منظور از مدل فراجهش چیست؟

فرضیه اصلی این مدل این است که قیمت کالاها در یک اقتصاد فوراً به تغییر نرخ مبادله ارز واکنش نشان نمی دهد.

در عوض، یک اثر دومینویی ابتدا سایر عوامل مانند بازارهای مالی، بازارهای پول، بازارهای مشتقه و بازار اوراق قرضه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سپس این عوامل تأثیر خود را بر قیمت کالاها منتقل می‌کنند.

آشنایی با فراجهش

فراجهش توسط رودیگر دورنبوش، اقتصاددان مشهور آلمانی که بر اقتصاد بین‌الملل از جمله سیاست‌های پولی، توسعه اقتصاد کلان، رشد و تجارت بین‌المللی تمرکز داشت، به جهان معرفی شد. دورنبوش برای اولین بار این مدل را که امروزه عموما با نام مدل فراجهش دورنبوش شناخته می شود، در مقاله معروف «انتظارات و پویایی‌های نرخ مبادله ارز» معرفی کرد که در سال 1976 در مجله اقتصاد سیاسی منتشر شد.

قبل از دورنبوش، اقتصاددانان عموماً معتقد بودند که بازارها در حالت ایده آل باید به تعادل برسند و در آنجا باقی بمانند. برخی از اقتصاددانان استدلال کرده بودند که نوسانات صرفاً نتیجه سفته‌بازان و ناکارآمدی بازار ارز مانند اطلاعات نامتقارن یا موانع تعدیل هستند.

دورنبوش این دیدگاه را رد کرد. او در عوض استدلال می‌کرد که نوسانات نرخ ارز نقش بسیار اساسی‌تر از این در بازار دارند، و به جای آنکه صرفاً و منحصراً نتیجه ناکارآمدی‌های بازار باشند بیشتر به یکی از ویژگی‌های ذاتی بازار شباهت دارند. به بیان ساده‌تر، دورنبوش استدلال می کرد که در کوتاه مدت، تعادل در بازارهای مالی حاصل می شود و قیمت کالاها نیز در بلندمدت به این تغییرات در بازارهای مالی پاسخ می دهد.

مدل فراجهش

مدل فراجهش استدلال می کند که نرخ مبادله ارز به طور موقت نسبت به تغییرات سیاست پولی واکنش بیش از اندازه نشان می دهد تا عدم واکنش قیمت های چسبنده کالاها در اقتصاد را جبران کند. این مسئله بدان معناست که در کوتاه مدت، سطح تعادلی از طریق تغییر قیمت‌های بازار مالی حاصل می‌شود و نه از طریق تغییر قیمت کالاها. به تدریج که قیمت کالاها از سطوح خود جدا می‌شوند و با واقعیت این قیمت‌های بازار مالی تطبیق می‌یابد، بازارهای مالی از جمله بازار مبادله ارز نیز با این واقعیت مالی سازگار می‌شود.

بنابراین، در ابتدا بازارهای مبادله ارز به تغییرات سیاست پولی واکنش بیش از اندازه نشان می‌دهد که حالت تعادلی در کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند. پس از آن که قیمت کالاها به تدریج به این قیمت‌های بازار مالی پاسخ می‌دهند، بازارهای ارز نیز واکنش خود را تعدیل و تعادل بلندمدتی ایجاد می‌کنند. بنابراین، در بازار مبادله ارز به دلیل فراجهش قیمت و اصلاحات بعدی نوسانات بیشتری نسبت به آنچه که در غیر این صورت انتظار می رفت، وجود خواهد داشت.

ملاحظات ویژه

اگرچه مدل دورنبوش قانع‌کننده بود، اما در ابتدا به دلیل فرضیه قیمت‌های چسبنده‌اش تا حدودی افراطی تلقی می‌شد. امروزه، قیمت‌های چسبنده به‌عنوان پدیده‌ای متناسب با مشاهدات اقتصادی تجربی پذیرفته شده است و مدل فراجهش دورنبوش به‌طور عمومی به عنوان پیشرو اقتصاد بین‌المللی مدرن در نظر گرفته می‌شود. در واقع، برخی گفته‌اند که این امر «نشانه‌ای از تولد اقتصاد کلان بین‌المللی مدرن است».

مدل فراجهش به ویژه مهم در نظر گرفته می شود زیرا نوسانات نرخ ارز را در زمانی که جهان در حال گذار از مبادلات با نرخ مبادله ارز ثابت به شناور بود، توضیح داد. کنت روگوف، در طول دوران کاری خود به عنوان مشاور اقتصادی و مدیر بخش تحقیقات صندوق بین المللی پول (IMF) چنین بیان کرد که مقاله دورنبوش «انتظارات منطقی» را در مورد نرخ ارز بر بازیگران خصوصی تحمیل می کند. روگوف در بیست و پنجمین سالگرد انتشار این مقاله نوشت: «انتظارات منطقی راهی برای تحمیل ثبات کلی بر تحلیل نظری فرد است.»