اکوسیستم استارتاپی

وقتی مسیر خلق نوآوری، از کاغذبازی‌های فرسایشی می‌گذرد، رقابت در فضای انحصاری بی‌نتیجه می‌شود و استارتاپ‌ها به‌جای ساختن آینده، درگیر بقا می‌شوند. قانون، به‌جای آنکه تکیه‌گاه کسب‌وکارهای نو باشد، در ایران اغلب همان تبر سنگینی‌ست که بر تنه آن‌ها فرود می‌آید.

در میان نمایش‌های رنگارنگ استارتاپی در اینوتکس ۱۴۰۴، چینووا از معدود مجموعه‌هایی بود که به‌جای مانور تبلیغاتی، سعی کرد تجربه‌ای واقعی از ساخت استارتاپ بر بستر مسئله ارائه دهد. اما در فضای پرچالش نوآوری ایران، مدل استارتاپ استودیو واقعاً کار می‌کند یا صرفاً در قالب ارائه‌ها باقی می‌ماند؟

در سال‌هایی که واژه «استارتاپ» در فضای رسانه‌ای ایران به ابزاری برای خودنمایی، جذب حمایت یا پنهان‌کردن ناکارآمدی‌ها تبدیل شده، بررسی دقیق اکوسیستم استارتاپی ایران نشان می‌دهد اغلب آن‌چه سرمایه‌گذاری معرفی شده، چیزی جز تبلیغ، اغراق یا حتی فریب نبوده است. در این گزارش، به سراغ پرونده‌هایی می‌رویم که زیر پوست اکوسیستم استارتاپی ایران، ردپای سرمایه‌گذاری‌های جعلی و ارزش‌گذاری‌های ساختگی را به جا گذاشته‌اند؛ پدیده‌ای که نه‌تنها اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده، بلکه آینده جذب سرمایه واقعی در کشور را به چالش کشیده است.

در جهانی که سرمایه‌گذاری جسورانه دیگر قمار نیست بلکه استراتژی است، برخی استارتاپ‌ها به سطحی از رشد می‌رسند که قواعد بازی را به هم می‌ریزند. از یونیکورن‌هایی با ارزش میلیارد دلاری گرفته تا دکاکورن‌ها و هکتاکورن‌هایی که در رده شرکت‌های عظیم چندملیتی نفس می‌کشند، این موجودات افسانه‌ای حالا واقعی‌ترین واقعیت اکوسیستم استارتاپی جهان شده‌اند.

در حالی‌که بسیاری از کشورهای هم‌سطح یا حتی پایین‌تر از ایران، استارتاپ‌های میلیارد دلاری خود را به بازار جهانی معرفی کرده‌اند، زیست‌بوم نوآوری در ایران هنوز در حسرت تولد یک یونیکورن واقعی است. دلایل این ناکامی ریشه در ساختارهایی دارد که نه‌تنها رشد را محدود می‌کنند، بلکه رؤیای جهانی شدن را به مرز محال می‌کشانند.

اکوسیستم استارتاپی ایران در سال‌های اخیر فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است؛ از رشد چشمگیر در دهه ۹۰ شمسی که آن را به پیشتاز منطقه تبدیل کرد تا چالش‌هایی که در پی خروج آمریکا از برجام و سیاست‌های داخلی، این فضا را تضعیف کرد.