منتفی شدن اجرای قانون هوای پاک
اگر تا پیش از این فکر می‌کردید سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌تواند در برابر همه منابع آلودگی هوا بایستد و جلوی انتشار حداکثری گازهای سمی و ذرات معلق را بگیرد، این گفت‌وگو را بخوانید تا بدانید مهم‌ترین ناظر محیط‌زیستی کشور، تنها و تنها یک پایش‌کننده گزارشگر است و اختیاری جز این ندارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، قصه پرغصه آلودگی هوا هرسال تکرار می‌شود اما هنوز جنجگویی برای مقابله با انبوه آلاینده‌های جوی پیدا نشده است. محیط‌زیست انسانی کشور عرصه زندگی 83میلیون ایرانی است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت هرسال حدود 40هزار ایرانی از اثرات مستقیم آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند و صدها هزار نفر دچار بیماری می‌شوند. خسارات اقتصادی این پدیده شوم هرسال بد و بدتر می‌شود اما هنوز یک جنجگوی تمام‌عیار در برابر این معضل نداریم. در چنین شرایطی برای چیستی و چرایی دامنه فزاینده آلاینده‌های جوی سراغی از عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گرفتیم. او البته می‌گوید قوانین هوای پاک مصوب‌شده در ایران آنقدر سطح بالاست که قابلیت اجرا ندارد. عیسی کلانتری همچنین برای نخستین‌بار در این گفت‌وگو نام «نیروگاه مازوت‌سوز» تهران را اعلام کرده است.
به مناسبت روز هوای پاک نسخه جدیدی از انبوه قوانین، برنامه‌ها و دستورالعمل‌های مقابله با آلودگی هوا توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست رونمایی شد. با وجود ده‌ها مصوبه و طرح قبلی، این اقدام چه جایگاهی دارد؟ آیا دوره روکردن برنامه‌ها و طرح‌های جدید به پایان نرسیده که دوره عمل به آنها آغاز شود؟
ما یک قانون هوای پاک داریم که بسیار پیشرفته و متقن است تا آن حد که شاید اجرای کامل آن در کشورهای جهان سوم شدنی نباشد. طی 2سال اخیر هم به مناسبت روز هوای پاک، روند اجرای آن در مواجهه با آلودگی هوا و نحوه برخورد دستگاه‌های مختلف با آلاینده‌ها بررسی و شفاف‌سازی می‌شود. در پاسخ به شما باید بگویم که نه؛ این تعداد برنامه‌ها و مصوبات زیاد نیست. ما کشور جهان سومی هستیم که می‌خواهیم قانون کشورهای پیشرفته را اجرا کنیم. البته قانون است و لازم‌الاجرا اما موانع جدی نیز وجود دارد. مثلا 11میلیون موتورسیکلت در کشور داریم که 10میلیون آن کاربراتوری است و 9میلیون آنها مشمول شرایط اسقاط می‌شود. طبق قانون باید اینها متوقف شوند. حالا باید تکلیف قانونی را اجرا کنیم یا اجازه دهیم این 9میلیون موتورسیکلت در کشور تردد کنند و معیشت‌شان را تامین کنند که به این وسیله آلاینده گره خورده است؟ این مسئله بسیار پیچیده است. مثلا قانون هوای پاک گفته کامیون بالای 20سال فرسوده است، پس تردد نکند و اسقاط شود؛ در شرایطی که 90درصد کامیون‌های کشور بالای 20سال هستند. وقتی جایگزینی برای اینها نباشد و متوقف‌شان کنیم، حمل بار کشور فلج می‌شود.
دقیقا استدلال شما در سال‌های ابتدایی دهه80 هم شنیده می‌شد که می‌گفتند پیکان خودروی کف جامعه است و باید مردم با آن امرار معاش کنند. اما سازمان حفاظت محیط‌زیست بر ادعایش درباره مرگ‌آور بودن پیکان با قوت ایستاد و نگذاشت پیکان به آلوده‌کردن هوا ادامه دهد.
ببینید؛ در آن روزها هر خودرویی که وارد کشور می‌شد 7خودرو اسقاط و از رده خارج می‌شد. سالی 50هزار خودرو وارد کشور می‌شد و 350هزار دستگاه اسقاط می‌شد. اما در سال‌های اخیر بارها مجلس جلوی واردات خودرو را گرفته و اسقاطی هم صورت نمی‌گیرد. شما مسائل را بزرگ‌تر از اینکه می‌گویید ببینید. برنامه دولت آقای روحانی قبل از روی کار آمدن ترامپ این بود که سالی 70هزار کامیون جدید وارد کشور شود. البته تولید هم بسیار کم بوده و هست و نهایتا سالی 3هزار دستگاه کامیون ایرانی داریم. با این برنامه قرار بود ظرف 5سال صنعت حمل‌ونقل بار کشور متحول شود. برای این کار 7میلیارد دلار بودجه سالانه نیاز بود. ما به تحریم خوردیم. درآمد ارزی کشور به سرعت کاهش پیدا کرد. قرار بود سالی 5هزار اتوبوس نو وارد کشور شود که یک‌میلیارد دلار بودجه نیاز داشت اما تحریم نگذاشت قدمی برداریم.
البته تحریم اثر خودش را گذاشته و باید از معیشت جامعه و قشر ضعیف به‌ویژه در این شرایط حمایت صورت بگیرد. اما نه سازمان محیط‌زیست و نه حتی دولت نتوانستند در امر مدیریتی موفق باشند. بزرگ‌ترین مثالش هم ترخیص همین 800هزار موتورسیکلت فرسوده رسوبی در پارکینگ‌هاست. اینها بی‌شک بدترین صدمه را به کیفیت هوا وارد می‌کنند.
اجازه بدهید همین‌جا این خبر را اعلام کنم که دادستانی به موضوع ترخیص 800هزار موتورسیکلت فرسوده ورود کرده تا جلوی ترخیص را بگیرد. حتی وضع این موتورها طوری است که قابل استفاده هم نیستند. کشوری مثل ایران درآمدهای ملی‌اش طوری نیست که بتواند قانون هوای پاک را اجرا کند. البته ما گزارش‌های نظارتی خود را خواهیم داشت اما فناوری‌های رایج کشور پاسخگوی استانداردهای برتر جهان نیست. همچنین توان کشور برای نوسازی ناوگان آلاینده کافی نیست. بدین‌ترتیب وقتی هوا سرد و ساکن باشد و باد کمتر از 3متر بر ثانیه بوزد، آلودگی هوا در شهرهای بزرگ رقم می‌خورد. البته پلیس نباید با ترخیص 800هزار موتورسیکلت زمینه آلودگی هوا را فراهم کند و می‌تواند حداقل جلوی اتوبوس‌ها و کامیون‌های دودزا را بگیرد.
آقای کلانتری اجازه بدهید موضوع را به شکل دیگری مطرح کنم. وقتی جنگلی یا تالابی در معرض خطر قرار می‌گیرد، حتی وقتی حیات وحش با خطر شکار بی‌رویه روبه‌رو می‌شود، فردی به اسم محیط‌بان برای حفظ محیط‌زیست طبیعی و دریایی قد علم می‌کند و سازمان شما نیز از آن حمایت می‌کند. اما در بحران همه‌گیر و مهلک آلودگی هوا پلیس محیط‌زیست نداریم. چرا شما در این زمینه اقدام نمی‌کنید؟
مسئول محیط‌زیست در شهرها باید شهرداری‌ها باشند. سازمان محیط‌زیست تنها در حلقه ارتباط با سازمان شهرداری‌ها و وزارت کشور می‌تواند مؤثر باشد. وظیفه ما تنها و تنها رصد و گزارش آلایندگی شهرهاست.
البته این درست نیست. طبق قانون هوای پاک و مصوبه سال93 هیأت دولت، سازمان محیط‌زیست یکی از مؤثرترین نهادها در کنترل آلودگی هوای شهرهاست. بزرگ‌ترین مثالش هم تعیین حدود و نظارت بر معاینه فنی وسایل نقلیه است. سازمان شما از سال96 هم این مصوبات را برای بهبود هوای شهرها اجرا کرده است. اما موضوع این است که سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ نظارتی بر خودروهای دارای معاینه فنی انجام نمی‌دهد تا معضلات کاتالیست اجاره‌ای و قطعات بی‌کیفیت که سهم بالایی در آلایندگی دارند، رفع شود.
اینجاست که پلیس راهنمایی و رانندگی باید وارد شود. ما پایش‌کننده هستیم و تا جایی که بتوانیم کار خود را انجام می‌دهیم. مثلا 400هزار موتورخانه در ساختمان‌های دولتی داریم که برای نظارت بر آنها قرار است از بسیج کمک بگیریم. چون کل پرسنل ما به‌جز محیط‌بان‌ها، 3هزار نفر در سراسر کشور است. هزار نفر هم کارشناس داریم. باید جلسه بگذاریم با فرماندهان بسیج که موتورخانه‌های آلاینده را به فرمانداری‌ها گزارش کنیم. با این ادغام شاید بتوانیم 5درصد آلودگی هوای کشور را کم کنیم. قبلا صنایع آلاینده را طبق قانون جریمه می‌کردیم و مبلغ آن را به شهرداری‌ها و استانداری‌ها می‌دادیم. مجلس سال98 تصویب کرد یک‌سوم این مبالغ برای بهبود وضع محیط‌زیست به صندوق محیط‌زیست برود. البته از این محل 600میلیارد تومان پول دریافت کردیم و در قالب وام بلاعوض به واحدها برای نوسازی دادیم. طی سال‌های اخیر 12هزار واحد آلاینده در شهرهای کشور شناسایی کرده‌ایم که با 10هزار میلیارد تومان قرار است نوسازی و نصب فیلتر انجام دهند و وضع محیط‌زیست بهبود پیدا کند.
البته من درباره اعمال نظارت بر خودروهایی که معاینه فنی‌گرفته‌اند، پاسخم را نگرفتم. در کاهش آلودگی هوا به جنگجویانی نیاز داریم که ننشینند و بگویند کار ما فقط پایش و گزارش است.
ما طبق قانون باید عمل کنیم. این در وظیفه من نیست که بروم و مقابله کنم با آلاینده‌ها. بگذارید قوه قضاییه در این عرصه بجنگد. وقتی اعلام می‌کنیم این نهاد و آن واحد آلودگی دارد، کار برخورد با نهاد قضایی است. ما حتی در پایش خودمان هم ضعیف هستیم. برای پایش همه دانشگاه‌های کشور را فراخوانده‌ایم تا از نظر علمی تقویت شویم. امیدواریم با بودجه صندوق محیط‌زیست یعنی 150میلیارد تومان در هر سال بتوانیم واحد‌های آلاینده را دقیق‌تر شناسایی کنیم.
توان سازمان محیط‌زیست کم نیست. شما عضوی از هیأت دولت هستید. دولت با هشدار شما مازوت سوزی را کم و کمتر کرد.
در بحث مازوت‌سوزی و سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها باید حاکمیت تصمیم بگیرد و از توان من خارج است؛ اینکه دمای منازل با مصرف گاز بالا 24درجه باشد و نیروگاه برای برقش مازوت بسوزاند یا برق قطع شود و مازوت کمتر بسوزانند. به‌هرحال ما کار خودمان را انجام می‌دهیم، تصمیم‌گیران و مردم باید قدم‌های بعدی را بردارند.
حاضرید نام آن نیروگاهی که در تهران مازوت می‌سوزاند و شما هیچ‌گاه اسمش را اعلام نکردید، حالا برای نخستین‌بار برای مخاطبان اعلام کنید؟
تا 2ماه پیش و قبل از اوج‌گیری آلودگی، نیروگاه بعثت در قلب تهران مازوت می‌سوزاند. البته آلاینده سولفور در هوا منتشر می‌کرد و بالا می‌رفت و به تنفس مردم وارد نمی‌شد. اما در زمستان این موضوع فرق دارد. وقتی باد نباشد، این سولفورها در چند کیلومتری خود نیروگاه باقی می‌ماند و هوا آلوده می‌شود. باید مازوت‌سوزی داخل شهرها به‌طور کلی منتفی شود. البته مازوت‌سوزی منبع بخشی از آلودگی‌هاست. اما در هر صورت زیرساخت‌های ما برای اجرای قانون هوای پاک و بهبود هوای کلانشهرها مناسب نیست.
