سواحل مکران از بندر سیریک در استان هرمزگان شروع شده و تا بندر چابهار ادامه دارد. این مسیر ساحلی دارای حدود ۵۰۰ کیلومتر طول خط ساحلی و عمقی حدود ۲۰۰ کیلومتر بوده که می تواند در سند آمایش سرزمین به عنوان یک منطقه توسعه یافته مطرح شده و با تعدادی ابر شهر صنعتی و کلان شهرهای مسکونی به همراه زیرساخت های مورد نیاز از جمله خطوط ریلی ، ازادراه ، فرودگاه ، نیروگاه های برق ، خطوط انتقال گاز ، بنادر ، سدهای مخزنی ، آب شیرین کن ها ، طرحهای تامین آب و خطوط انتقال آب سهم مهمی در پذیرش جمعیت و صنایع آب بر از فلات مرکزی داشته باشد.
در این رابطه با توجه به مسائلی که در چند ماه اخیر در خصوص خشک شدن زاینده رود در اصفهان رخ داد و سپس مطرح شدن فرونشست و احتمال تخریب آثار ارزشمند تاریخی در این شهر و بدنبال آن مشاهده فرونشست در دیگر شهرها و استانها منجمله مشهد ، تهران ، نیشابور ، کرج ، ورامین و... و اینکه در محافل علمی ثابت گردید که عامل اصلی این پدپده اولا استحصال بیش از حد متعارف از منابع آب زیر زمینی و بدنبال آن تخلیه حداکثری سفره های آب زیر زمینی در حوزه های آبریز فلات مرکزی و شرقی بوده و ثانیا بارگذاری بیش از حد توان اکولوژیک شهرهای واقع در ایران مرکزی و شرقی در بخش کشاورزی ، صنایع آب بر و تراکم جمعیت انجام شده بنابراین بسیاری از صاحب نظران و اندیشمندان معتقد هستند که در این خصوص با توسل به یک طرح دراز مدت راهی بجز انتقال کلیه صنایع آب بر از فلات مرکزی به سواحل مکران و هم چنین قسمتی از جمعیت این مناطق به سواحل خلیج فارس و دریای عمان وجود ندارد و در این مسیر ضرورت دارد که طی یک برنامه مدون اولا زیرساخت های لازم در سواحل مکران بطور اساسی اجرا شده و ثانیا افکار عمومی از جهت آگاهی رسانی و پذیرش عامه مردم برای چنین اقدام بزرگی مهیا گردد.
شایان ذکر است که به درستی در سند آمایش سرزمین شرکت ستیران ( ۱۳۵۴ ) نیز این موضوع ذکر شده بود که ایران کشوری خشک با شرایط مناسب ژئوپلتیک همراه با منابع عظیم انرژی و موقعیت ترانزیتی مرزهای آبی در خلیج فارس و دریای عمان است و چون دسترسی به آب فراوان برای استقرار صنایع آب بر در این محدوده وجود دارد لذا تا اافق ۱۴۱۳ می توان میلیون ها نفر از جمعیت ایران را در این سواحل استقرار داده و در سند مذکور عنوان شده بود که کلیه فعالیت های صنعتی تا ظرفیت ۱۰۰ میلیون تن در سال را می توان در سواحل مکران توسعه و گسترش داد.
البته در سند ملی آمایش سرزمین دولت دوازدهم ( ۱۳۹۹ ) و مجلد بخش آب آن که قاعدتا مهمترین بخش هم محسوب می شود بیشتر اطلاعات جامعی از وضع آب کشور را به همراه یک سری دیدگاه های توصیه ای و کلی مطرح نموده و متاسفانه آن نکته ای که در این گزارش مغفول مانده اتخاذ یک سیاست راهبردی و اصولی در بخش آب و توسعه منطقه مکران بوده که توجهی به آن نشده است.
ذکر این نکته ضروری است که تامین و عرضه آب اولین قدم در شروع توسعه منطقه مکران محسوب شده و بالطبع تمهیدات مقتضی از جمله اختصاص بودجه مناسب برای مطالعه و اجرای طرحهای مناسب در لوایح بودجه سنواتی الزامی است . با یک نگاه اجمالی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ و اعتبارات فصل آب آن ملاحظه می شود که در این خصوص حدود ۲۶۰۰۰ میلیارد تومن برای بخش آب و آب و فاضلاب کشور پیش بینی شده در حالیکه کمتر از ۱ درصد آن به موضوع تامین و عرضه آب در منطقه مکران اختصاص یافته ولی این میزان برای فلات مرکزی به بیش از ۴۰ درصد کل بودجه بخش آب می رسد.
دست اندر کاران تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۱ و هم چنین نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی که در حال بررسی مفاد این لایحه هستند توجه داشته باشند که در این چند دهه بیش از ظرفیت اکولوژیک و زیست بوم فلات مرکزی، به توسعه و متمرکز نمودن جمعیت در مرکز ایران توجه شده و بنابراین تهدید بالقوه خالی شدن کامل سفره های آب زیر زمینی در چند سال آینده و احتمالا مشکلات امنیتی که بوجود خواهد آمد به ناچار ریسک مهاجرت گسترده مردم به سواحل شمالی و جنوبی دور از انتظار نیست پس اصلح آن است که قبل از وقوع چنین مهاجرت های گسترده ای، با اتخاذ یک برنامه جامع و اختصاص اعتبارات مکفی از سال آینده، اعتبارات بیشتری از فصل بخش آب کشور در لایحه بودجه ۱۴۰۱ به سواحل مکران اختصاص داده شود و توجه داشته باشیم که به هر طریق ممکن باید سکونت در فلات مرکزی و نواحی شرقی ایران را کاهش داده و سواحل مکران را به یک ایران کوچک مدرن تبدیل نمود.
عضو هیات مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایرانیان*
