رویکردهای محلی و منطقه‌ای باعث عدم تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان شد/ رانت نتیجه فقدان ساختارهای شفاف در کشور است

اقتصادآنلاین-مهدی بیک؛ طرح شفافیت آراء نمایندگان هرچند برای نخستین بار توسط محمدجواد فتحی، نماینده مردم تهران و عضو فراکسیون امید در سال ۱۳۹۶ مطرح شد، اما بعد از عدم اعلام وصول این طرح توسط هیات رییسه مجلس دهم، پیگیری آن توسط چهره های اصولگرایی چون، حسینعلی حاجی دلیگانی دنبال شد. هرچند نمایندگان در گفتگوهای رسانه ای از ضرورت تصویب این طرح و لزوم شفاف سازی آرا سخن می گفتند اما آرای پایین نمایندگان مجلس دهم به طرح، نشان داد که ساختار تقنینی کشور هنوز آماده اجرای چنین ایده ای نیست. با آغاز بکار مجلس یازدهم در اولین جلسه صحن علنی، گروهی از نمایندگان با قاطعیت خبر از ارائه طرح جدید شفافیت آرای نمایندگان و تصویب این طرح دادند. اما در نهایت؛  طرح اصلاح موادی از قانون آیین ‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با عنوان «شفافیت آرای نمایندگان» در نشست علنی روز چهارشنبه ۱۵ بهمن99 نیزمورد بررسی قرار گرفت و با ۱۵۳ رای موافق و ۶۳ رای مخالف و ۱۲ رای ممتنع از ۲۲۸ رای ماخوذه تصویب نشد.

در همین خصوص، نماینده مردم یزد در خصوص چرایی طرح این موضوع در مجلس یازدهم گفت: شفافیت آرا از این جهت اهمیت دارد که می تواند تصویر روشنی از دیدگاه نمایندگان در خصوص ساختارهای قانونی، طرح ها و لوایح را پیش روی موکلان ارائه کند. برخی معتقدند گام اول شفاف سازی زمانی که از مجلس آغاز شود، می تواند در ادامه به ساختارهای اجرایی و قضایی و سایر دستگاه ها، ارگان ها و نهادها نیز تسری پیدا کند. با توجه به ابهامات، ایرادات و اتهاماتی که در خصوص امضاهای طلایی، ویژه خواری و رانت وجود دارد، شفاف سازی می تواند جلوی بسیاری از این تخلفات را سد کند. شفافیت دقیقا نقطه مخالف رانت است و اگر امروز کانون های رانت خیز در کشور در حال آسیب زدن به منافع عمومی هستند به دلیل فقدان ساختارهای شفاف است.

جوکار در پاسخ به این پرسش که چرا علی رغم این ضرورت ها طرح تصویب نشد؟ گفت: دیدگاه های متفاوت و در برخی موارد متضادی در خصوص طرح شفاف سازی آرای نمایندگان وجود دارد. برخی از نمایندگان معتقدند، نماینده باید بتواند حریم خاص خود را برای تصمیم گیری در خصوص طرح ها و لوایح داشته باشد. مطابق این دیدگاه و با توجه به اینکه هر طرح ، لایحه یا ایده در فضای جامعه، دارای موافقان و مخالفانی است، هر کدام از این ذینفعان از طریق فضاسازی و ایجاد حاشیه ها، تلاش خواهند کرد تا بر آرای نمایندگان اثر بگذارند. بنابراین زمانی که آرای نمایندگان مشخص و شفاف اعلام شود، این افراد و جریانات می توانند با استفاده از ابزارهای رسانه ای و تبلیغاتی نماینده را تحت فشار قرار دهند.

رییس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس افزود: از سوی دیگر بخش دیگری از نمایندگان نیز باور دارند، نماینده بدون توجه به بحث تعارض منافع و بدون توجه به مقولات حاشیه ای در راستای منافع ملی و عمومی کشور باید در فضایی شفاف و با شجاعت رای خود را اعلام کند و در واقع از امر حق دفاع کند. اگر منافع بخشی و منطقه ای کنار گذاشته شود و فرایند کلی تصمیم سازی ها متوجه منافع مردم به عنوان صاحبان حقیقی کشور شود، مساله شفافیت بدون تردید واجد ویژگی های تاثیرگذاری خواهد بود.

او در ادامه گفت:اما زمانی که مسایل منطقه ای و محلی به جای منافع ملی سایه خود را بر روند تصمیم سازی ها گسترده باشند، طبیعی است که برخی از نمایندگان نیز نگران بازتاب و بازخورد آرای خود باشند. اما زمانی که نماینده نسبت به تبعات کلی آرای خود نگرانی نداشته باشد و تحت فشارها و واکنش های پیرامونی برآمده از آرایی که در خصوص طرح ها و لوایح ثبت می کند، نباشد، طبیعی است که نگرانی ها از بازخورد آرا نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

شفافیت آرا برای طرح دوباره به امضای ۵۰نماینده نیاز دارد

نماینده مردم یزد در مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا با عدم تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان این طرح از دستور کار خارج خواهد شد یا اینکه مجلس دوباره تلاش برای تصویب این طرح را در دستور کار قرار خواهد داد؟ گفت: طبق آیین نامه داخلی مجلس، طرحی که در صحن علنی مطرح شود و با پاسخ منفی نمایندگان روبه رو شود، حداقل برای ۶ماه امکان طرح در پارلمان را نخواهد داشت. اما در عین حال در آیین نامه تاکید شده، چنانچه نمایندگان باز هم بر روی تصویب طرحی که رد شده، تاکید داشته باشند و این درخواست به امضای حداقل ۵۰ نماینده رسیده باشد، این طرح امکان طرح دوباره در صحن را پیدا خواهد کرد.

جوکار در پایان خاطرنشان کرد: شخصا هرچند موافق طرح شفاف سازی آرای نمایندگان هستم، اما معتقدم با توجه به رای منفی مجلس ، امکان پیگیری دوباره موضوع در کوتاه مدت مقدور نباشد. اما باید دید در نهایت کسانی که به دنبال مطرح کردن دوباره این ایده هستند، آیا خواهند توانست مخالفان طرح در خصوص شفاف سازی آرا را مجاب کنند یا نه؟ در واقع این امر نیازمند رایزنی و گفتگوهای موسع است تا در نهایت موضوع فرصت طرح دوباره را پیدا کند. گمان نمی کنم در کوتاه مدت، طرح دوباره مطرح شود.