تضاد منافع چیست و انواع آن کدام اند؟

​چنین تعارضی زمانی رخ می‌دهد که شرکت یا شخص مربوطه منافع مقرره‌ای – مانند پول، موقعیت، دانش، روابط یا شهرت – داشته باشد که امکان انجام اقدامات، قضاوت یا تصمیم‌گیری بی‌طرفانه از سوی وی را زیر سوال ببرد.

نمونه‌هایی از تضاد منافع ممکن است به شرح زیر باشد:

وکالت از سوی یکی از اعضای خانواده در دادگاه

راه اندازی کسب و کاری که با کسب‌وکار کارفرمای شغل تمام وقت شما رقابت کند

توصیه به مشتری برای سرمایه گذاری در شرکتی که متعلق به همسرتان است

استخدام یکی از اقوام یا دوستان فاقد صلاحیت

هنگامی که چنین وضعیتی پیش می آید، معمولاً از طرفی که در تضاد منافع قرار دارد خواسته می شود که از سمت خود کناره‌گیری کند و این درخواست اغلب به طور قانونی از آنها خواسته می شود.

نکات کلیدی

در حوزه کسب‌وکار، تضاد منافع زمانی به وجود می‌آید که شخصی به جای انجام وظایف خود در قبال کارفرما یا سازمانی که در آن ذینفع است منافع شخصی خود را انتخاب کند یا از موقعیت خود برای پیشبرد منافع شخصی خود به نحوی سوء استفاده کند.

تضاد منافع اغلب پیامدهای قانونی دارد.

آشنایی با تضاد منافع

تضاد منافع در حوزه کسب‌وکار معمولاً به وضعیتی اطلاق می شود که در آن منافع شخصی یک فرد با منافع حرفه ای وی در قبال کارفرما یا شرکتی که در آن سرمایه گذاری کرده است در تضاد باشد. تضاد منافع زمانی به وجود می آید که یک شخص منفعت شخصی را به جای وظایف خود در قبال سازمانی که در آن ذینفع است انتخاب می کند یا به نوعی از موقعیت خود برای پیشبرد منافع شخصی سوء استفاده می کند.

همه اعضای هیئت مدیره شرکت‌ها دارای وظایف امانتداری و وظیفه وفاداری در قبال شرکتی هستند که بر عملکرد آن نظارت می‌کنند. اگر یکی از مدیران تصمیم بگیرد که اقدامی را انجام دهد که به ضرر شرکت و به نفع آنها است، با ایجاد تضاد منافع به شرکت آسیب می رساند.

مثالی از این حالت ممکن است زمانی روی دهد که یکی از اعضای هیئت مدیره یک شرکت بیمه دارایی به دریافت حق بیمه کمتر از شرکت‌هایی که دارای ناوگانی از وسایل نقلیه هستند رای می‌دهد – در حالی که خود این شخص در واقع صاحب یک شرکت حمل بار با کامیون است. حتی اگر تصویب کاهش حق بیمه اقدام تجاری بدی برای سازمان بیمه‌گر نباشد، باز هم این اقدام وی ممکن است تضاد منافع تلقی شود زیرا عضو مربوطه هیئت مدیره علاقه خاصی به نتیجه دارد.

در محافل حقوقی، وکالت از سوی وکیل یا طرفی که منفعت خاصی در نتیجه محاکمه دارد، تضاد منافع تلقی می‌شود و اجازه وکالت به وی داده نمی‌شود. بعلاوه، قضاتی که با یکی از طرفین دخیل در یک پرونده یا دعوی رابطه دارند، از ریاست دعوی خودداری می کنند.

ملاحظات ویژه

تضاد منافع ممکن است منجر به عواقب قانونی و همچنین از دست دادن شغل شود. با این حال، اگر تضاد منافع درک شده باشد و شخص هنوز بدخواهانه عمل نکرده باشد، می توان آن شخص را از موقعیت یا تصمیمی که در آن تضاد منافع احتمالی رخ داده است حذف کرد. با استفاده از مثال قبلی همان عضوی از هیئت مدیره شرکت بیمه که صاحب یک شرکت حمل بار با کامیون است می تواند صرفا خود را از تمام تصمیماتی که ممکن است بر کسب‌وکار شخصی وی تأثیر مثبت یا منفی بگذارند، حذف کند.

انواع متداول تضاد منافع

تبانی رایج ترین نوع تضاد منافع در دنیای کسب‌وکار است. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از متخصصان حرفه‌ای در میان مدیران شرکت، معامله‌ای را از سازمان دیگری بپذیرد که به نفع خود وی باشد و به شرکت یا مشتریان شرکت آسیب برساند.

پرداخت هدیه نیز یک تضاد منافع بسیار رایج است. این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که یکی از مدیران یا مسئولان شرکت هدیه ای را از یک مشتری یا افراد مشابه می پذیرد. شرکت‌ها معمولاً با ممنوع کردن دریافت هدایای مشتریان توسط کارمندان، تلاش می‌کنند بر این مشکل غلبه کنند.

زمانی که فردی در حین انجام وظایف حرفه‌ای، اطلاعات محرمانه را جمع‌آوری می‌کند ممکن است موقعیت‌های دردسرساز دیگری نیز ایجاد شود. هرگونه اطلاعاتی از این دست که کارمندی برای منفعت شخصی خود استفاده کند، حداقل در ایالات متحده یک تضاد منافع بزرگ به حساب می‌آید. صنعت مالی به طور مداوم با این نوع تضاد منافع در قالب معاملاتی که افراد خودی با اطلاعات محرمانه انجام می‌دهند، مواجه است.

در نهایت، استخدام یا نشان دادن رفتار مطلوب در محل کار با یکی از بستگان یا همسر – معروف به خویشاوندسالاری – ممکن است منجر به تضاد منافع بالقوه شود.

مهم

مشاور مالی خاصی که آگاهانه به مشتریان توصیه کند محصولات مالی را خریداری کنند که به نفع آنها نیستند (خیلی گران، بسیار پرخطر یا مطابق با اهداف تعیین شده آن‌ها نیستند) اما کمیسیون بیشتری را عاید وی می‌سازند، به دلیل ایجاد تضاد منافع مقصر شناخته خواهد شد.

مثالی در دنیای واقعی از تضاد منافع

در صنعت مالی، مشکل کارگزاری به نوعی از تضاد منافع اشاره دارد که در آن کارگزاران به طور کامل در راستای تامین منافع کارفرمایان خود عمل نمی‌کنند. رسوایی انرون نمونه ای برجسته از یک مشکل کارگزاری بود که منجر به فروپاشی شرکتی شد که در آن زمان یکی از بزرگترین شرکت های ایالات متحده به حساب می‌آمد.

در سال 2001، شرکت انرون پس از افشا شدن این مطلب که رهبران ارشد این شرکت از طریق تعدیل دفاتر حسابداری بر حسب ارزش بازاری فعلی و ابزارهای مالی با اهداف ویژه (SPV) برای پنهان کردن ضررهای مالی استفاده کرده اند اعلام ورشکستگی کرد. این اقدام آن‌ها باعث می‌شد که شرکت سودآورتر از آنچه واقعا بود به نظر برسد.

در حالی که مدیران انرون مسئولیت قانونی برای محفاظت از منافع سهامداران شرکت را برعهده داشتند، در عوض برخی از مدیران شرکت دست به فعالیت های غیرقانونی زدند تا زیان ها و بدهی های عظیم شرکت را پنهان کنند. در طی این رویداد، قیمت سهام این شرکت از بیش از 90 دلار در هر سهم به کمتر از 1 دلار در هر سهم کاهش یافت. چند تن از مدیران به دلیل اقدامات خود متهم شدند و در نهایت روانه زندان شدند.