رشد اقتصادی مثبت شد؟/ رفاه اقتصادی طی یک دهه تقریبا بدون تغییر

به گزارش اقتصادآنلاین، مرکز آمار اطلاعات مربوط به تولید ناخالص داخلی فصل پاییز ۱۳۹۹ را منتشر کرد. بر پایه اطلاعات منتشر شده تولید ناخالص داخلی سومین فصل سال با در نظر گرفتن بخش نفت و بر اساس قیمت‌های سال ۹۰ به بیش از ۱۷۷ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به فصل مشابه سال گذشته رشد ۰.۸۴ درصدی را نشان می‌دهد.

نمودار زیر روند تولید ناخالص داخلی فصلی به قیمت‌های ثابت سال ۹۰ را در یک دهه گذشته نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است از سال ۱۳۹۷ اقتصاد ایران وارد یک دوره رکودی شدید متأثر از مسائل سیاسی شده‌است. با حصول توافق هسته‌ای، میانگین رشد اقتصادی فصلی در سال‌های ۹۵ و ۹۶ به نزدیک ۱۰ درصد رسید اما با روی کار آمدن ترامپ و در نهایت خروج آمریکا از برجام، میانگین رشد 

اقتصادی فصلی از سال ۱۳۹۷ تا فصل پاییز امسال به ۴.۲۵- رسیده‌است. نمودار زیر رشد فصلی بخش‌های مهم اقتصادی را از سال ۹۵ نشان می‌دهد:

نمودار فوق به طور مشخص نشان می‌دهد که چرخه‌های اقتصادی چند سال اخیر کشور به طور معناداری متأثر از شوک‌های سیاسی و در نتیجه فروش نفت قرار داشته‌است. رشد بالای سال‌های ۹۵ و ۹۶ ناشی از افزایش درآمدهای نفتی و کاهش رشد اقتصادی سه سال اخیر نیزبه دلیل تشدید تحریم‌های اقتصادی بوده‌است. از سوی دیگر با شیوع بیماری کرونا رشد بخش خدمات نیز که همواره مثبت بوده‌ از زمستان سال گذشته منفی شده‌است.

تولید ناخالص داخلی بدون احتساب بخش نفتی نیز با رشد ۰.۲۳ درصدی نسبت فصل مشابه سال گذشته به ۱۵۳ هزار و ۲۳۰ میلیارد تومان رسیده‌است.

از سوی دیگر با وجود آنکه رشد اقتصادی در سومین فصل از سال جاری مثبت بوده اما اقتصاد ایران در این مدت نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱.۲۲ درصد کوچک‌ شده‌است.

نمودار زیر تولید ناخالص داخلی ۹ ماه ابتدایی سال به قیمت ثابت سال ۹۰ را در یک دهه گذشته با احتساب بخش نفت نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است از سال ۹۶ اقتصاد ایران همواره در حال کوچک‌ شدن بوده‌است؛ به گونه‌ای که از سال ۹۶ بخش حقیقی اقتصاد ایران در ۹ ماه ابتدایی سال بیش از ۱۱ درصد آب رفته‌است. اگر تولیدات بخش نفت را که به واسطه تحریم‌ها با کاهش قابل ملاحظه‌ای روبرو بوده‌است کنار بگذاریم، کمی از رشد منفی کاسته می‌شود. رشد نه ماهه بدون بخش نفت ۱.۰۴- درصد بوده است. نمودار زیر روند تولید ناخالص داخلی نه ماه ابتدایی سال بدون بخش نفت را طی یک دهه گذشته نشان می‌دهد.

طی یک دهه گذشته تولید غیرنفتی ایران تنها کمی بیش از ۱۷ درصد رشد کرده‌است که نشان از شرایط نامناسب اقتصادی کشور است. به بیان دیگر سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت در ۹ ماه ابتدایی امسال به حدود ۵ میلیون و ۳۵۰ هزار تومان رسیده که نسبت به سال ۹۰ تنها ۳.۶ درصد رشد کرده‌است!

نمودار زیر سهم از رشد تولید ناخالص داخلی را به تفکیک گروه‌های اصلی را نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است رشد منفی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ ناشی از کاهش فروش نفت  و امسال نیز به دلیل رشد منفی بخش خدمات ناشی از شیوع بیماری کرونا بوده‌است.

آنچه که مشخص است اقتصاد ایران طی یک دهه گذشته به دلیل شوک‌های سیاسی، شرایط بسیار ملتهبی را پشت سر گذاشته‌است. هر چند تحریم‌ها به عنوان شوک‌های بیرونی از اختیار سیاست‌گذاران خارج است اما آنچه که باعث شده‌ تا آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از تحریم‌ها افزایش یابد، نتیجه اشتباهات سیاست‌گذاری و وابستگی بالای بودجه دولت به درآمدهای نفتی است. اشتباهی که به نظر می‌رسد در بودجه سال آینده همچنان ادامه داشته‌باشد.