ادعای عجیب صرفه جویی آرد به اندازه جمعیت کشور عراق! / میزان کاهش مصرف با هوشمندسازی یارانه نان؛ فقط ۱ درصد!

اقتصاد آنلاین - سپیده قاسمی؛ پس از اجرای اصلاح نظام یارانه‌ای، دولت سیزدهم از ابتدای خردادماه سال جاری اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان را آغاز کرد؛ طرحی که هدف آن جلوگیری از قاچاق آرد، توزیع عادلانه یارانه، بهبود کیفیت نان و بهینه‌سازی مصرف عنوان شده که بدون افزایش قیمت نان سنتی برای مردم و بدون محدودیت عرضه آرد برای نانوایان شیوه تخصیص یارانه به آرد نان تغییر می‌کند. 

اعلام این طرح انتقادات فراوانی از سوی کارشناسان به دنبال داشت که، چرا دولت باید خود را درگیر جزئیات فنی و اجرایی محاسبه میزان آرد مصرفی نانوایان کند؟ و همان زمان گفته شد که با اجرای چنین طرحی با توجه به عدم اصلاح در قیمت آرد مصرفی نانوایان، همچنان انگیزه تخلف وجود دارد و همچنین نسبت به آسیب‌های چنین طرح‌های عجیبی بر روی افت کیفیت نان هشدار داده شد که مورد بی‌توجهی تصمیم‌گیران قرار گرفت. 

اما همانطور که همیشه واقعیت‌ها بدون توجه به تصمیمات مسئولان خود را در عمل نشان می‌دهند، این بار هم این چنین شد و در هفته‌های گذشته و با آغاز اجرای این طرح، اخبار متعددی از افت کیفیت نان منتشر شد. از سوی دیگر بدیهی است که با شیوه تخصیص فعلی یارانه نان، هر کسی که مصرف بیشتری داشته باشد، یارانه بالاتری دریافت می‌کند و از نظر عدالت هم این طرح ذاتا نمی‌توانست موفق باشد.

 در این گزارش قصد داریم به بُعد مهم دیگر تخصیص یارانه آرد یعنی اثر آن بر مصرف غیربهینه بپردازیم و صحت ادعاهای مسئولان در روزها و هفته‌های گذشته مبنی بر کاهش شدید مصرف آرد را ارزیابی کنیم.  

در روز‌های ابتدایی اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد و امور دارایی، برآورد کرده بود که " بعد از اجرای طرح، یارانه حدود ۳۰ درصد مصرف گندم تحت عنوان نان مصرفی کاهش می‌یابد که سالانه حدود یک و نیم میلیارد یورو صرفه‌جویی در بردارد".

با گذشت بیش از ۶ ماه از آغاز طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، فاز اول طرح پایان یافته و به زودی وارد فاز دوم آن می‌شویم؛ بنابراین واضح است که این طرح هنوز تکمیل نشده ولی ادعاهای عجیبی که مطرح شده مربوط به بازه زمانی از آغاز اجرا تاکنون است. 

در آستانه ورود به فاز دوم طرح، در بیستم آذرماه جاری، میثم لطیفی، رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور، گفت: "بعد از اصلاحات اخیری که دولت در حوزه نان انجام داد، روزانه به‌اندازه نان ۲۵ میلیون نفر یعنی به‌اندازه جمعیت کشور عراق در آرد صرفه‌جویی شد".

همچنین، مالک شریعتی نیاسر، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس و سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس هم در توئیتی نوشت: "وقتی می‌گویند در دولت قبل، کار‌ها ر‌ها بود و باید مدت‌ها برای خروج از وضع زیر صفر بکوشیم، منظور چیست: هنوز تغییر در سهمیه و قیمت آرد اتفاق نیفتاده و فقط و فقط با اتصال نانوایی‌ها به سامانه، روزانه ۵۰۰۰ تن آرد در شبکه توزیع آرد (بخوانید قاچاق از طریق نانوایی‌های مجازی! ) صرفه‌جویی شد".

اما این اعداد تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟

در حال حاضر دو نوع آرد در اختیار نانوایان سنتی قرار می‌گیرد؛ آرد نوع یک و آرد نوع دو که اندکی در قیمت با هم متفاوت هستند. آرد نوع یک با قیمت ۶۶۵ تومان و آرد نوع دو با قیمت ۹۰۰ تومان در بین نانوایان توزیع می شود که، هر دوی آن‌ها از یارانه برخوردار هستند، اما به دلیل قیمت بالاتر آرد نوع دوم، نانوایانی که از  آرد نوع دو برای پخت نان استفاده می‌کنند در بین مردم با نام نانوایان آزادپز شناخته می‌شوند.

بررسی آمار آرد مصرفی کشور نشان می‌دهد، تا تاریخ بیست و پنج آذر ماه جاری، ۴ میلیون و ۴۴۹ هزار و ۸۹۹ تن آرد نوع یک در نانوایی‌های کشور مصرف شده که این عدد در همین بازه زمانی در سال ۱۴۰۰، برابر ۴ میلیون و ۴۸۶ هزار و ۵۷۱ تن بوده است. به عبارت دیگر، میزان مصرف آرد نوع یک به رغم اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان نسبت به سال گذشته، نه تنها کمتر نشده که ۰.۳ درصد هم زیاد شده که در کنار رشد جمعیت می‌تواند ناشی از افزایش قیمت آرد برای نان‌های فانتزی و صنعتی باشد که در نتیجه افزایش قیمت این نوع از نان، بخشی از تقاضا به این سمت متمایل شده است. 

در میزان مصرف آرد نوع دو نیز تا تاریخ بیست و پنج آذر ماه جاری، ۱ میلیون و ۴۸۱ هزار و ۳۱۹ تن آرد نوع دو در نانوایی‌های کشور مصرف شده که این عدد در همین بازه زمانی در سال گذشته، ۱ میلیون و ۶۷۱ هزار و هزار و ۳۰۳ تن است. به عبارت دیگر، میزان مصرف آرد نوع دوم با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان نسبت به سال گذشته، کاهش ۱۱ درصدی داشته است.

نکته قابل توجه اینکه، بخش عمده کاهش مصرف آرد نوع دو، به دلیل کاهش مصرف نان سنتی نیست، بلکه به دلیل کاهش پخت نان در بخش صنعتی و فانتزی و رفتن تقاضای این بخش به سمت نان های سنتی ارزان تر یعنی نان پخت شده از آرد نوع یک است که همانطور گفته شد، افزایش ۰.۳ درصدی مصرف را داشته است.

لازم به یادآوری است، تا قبل از طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، میزان مصرف آرد در بخش صنعتی و فانتزی در آمار آرد نوع دوم لحاظ می شد، با شروع اجرای طرح و افزایش قیمت آرد برای نان صنعتی و فانتزی ( از ۱۱۰۰تومان به ۱۵ الی ۱۸ هزار تومان) ، آمار آن به صورت جداگانه مورد توجه قرار گرفت. 

شاید بررسی مجموع آرد مصرفی برای نان حاصل از آرد نوع یک، نوع دوم و همچنین آرد نانوایی‌های صنعتی و فانتزی تصویر بهتری از آثار این طرح در میزان مصرف آرد در کشور ارائه دهد. بر اساس آمار، مجموع میزان مصرف آرد نوع یک، نوع دو و آرد مصرفی در نان صنعتی و فانتزی تا تاریخ بیست و پنج آذر ماه جاری، ۶ میلیون و ۹۶ هزار و ۶۸۱ تن است که این عدد در همین بازه زمانی در سال گذشته، ۶ میلیون و ۱۵۷ هزار و ۸۷۴ تن بوده است. به عبارت دیگر، جمع آرد مصرفی برای تولید انواع نان در کشور با اجرای فاز یک طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان نسبت به سال گذشته، حداکثر کاهش ۱ درصدی داشته است که با اعداد عنوان شده مسئولان فاصله بسیار زیادی دارد و مشخص نیست مبنای آمارهای اعلام شده در خصوص صرفه جویی به اندازه ۲۵میلیون نفر چیست؟ 

ممکن است عنوان شود که، در آمار اعلامی از سوی مسئولان آرد مصرفی در حوزه صنف و صنعت نیز لحاظ شده است. اما، بررسی آرد مصرفی در حوزه صنف و صنعت نشان می دهد، در ۹ ماهه ابتدایی سالجاری در این حوزه ۴۷۶ هزار و ۴۶۸ تن آرد مصرف شده، در حالی که این رقم در بازه زمانی مشابه در سال گذشته ۷۳۷ هزار و ۹۰۰ تن بوده است. به عبارت دیگر، میزان مصرف آرد در صنف و صنعت کاهش ۳۵ درصدی داشته است که، با توجه به واقعی‌سازی قیمت آرد برای این بخش از اردیبهشت ماه سال جاری، چنین اتفاقی طبیعی به نظر می‌رسد. 

حال اگر بخواهیم میزان مصرف آرد برای حوزه صنف و صنعت را به آرد مصرفی برای تولید نان اضافه کنیم، در مجموع تا ۲۵ آذر ماه سال جاری، ۶ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۱۴۹ تن آرد در کشور مصرف شده، در حالی که این عدد برای سال گذشته، ۶ میلیون و ۸۹۵ هزار و ۷۷۴ تن بوده است. به عبارت دیگر، بر خلاف گفته مسئولان، پس از اجرای فاز یک طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان نسبت به سال گذشته، تنها ۵ درصد در مصرف کل آرد کشور صرفه‌جویی شده که آن هم عمدتا به دلیل کاهش مصرف آرد در صنف و صنعت است.

در نتیجه افت مصرف آرد در کشور برای تولید نان فقط ۱ درصد بوده که رقم قابل توجهی نیست و مغایرت قابل توجه با صرف جویی روزانه به‌اندازه نان ۲۵ میلیون نفر یعنی به‌اندازه جمعیت کشور عراق دارد.