بحران کرونا زیر سقف خانه ها

به گزارش اقتصادآنلاین، همشهری نوشت: «بچه دوم را که حامله شدم گفت نمی‌خواهمش، نمی‌خواهمت، طلاقت می‌دهم. باید بچه را بیندازی. می‌خواست مجبورم کند تلویزیون یا یک چیز سنگین بلند کنم و بچه بیفتد.» موقع حرف زدن چشم‌هایش را می‌دزدد، اما باز، اضطراب و بی‌قراری از گوشه چشم‌هایش سر می‌خورد پایین. می‌ریزد روی لب‌های ترک خورده و بی‌رنگ، می‌ریزد روی دست‌ها، روی ناخن‌های جویده شده و گل‌های رنگ و رو رفته روی پیراهنش.

در سال سنگین گذشته و حتی در همین یک‌‌ماه‌و‌اندی از سال1400، که کرونا با تمام قوا هرروز به قصد کشتن چراغ خانه‌های بسیاری جولان می‌دهد، اخبار خشونت‌های خانگی و گرفتاری‌های میان والدین و فرزندان کم نبوده است. نه‌تنها در ایران که در بسیاری از کشورها. تا جایی که در همان‌ روزهای آغازین شیوع کرونا، علاوه بر پاپ فرانسیس، دبیرکل سازمان ملل هم به این موضوع واکنش نشان داد و از دولت‌ها خواست تدابیر لازمی برای کاهش خشونت علیه زنان و دختران اتخاذ کنند.

افزایش تماس با اورژانس اجتماعی

حدودا یک ‌ماه پیش بود که محمد علی‌گو، رییس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشوراز افزایش میزان خشونت‌های خانگی و تماس‌ها با سامانه123 در یک‌سال گذشته خبر داد و ارائه جزییات بیشتر را به بعد موکول کرد.

حال، او عنوان می‌کند که گرچه میزان خشونت خانگی در قالب «همسرآزاری، کودک آزاری و اختلافات خانوادگی حاد» در سال99 به نسبت سال98، افزایش یافته اما هر تماسی به سامانه123، به مداخله اورژانس اجتماعی منجر نمی‌شود.

او می‌گوید: «در 6‌ماه پایانی سال99، اورژانس اجتماعی در مورد تماس 24هزارو300نفر مداخله کرده است. همچنین مداخلات آنها در مدت مشابه سال98، 19هزارو730 نفر بوده است.» این به معنی رشد 23.1درصدی مداخلات اورژانس اجتماعی در 6ماهه دوم سال99 در مقایسه با سال98 بوده است.

او همچنین عنوان می‌کند که میزان مداخلات اورژانس اجتماعی در کل سال99، 49هزار خدمت و در سال98، حدود 45هزار خدمت بوده است.

علی‌گو افزایش مداخلات را متاثر از چند عامل می‌داند: «بخشی از آن نتیجه افزایش ظرفیت مداخلات اجتماعی است. الان در همه جای کشور قابلیت دسترسی به سامانه123 وجود دارد. دلیل دیگر نیز افزایش موارد خشونت خانگی و موضوعات مورد نیاز برای مداخله است.»

با این حال، او از ارائه میزان تماس‌های گرفته شده با خط123 پرهیز می‌کند و معتقد است برخی از این تماس‌ها با یک مشاوره تلفنی حل شده و به مداخله نیازی ندارد. بنابراین، اعلام عددی تماس‌های گرفته شده، روایت دقیقی از مصادیق خشونت خانگی نخواهد بود.

می‌سازد و می‌سوزد

زهرا زنی 40ساله‌ است، 20سالی است که ازدواج کرده و بعد از 20سال دویدن در زندگی‌ای که به یک تار مو بند است، دیگر حال و حوصله حرف زدن از گرفتاری‌هایش را ندارد. گرفتاری‌ها و غصه‌های ریشه‌داری که ارمغان وصلت با مردی بوده که صراحتا می‌گوید دوستش ندارد. اما زهرا خو گرفته به خشونت، به بی‌مهری؛ «سر هر چیز کوچکی بهانه می‌گیرد و دست رویم بلند می‌کند. چند سال پیش طوری کتکم زد که دماغم شکست. اما حتی حاضر نشد ببردم بیمارستان. خودم با آن حالم زنگ زدم آژانس آمد و رفتم بیمارستان و بعد تلفن کردم خواهرم هم آمد. اما باز هم راضی به طلاق نیستم، به‌خاطر بچه‌ها، 40سالگی برگردم خانه پدرم؟»

خشونت خانگی، هزار چهره دارد و زهرا شاید هر هزار چهره‌اش را به جان دیده باشد؛ «نه اجازه می‌دهد بروم سر کار، نه پولی به من می‌دهد. همه اینها را حاضرم تحمل کنم. اما بدبختی بزرگم حالا پسرم است. همانی که مجبورم کرده بود تلویزیون بلند کنم تا بیفتد!.» حالا، پسر 17ساله راه و رسم پدرش را پیشه کرده و دست روی مادرش بلند می‌کند؛ «شوهرم می‌خندد، نگاه می‌کند و تشویقش می‌کند. می‌گوید تقصیر خودت است، خودت خواستی به دنیا بیاید.» زهرا می‌گوید این روزها که به‌خاطر کرونا کار و کاسبی شوهرش به‌هم ریخته، بدخلق‌تر و بداخلاق‌تر هم شده است.

تشکیل کمیته منع خشونت خانگی در کانون وکلا

گرچه آمار ارائه شده از سوی بهزیستی، تصویری از افزایش خشونت خانگی در یک‌سال گذشته ارائه می‎دهد، با‌این‌حال، به‌گفته وکلا این آمار دقیق نیست.

یاشار کاظمی، حقوقدان و دبیر کمیته خشونت خانگی کانون وکلای ایران می‌گوید: «در مورد خشونت خانگی تا چند وقت پیش به هیچ‌عنوان آمار دقیقی ارائه نمی‌شد و موارد عنوان شده هم صرفا تماس‌های گرفته شده با 123 بود. در واقع در ایران، مرجع دیگری موارد خشونت خانگی را به‌صورت دقیق اعلام نمی‌کند.»

او در مورد تأثیر ویروس کرونا در روند اعلام موارد خشونت‌های خانگی در کشورهای مختلف می‌گوید: «در فرانسه و اسپانیا در اروپا بیشترین میزان خشونت خانگی گزارش شده است. در ایران هم با شیوع ویروس کرونا، اطلاع‌رسانی‎ها و انتشار اخبار مربوط به خشونت خانگی، قوت بیشتری گرفته اما متأسفانه هیچ آمار مشخصی از مراجع قضایی در دسترس نداریم.»

او به اقدامات کمیته خشونت خانگی در کانون وکلا هم اشاره می‌کند: «این کمیته بیشتر اقدامات ترویجی و حمایتی انجام می‌دهد و به‌صورت مشخص درگیر پرونده‌های حقوقی نمی‌شود. همچنین در اداره معاضدت کانون وکلا، کلینیک حقوق شهروندی به‌منظور خدمت‌رسانی به مردم تشکیل شده که کلینیکی نوپاست. در این کلینیک هم کمیته منع خشونت خانگی راه افتاده اما چون تازه 2‌ماه است که آغاز به‌کار کرده، فعلا نمی‌توان به میزان مراجعین این کلینیک استناد کرد.»

تأکید این حقوقدان بر خلأهای قانونی آشکاری است که در این زمینه وجود دارد: «فرض کنید زنی به‌دلیل خشونت خانگی به دادگاه مراجعه کند، وکیل که نمی‌تواند بیش از آنچه در قانون آمده به موضوع ورود کند. قانون ذکر کرده که خشونت خانگی تنها از طریق موارد مشخصی باید اثبات شود. اما معمولا زن و شوهری که دچار مشکل و خشونت شده باشند، در خانه تنها هستند و در خیلی از مواقع شاهدی ندارند، برای همین مواد قانونی فعلی و موجود، هیچ کمکی به زن یا مردی که مورد خشونت واقع شده نمی‌کند.»

او معتقد است گرچه در ماه‌های گذشته و به‌واسطه شرایط کرونایی، انعکاس اخبار مربوط به خشونت خانگی بیشتر شده، اما همچنان قبحی در مورد روایتگری آن وجود دارد. بنابراین نیاز است با آموزش‌های لازم و ورود مشخص قانون به آن، حساسیت‌ها نسبت به این موضوع افزایش یابد.