رهبری شرق آسیا در احیای اقتصاد
در اواسط ماه ژانویه کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد موسوم به آنکتاد در گزارش‌های خود در باب روندهای تجاری از احیای تجارت جهانی در اواخر سال ۲۰۲۰ سخن گفت.
فاصله‌گیری اجتماعی و بحران‌‌های اقتصادی در سال ۲۰۲۰ مولود کووید-۱۹ بود. بنا بر گزارش آنکتاد، در این سال، تجارت جهانی رکودی ۹درصدی داشت که رقمی تاریخی به حساب می‌آید. (درگزارش پیشین آنکتاد این رکود ۸درصد برآورد شده بود) در این میان، تجارت کالا بالغ بر ۶درصد و تجارت خدمات قریب به ۵/ ۱۶درصد کاهش را تجربه کرد. تاثیر کووید-۱۹ بر تجارت جهانی در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ به اوج خود رسید و کاهشی ۱۵درصدی در سطح جهان را ثبت کرد. اما از سه ماه سوم سال ۲۰۲۰ اقتصاد روند بهبود به خود گرفت و در سه ماه چهارم سال توانست قدری خود را احیا کند و به سوی رشد حرکت کند. رشد در این مقطع، حاصل افزایش تجارت کالا در جهان بود. در سه ماه چهارم سال ۲۰۲۰ تجارت جهانی بخش کالا رشدی ۸ درصدی را تجربه کرد.
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل در گزارش اخیر خود تخمین زده که در سه ماه نخست سال ۲۰۲۱ تجارت جهانی بخش کالا با روندی آهسته به سوی رشد حرکت خواهد کرد. در این میان گرچه تجارت جهانی بخش خدمات نیز در تلاش خواهد بود که خود را احیا کند اما سرعت آن به میزان سرعت تجارت کالا نخواهد بود. بخش عمده سرعتِ کند بخش خدمات، بر دوش دشواری‌ها و مصائب پیش روی صنعت سفر و توریسم است.
با نگاه به آمار و ارقام صادرات و واردات کشورهای جهان به ویژه قدرت‌های بزرگ اقتصادی، می‌توان دریافت که الگوهای تجارت در سال ۲۰۲۰ چه تحولاتی داشته‌اند. این آمار و ارقام نشان می‌دهند که اقتصادهای بزرگ هم در حوزه واردات و هم در حوزه صادرات روندی کاهشی در این سال تجربه کردند. گرچه در انتهای سال ۲۰۲۰ میلادی نشانه‌هایی از بهبود در برخی از کشورها دیده شد اما حجم تجارت جهانی همچنان نسبت به سال پیش از آن پایین است. برای مثال در سه ماه سوم سال گذشته میلادی، چین رشدی ۳درصدی در صادرات کالا داشت؛ با این وجود تجارت خدمات برای این کشور نیز بسیار پایین‌تر از نرخ میانگین بود. در سه ماه چهارم اما صادرات و واردات برای بسیاری از کشورهای بزرگ روندی رو به احیا داشت. در میان این کشورها چین و هند در حوزه صادرات پیشتاز بودند.
احیای تجارت در سه ماه چهارم سال ۲۰۲۰ درکشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه متفاوت بود. تجارت کالا از مبدأ یا مقصد کشورهای توسعه‌یافته با توان بیشتری خود را احیا کرد و این الگو برای صادرات برجسته‌تر نیز بود. در میان مناطق جهان، کشورهای آسیای شرقی در کسب رشدی مثبت پیشتاز سایر کشورهای جهان بودند. به طور کلی می‌توان گفت که در سه ماه چهارم سال ۲۰۲۰، کشورهای توسعه یافته در حوزه واردات رشدی یک درصدی و در حوزه صادرات کاهشی یک درصدی را تجربه کرد. در این بازه زمانی کشورهای در حال توسعه در حوزه صادرات رشدی ۸درصدی و در بخش واردات رشدی ۶درصدی داشتند.
همچنان که این ارقام نشان می‌دهند، در سه ماه چهارم سال ۲۰۲۰ احیای تجارت در مناطق مختلف الگوها و روندهای متفاوتی داشته‌اند. به طور مثال آسیای شرقی در این مدت زمان رشدی ۱۲درصدی را تجربه کرد و واردات به این منطقه ۵درصد کاهش داشت. این احیای اقتصاد اما در بخش‌های مختلف رفتاری متفاوت داشت به طور کلی در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ غالب بخش‌های اقتصادی به جز بخش انرژی و تجهیزات حمل‌و‌نقل، حرکتی رو به رشد به خود گرفتند. حجم تجارت جهانی در این دو بخش همچنان یک‌سوم کمتر از مدت زمان مشابه در سال ۲۰۱۹ است.
در آخرین سه ماهه سال ۲۰۲۰ بخش انرژی رکودی ۳۳درصدی و بخش حمل‌و‌نقل کاهشی ۳۲درصدی داشت. از سوی دیگر صنعت منسوجات پررونق بود و در این بازه زمانی رشدی ۴۰درصدی داشت. تجهیزات اداری نیز در رتبه دوم رشد قرار داشت و رشدی ۱۶درصدی را تجربه کرد.
کووید-۱۹ نه تنها بر میزان تقاضای جهانی اثر نگذاشت بلکه بستری برای رقابت کشورها نیز شد، درحالی‌که صادرات در بسیاری از کشورها آسیب دیده بود، اما شرایط همه‌گیری سبب شد برخی از کشورهایی که راحت‌تر این بحران را مهار کردند، سهم بیشتری از تجارت جهان را به خود اختصاص دهند. در میان کشورهای جهان ایران با رشد صادرات خود در بخش محصولات کشاورزی و غذایی به میزان ۳۷ درصد توانسته سهم خود را در صادرات این محصولات در جهان افزایش دهد.
