راه حل برای چالش های بزرگ صنعت سیمان
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی حضور واسطه‌ها در صنعت سیمان در حوزه فروش داخلی و صادراتی را از جمله چالش‌های بزرگ این صنعت عنوان کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین ، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در جدیدترین گزارش خود به موضوع مشکلات ساختاری صنعت سیمان و دلایل آشفتگی بازار در هفته های اخیر پرداخت.
در این گزارش تأکید شده است، حضور واسطه‌ها در صنعت سیمان در حوزه فروش داخلی و صادراتی یکی از چالش‌های بزرگ این صنعت است. واسطه‌ها سیمان را به قیمت مصوب دولتی از کارخانه‌ها می‌خرند و آن را با احتساب هزینه حمل ونقل و سود در بازار عرضه می‌کنند. بنابراین سود حاصل از شکاف قیمت میان کارخانه و بازار به جیب واسطه‌ها سرازیر می‌شود. قدرت مالی واسطه‌ها موجب شده نقش آنها در این صنعت افزایش یابد زیرا تولیدکننده‌ها، سیمان را به‌صورت نقد به واسطه‌ها می‌فروشند و در نهایت واسطه‌ها با وجود آنکه سیمان را به قیمت مصوب می‌خرند، با نرخ‌هایی که خود تعیین می‌کنند در بازارهای داخلی و صادراتی عرضه می‌کنند همه اینها در حالی است که مصرف‌کننده‌های واقعی، امکان خرید نقد این محصول را از کارخانه ندارند و مجبورند سیمان را از واسطه‌ها و به قیمت مورد نظر آنها خریداری کنند. در سال‌های اخیر به‌دلیل افزایش قیمت حمل ونقل و همچنین مواد مورد نیاز برای بسته‌بندی سیمان، اقدامات سودجویانه برخی واسطه‌ها افزایش یافته و ضرورت اصلاح نظام توزیع این کالای اساسی در ایران بیش از پیش با اهمیت شده است.
در بخش صادرات نیز در گذشته واسطه‌های ایرانی و غیرایرانی سیمان را به قیمت مصوب از کارخانه خریداری می‌کردند، سپس آن را به صورت ارزی صادر می‌کردند اما به‌دلیل رواج کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف، ارز حاصل از صادرات سیمان به کشور باز نمی‌گشت که موجب شد سیاست‌های ارزی در بانک مرکزی اصلاح و تا حدودی جلوی اینکار گرفته شود.
در این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس یکی از مشکلات اساسی صنعت سیمان را اصرار به قیمت‌گذاری دستوری در وزارت صنعت عنوان می کند. قیمت‌گذاری دستوری و مداخله شدید دولت در کنار تولید مازاد سیمان و عرضه انرژی با قیمت‌های یارانه‌ای به کارخانه‌های تولیدکننده سیمان به رقابت منفی و دامپینگ میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان سیمان منجر و باعث شده سیمان و کلینکر ایران با قیمت‌های پایین به کشورهایی مانند عراق و افغانستان صادر شود. این افزایش شدید صادرات محصولات ایرانی به قیمت‌های ناچیز منجر شده است که کشورهای همسایه واردات سیمان را از ایران ممنوع کنند.
همه اینها در حالی است که نفع اصلی صادرات سیمان نصیب واسطه‌ها می‌شود و کارخانه‌ها به‌دلیل اینکه سود پایینی به علت فروش سیمان به قیمت مصوب دولتی دارند نه فقط نفعی از صادرات نمی‌برند بلکه در طول همه سال‌های گذشته به‌دلیل اینکه منابع مالی کافی در اختیار نداشته‌اند نتوانسته‌اند کارخانه‌های خود را بازسازی و نوسازی کنند. در واقع قیمت‌گذاری دستوری در تمام طول سال‌های گذشته منجر شده است که صنایع سیمان ایران نتوانند فناوری‌های خود را ارتقا دهند و از گردونه رقابت عقب بمانند و حتی برخی کارخانه‌ها در معرض تعطیلی قرار گرفته‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد به آمارها تأکید کرده، قیمت سیمان کارخانه‌هایی که محصولاتشان را در بورس کالا عرضه کرده‌اند، ظرف چندماه گذشته به تعادل رسیده، با این حال بحران قطع برق به کمبود و افزایش قیمت سیمان منجر شد.
طبق آمارهای موجود در هفته چهارم خرداد و هفته‌های اول و دوم تیر ماه، یعنی قبل از قطع برق کارخانه‌های تولیدکننده سیمان، 55درصد نیاز کشور به‌صورت هفتگی در بورس کالا عرضه شد. در این مدت، 1400خریدار اقدام به خرید سیمان از طریق بورس کالا کردند و قیمت هر کیلو سیمان بین 447تا 475تومان معادل 22350تا23750تومان برای هر پاکت 50کیلویی سیمان بود اما بعد از آنکه وزارت نیرو برق تولیدکننده‌های سیمان را قطع کرد تولید و عرضه سیمان در بازار کاهش یافت و قیمت هر کیلو سیمان در بازار آزاد به هر پاکت 75تا 100هزار تومان رسید.
این اطلاعات نشان می‌دهد که با وجود آنکه بسیاری از تولیدکننده‌های سیمان در حال فروش محصولاتشان در بورس کالا هستند با این حال همچنان برخی در حال فروش محصولاتشان در بازار آزاد با نرخ مصوب وزارت صنعت هستند و در این میان نقش واسطه‌ها در عرضه و تعیین قیمت سیمان در بازار پررنگ است.
مرکز پژوهش های مجلس 9 راهکار برای حل مشکلات صنعت سیمان ارایه کرده است. این راهکارها عبارتند از:
1- همکاری وزارت نیرو با وزارت صنعت، و انجمن های تخصصی صنعت سیمان برای مدیریت مصرف برق دراین صنعت از طریق تعطیلی داوطلبانه واحدهای سیمان کشور (برای انجام تعمیرات) در فصل تابستان و درعین حال جلوگیری ازتحت تأثیر قرار گرفتن عرضه سیمان در بازار با در نظر گرفتن مشوق های مناسب برای تولیدکنندگان.
2 . بازنگری در برنامه تأمین برق و فعالیت کارخانه های تولید سیمان براساس مشخصات فنی تجهیزات و ماشین آلات کارخانه های سیمان، به نحوی که این کارخانه ها بتوانند با درصدی از دیماند خود (حداقل 70 درصد)به فعالیت بپردازند و با مشکل تأمین کلینکربرای تولید سیمان و عرضه به بازار داخلی مواجه نشوند. برنامه فعلی اعلام شده ازسوی وزارت نیرو برای تأمین برق واحدهای تولیدکننده سیمان غیرکارشناسی بوده و به توقف تولید این واحدها منجر شده است.
3 . وزارت صنعت، نقش تنظیم گری خود را در تنظیم بازار سیمان ایفا کند، به نحوی که به قیمت گذاری دستوری سیمان پایان داده و همه واحدهای تولیدی را به عرضه هفتگی میزان مشخصی سیمان در بورس کالا مکلف کند. این مسئله ضمن شفاف کردن عرضه، تقاضا نقش واسطه ها را در تجارت این محصول از بین خواهد برد . همچنین مصرف کنندگان و توزیع کنندگان واقعی می توانند سیمان را مستقیم از بورس کالا بخرند.
4 . فعال شدن رینگ صادراتی بورس کالا برای صادرات سیمان و کلینکر به منظور جلوگیری از رقابت منفی و دامپینگ و شفاف شدن معاملات صادراتی.
5 . نظارت وزارت صنعت، بر انبارهای تولیدکنندگان و توزیع کنندگان سیمان از طریق سامانه جامع انبارها برای جلوگیری از احتکار احتمالی سیمان و کلینکر.
6- اصلاح تدریجی قیمت برق و گاز طی یک برنامه پنج ساله با هدف ایجاد تحرک در کارخانه های تولید سیمان برای ارتقای فن آوری و نوسازی،که عمر برخی از آنها به 70 سال می رسد.
7 . با توجه به تولید سیمان مازاد بر نیاز داخلی و محدود بودن بازارهای صادراتی، لازم است تا درخصوص طرح های سیمانی با پیشرفت فیزیکی کمتر از 40 درصد، بازنگری شود تا در صورت لزوم متوقف شده یا جانمایی آنها تغییر کند.
8 . هرگونه سیاست گذاری و برنامه ریزی برای صنعت سیمان با مشورت تولیدکنندگان و انجمن های تخصصی مربوطه وتشکل های اقتصادی انجام شود.
9 . از تعاونی های توزیعی سیمان و مصالح ساختمانی برای خرید سیمان از بورس کالا حمایت شود تا دست دلالان و واسطه ها از بازار سیمان کوتاه شود.
