چرا پسته ایران با نام کشور ثالث صادر می شود؟ / آسیب بازار صادراتی پسته از خود تحریمی های داخلی

اقتصاد آنلاین – سپیده قاسمی؛ بر اساس آمار، تولید پسته در جهان در ده سال گذشته در یک روند رو به رشد از ۸۰۰ هزار تن به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن افزایش یافته و گردش مالی این محصول نیز در دنیا از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار در سال ۱۹۹۰ به ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. اما، طبق اعلام وزارت جهادکشاورزی، سهم پسته ایران از این سبد جهانی در حال کاهش است.

کاهش سهم ایران از سبد تجارت جهانی پسته در حالی است که، در جدیدترین آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، ایران در تولید پسته در جایگاه سوم جهان پس از آمریکا و ترکیه قرار دارد.

اما چرا به رغم رتبه سوم جهانی تولید پسته، سهم ایران از بازار صادراتی این محصول در حال افت است؟

برخی کارشناسان بر این باورند، دلیل این افت، صادرات بخشی از محصول ایران با نام کشور‌ ثالث مانند ترکیه است. به گفته آنها تحریم‌های فزاینده خارجی موجب شده ایران برای سهولت در صادرات از کشور ثالث استفاده کند.

اما، محمد صالحی، رئیس هیأت مدیره انجمن پسته ایران، در گفت و گو با اقتصاد آنلاین تأکید دارد علاوه بر تحریم‌های خارجی، خود تحریم‌های داخلی نیز منشاء بروز این نو ع از مشکلات در صادرات محصولات کشاورزی ایران هستند.

وی در توصیف وضعیت نامطلوب صادرات پسته کشور، اظهار کرد: صادرات پسته ایران سیر نزولی به خود گرفته و با سرعت رو به کاهش است، به طور مثال میزان صادرات پسته از ۴۰ تا ۵۰ هزار تن در مهرماه سال گذشته به ۷ تا ۸ هزار تن در مهر ماه سال جاری کاهش یافت.

صالحی ادامه داد: چندین عامل بر کاهش صادرات پسته ایران اثر گذاشته‌ که یکی از آن ها سرمازدگی باغات پسته در دو سال متوالی بوده است که موجب شده، تولید محصول کشور کاهش یابد و پسته امریکا سهم ما را در بازار جهانی جبران کند.

وی در پاسخ به این پرسش که برخی کارشناسان مدعی هستند که دلیل کاهش بخشی از سهم ما از بازار جهانی پسته، صادرات محصول ایران با نام کشوری دیگر است، گفت: اثر تحریم‌ها به این شکل است که ایران منعی برای صادرات محصول کشاورزی ندارد اما، تبادلات بانکی، حمل و نقل و بیمه و... به دلیل تحریم در این بخش‌ها برای تجار سخت و پر هزینه شده است، از این رو کشور ثالث مانند ترکیه برای ارسال محصول به کشور هدف صادراتی استفاده می‌شود.

صالحی توضیح داد: در مورد صادرات پسته ایران با نام کشورهای دیگر، در مواردی که مشکلاتی از قبیل جابجایی پول یا حمل و نقل به دلیل تحریمها وجود دارد، بعضی از خریداران پسته تقاضای اسناد صادراتی از کشوری غیر از ایران را از صادر کننده دارند که بتوانند انتقال پول را تسهیل و حمل و نقل را تسریع کنند.

وی اضافه کرد: صادرکننده به اجبار محصول را به کشوری دیگر ارسال و بعد از تغییر اسناد مجددا محصول را به کشور مقصد ارسال می کنند. 

صالحی تصریح کرد: اما اینکه بگویم بخش زیادی از پسته ایران با نام دیگر کشور مانند ترکیه روانه بازار هدف می‌شود قابل قبول نیست.

وی، عامل مهم دیگر در کاهش سهم ایران از بازار جهانی پسته را قوانین غلط داخلی دانست و آن‌ها را نوعی خود تحریم‌های توصیف کرد.

به گفته صالحی؛ یکی از این قوانین تسویه تعهدات ارزی است.

وی افزود: این سیاست نیز موجب شده، پسته ایران بخشی از مشتریان خود را در کشور‌های اروپایی از دست بدهد چراکه به دلیل تحریم‌ها تجار نمی‌توانند از راه معمول ارز حاصل از صادرات پسته را به کشور برگردانند و شرکت های اروپایی‌ نیز حاضر به تن دادن به راه های غیر معمول ما به دلیل منع قانونی نیستند، به این ترتیب قوانین داخلی ما اثری مشابه با تحریم های خارجی داشته و‌ بر کاهش سهم ما از بازار جهانی پسته موثر بوده است.