درس سریلانکا به دولت های بدهکار؛ بحران در کمین است
بلاتکلیفی در مورد رهبری سریلانکا از روز یکشنبه (۱۹ تیر ماه) آغاز شد چرا که معترضان یک روز پس از یورش به اقامتگاه رییس‌جمهوری همچنان آن را در اشغال نگه داشته و محل اختفای رییس‌جمهور گوتابایا راجاپاکسا هنوز هم ناشناخته مانده است.
اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش وال استریت ژورنال، رییس‌جمهوری هنوز به صورت مستقیم به اطلاعیه رییس مجلس مبنی بر استعفای آقای راجاپاکسا در روز چهارشنبه اشاره نکرده است. تنها ارتباط او از زمان تظاهرات گسترده در محل اقامت رسمی، بیانیه‌ای از دفترش بود که به مقامات دستور می‌داد تا توزیع یک محموله گاز طبیعی را که قرار بود روز یکشنبه برسد، تسریع کنند.
بحران مالی و سیاسی سریلانکا که ناشی از ترکیب بدهی‌های بالا، تورم فزاینده و مدیریت ضعیف اقتصادی این کشور است، تبدیل به یک داستان هشدار دهنده برای تعداد دیگری از کشورها که دارای بدهی بالا هستند شده و اکنون به شکل فزاینده‌ای در برابر تلاقی اخیر کمبود مواد غذایی، تورم و افزایش نرخ بهره در ایالات متحده آسیب پذیر هستند.
کشورهایی مانند زامبیا و لبنان در حال حاضر درگیر بحران هستند و به دنبال دریافت کمک‌های بین‌المللی برای اعطای وام یا بازپرداخت بدهی‌های خود هستند و این در حالی است که دولت جدید پاکستان که در ماه آوریل به قدرت رسید، تاکید کرده که در هفته‌های اخیر به زحمت مانع از عدم پرداخت بدهی‌ها شده و این روند ناشی از افزایش هزینه‌های واردات سوخت است. ذخایر ارزی بانک مرکزی هم در طول این مدت کاهش یافته تا کمتر از دو ماه صادرات را پوشش دهد و تا حدود زیادی چشم‌انداز پاکستان را برای دستیابی به بازارهای مالی بین‌المللی بسته است. چین که متحد نزدیک پاکستان است، در ماه ژوئن ۲.۳ میلیارد دلار وام برای تقویت ذخایر ارز خارجی به این کشور ارائه کرد.
همزمان اسلام آباد به دنبال دریافت کمک‌های مالی از صندوق بین‌المللی پول است. این کشور در ماه ژوئن یارانه ۶۰۰ میلیون دلاری بنزین را به منظور تثبیت مالی دولت و امکان گفت‌وگوهای جاری با صندوق بین‌المللی پول حذف کرد. این کشور، قیمت بنزین و برق را در چند هفته گذشته بارها افزایش داده تا همگام با قیمت‌های بین‌المللی نفت باشد.
در لائوس، تورم در ماه ژوئن به نرخ سالانه ۲۴ درصد رسید. کمبود ذخایر ارزی، واردات بنزین و سایر اقلام ضروری را تحت فشار قرار داده است. بانک جهانی تخمین می‌زند که لائوس در پایان سال ۲۰۲۱ دارای ۱.۳ میلیارد دلار ذخایر ارزی بود که تنها دو ماه واردات را تامین می‌کند.
بانک جهانی اخیرا با اشاره به اثرات افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی و افزایش سریع هزینه‌های وام پس از افزایش نرخ بهره در ایالات متحده، پیش‌بینی خود را برای رشد اقتصادهای در حال توسعه در حالی به ۳.۴ درصد رساند که پیشتر ۴.۶ درصد رشد اقتصادی برای این کشورها در نظر گرفته بود.
تهاجم روسیه به اوکراین باعث افزایش قیمت سوخت و مواد غذایی شده است، در حالی که افزایش نرخ بهره در ایالات متحده باعث شده که ارزش بسیاری از ارزهای دیگر به پایین‌ترین سطح چند ساله خود رسیده و این مساله باعث تشدید در افزایش قیمت سوخت و سایر اقلام وارداتی شود. این امر کشورهایی را که سطوح بالایی از بدهی نیز دارند، با انتخاب‌های سخت مواجه کرده است.
در مورد سریلانکا همه‌گیری ویروس کرونا – که درآمدهای ارز خارجی ناشی از گردشگری را کاهش داد – و تورم جهانی، در خروج اقتصاد این کشور از چارچوبها موثر بود اما موقعیت مالی نامطمئن آن، از مدتها پیش ریشه دوانیده بود که آن هم ناشی از انباشت بدهی در هزینه‌های زیرساختی و کاهش گسترده مالیاتی بود که درآمد دولت را کاهش داد و همچنین ممنوعیت کودهای شیمیایی که باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی در این کشور شد. این کشور در ماه می، در پرداخت بدهی‌های خود نکول کرد و کمبود شدید ارز خارجی باعث شده است که نتواند انرژی مورد نیاز را تامین کند و این مساله منجر به خاموشی و کمبود بنزین در سطح شهرهای مختلف شد. لازم به تاکید است که تورم مواد غذایی این کشور در ماه گذشته به ۸۰.۱ درصد افزایش یافت.
برای بیشتر مردم سریلانکا، زندگی روزمره در ماه‌های اخیر حول محور گذران ساعت در صف سوخت یا انتظار برای وصل شدن برق بوده است. اما آنهایی که روز یکشنبه در اطراف اقامتگاه رییس‌جمهوری سرگردان بودند، نگاهی دقیقتر از سبک زندگی نخبگان سیاسی که دستی در بحران اقتصادی در حال وقوع داشتند، دریافت کردند.
ماه‌ها تظاهرات ضد دولتی و خشم عمومی نسبت به مدیریت اقتصادی دولت سریلانکا روز شنبه به اوج خود رسید و هزاران معترض در کلمبو پایتخت این کشور به اقامتگاه‌های رسمی آقای راجاپاکسا و نخست وزیر این کشور رائیل ویکرمسینگه یورش برده و آن را اشغال کردند. آقای ویکرمسینگه در توییتی نوشت که کناره گیری او، راه را برای رهبران احزاب سیاسی سریلانکا فراهم می‌کند تا یک دولت موقت همه حزبی را پیش از برگزاری انتخابات جدید در تاریخی که هنوز تعیین نشده، تشکیل دهند.
این تحولات روحیه ساکنان جدید اقامتگاه ریاست جمهوری را که روی تخت‌ها و صندلی‌های روکش‌دار می‌خوابیدند، پیانو می‌زدند و حتی زمانی را برای استهزاء مناظره ساختگی صندوق بین‌المللی پول در میان میز کنفرانس بزرگ آن اختصاص می‌دادند، تقویت کرد. با این حال، این تضاد موجب برانگیختن خشم در میان مردمی شد که برای گذران زندگی روزمره خود به سختی تلاش می‌کردند.
ویجیتا کومارا ۶۰ ساله یکی از کارمندان اسکله در این باره گفت: ما سوخت، غذا و گاز برای پخت و پز نداریم و در حالی که ما در رنج زندگی می‌کنیم، گوتابایا زندگی مجللی داشته است.
برخی از دولت‌ها در سرتاسر جهان تلاش می‌کنند تا با تخصیص یارانه‌های جدید و افزایش برنامه‌های هزینه‌های اجتماعی برای جلوگیری از ناآرامی و گرسنگی در بحبوحه افزایش هزینه‌های زندگی روزانه، ضربه تورم مواد غذایی و انرژی را کاهش دهند. بسیاری از کشورها با وجود اینکه با کسری بودجه و اقتصادهایی که هنوز از جابجایی‌های ناشی از همه‌گیری کرونا در حال فروپاشی هستند، دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک‌های مالی جدیدی تصویب می‌کنند. تحلیل‌گران هشدار داده‌اند که یارانه‌ها و هزینه‌های اجتماعی جدید می‌تواند دولت‌ها را به مشکلات عمیق مالی بکشاند.
در اروپا، دولت‌ها از آلمان گرفته تا یونان، اسپانیا و پرتغال در ماه‌های اخیر تخفیف‌های مالیاتی و یارانه انرژی اعلام کرده‌اند. در آفریقا، نیجریه اخیرا ۹.۶ میلیارد دلار برای پرداخت یارانه به قیمت سوخت اعلام کرد در حالی که زامبیا با وجود افزایش بدهی‌ها – که برای هر دو کشور یکسان است – ۲۰۰ میلیون دلار برای تمدید یارانه سوخت هزینه کرده است. در همین حال، کشورهای آسیایی از جمله فیلیپین، سنگاپور و اندونزی در حال افزایش هزینه‌های اجتماعی هستند و اغلب خانواده‌های کم درآمد را با کمک‌های نقدی مستقیم هدف قرار می‌دهند.
آشفتگی سیاسی سریلانکا می‌تواند تلاش‌های این کشور را برای خروج از بحران اقتصادی آهسته‌تر کند. آقای ویکرمسینگه نخست وزیر سریلانکا و نیز وزیر دارایی این کشور، نفرات اصلی هستند که مذاکرات کشور را با صندوق بین‌المللی پولل برای کمک مالی چند میلیارد دلاری هدایت می‌کنند.
این وام دهنده جهانی روز یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که از نزدیک تحولات سریلانکا را زیر نظر دارد. در این بیانیه آمده است: ما به حل و فصل وضعیت فعلی امیدواریم که امکان از سرگیری گفت‌وگوهای ما در مورد برنامه‌ای که توسط صندوق بین‌المللی پول پشتیبانی می‌شود، فراهم شود.
روز یکشنبه، آرامش تا حدود زیادی به خیابان کلمبو بازگشته بود. حضور ملایم امنیتی به معترضان اجازه داد تا بدون هیچ مانعی در داخل و خارج از محل اقامت رییس‌جمهوری، یک ساختمان قدیمی از دوران استعمار با دیوارهای سفیدکاری شده، حرکت کنند.
آقای کومارا کارمند اسکله نیز عنوان کرد که از اطرافیانش خواسته است که به هیچ اموالی آسیب نرسانند، زیرا هزینه آن با پول مردم پرداخت شده و علیرغم اینکه از دیدن سبک زندگی مجللی که آقای راجاپاکسا از آن لذت می‌برد ناراحت بود، اما آقای کومارا تاکید کرد که به خود اجازه می‌دهد تا از گرفتن سلفی لذت ببرد، او همچنین عنوان کرد: ما احساس پیروزی در برابر یک حاکم بد داریم.
