، توافق هسته‌ای ایران و غرب احتمالا منجر به بهبود وسیع بخش تولید خواهد شد. ایران درحال حاضر، حجم وسیعی محصولات خانگی از غلات فرآوری شده برای صبحانه گرفته تا دارو را تولید می‌کند که این محصولات دارای مشتریان داخلی و خارجی بسیاری است. با این‌حال، این تولیدات به دلیل محدودیت دسترسی ایران به فن‌آوری‌های روز، از کیفیت مد نظر ایرانیان دور شده و بسیاری از این صنایع نیز ادامه فعالیت خود را متوقف و منوط به خرید تجهیزات جدید از کمپانی‌های اروپایی کرده‌اند. صالحی اصفهانی افزود: با این‌حال، توافق هسته‌ای ایران و غرب برای برخی از بخش‌های صنعتی رکود بهمراه خواهد آورد. به‌عنوان مثال، برخی بخش‌ها نظیر صنایع نساجی و کشاورزی، به دلیل ازدست دادن قدرت رقابت خود با تولیدکنندگان خارجی، زیان‌ده خواهند شد اما طبق پیش‌بینی‌های موسسه «رنسانس کپیتال»، کمپانی‌هایی از کشورهای امارات متحده عربی و ترکیه برندگان اولیه این توافق خواهند بود. پس از لغو تحریم‌های اتحادیه اروپا، این دو کشور همراه با چین به عنوان بزرگترین شرکای تجاری ایران ظهور خواهند کرد. کمپانی‌های انرژی، صنایع هوایی، شرکت‌های مالی، تولیدکنندگان کالاهای مصرفی و صنایع ترکیه نیز به دلیل گشایش مرزهای تجاری ایران، و دسترسی به بازاری 80 میلیون نفری، سود سرشاری خواهند برد. رنسانس کپیتال تصریح کرد: کمپانی نفتی «توپراش» ترکیه که یک کمپانی خصوصی نفتی ترکیه محسوب می‌شود، تا قبل از اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران، نزدیک به نیمی از نفت خود را در سال 2011 از این کشور‌ تامین کرده‌است. بخش دولتی انرژی روسیه نیز امیدوار است با لغو تحریم‌ها علیه ایران، دوباره پایش به پروژه‌های نفتی این کشور باز شود. اما در این بین، خود آمریکا که بیشترین نقش را در اعمال تحریم‌ها علیه ایران داشت، برای ورود به بازارهای ایران با موانع سخت‌تری روبروست و ناخواسته این ضرب‌المثل معروف در ذهن تداعی می‌شود که «چاه‌کن همیشه ته چاه است!». باراک اوباما علاوه بر تلاش‌های خارجی، در داخل باید با کنگره‌ای را راضی کند که هنوز قانونی را برای پذیرش این توافق امضا نکرده‌است.