راه‌اندازی کشت محصولات کشاورزی نیازمند چه هزینه‌هایی است؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، کشاورزی در شهر به‌معنای زراعت و کشت و کار به‌معنای عمومی آن نیست؛ چرا که تولید محصولات کشاورزی نظیر گندم، برنج و غلات نیازمند شرایط کشاورزی حرفه‌ای و توسعه‌یافته برای تامین نیازهای ملی و در مقیاس کلان است اما مقصود از ایجاد کشاورزی در شهر، کاشت و تولید محصولات غذایی خرد با روش‌های آسان با حداقل امکانات است.

اگر گشتی در اطراف تهران و گاه در دل بافت شهری بزنید زمین‌های کشاورزی و گلخانه‌های زیادی را خواهید دید که کشاورزان در متراژ‌های خرد مشغول به تولید سبزیجات، صیفی‌جات و برخی میوه‌های بومی و غیربومی هستند. البته در هر منطقه‌ای، به‌خاطر نوع خاک و شرایط دمایی یک نوع محصول خاص بیشتر کشت می‌شود؛ به‌عنوان مثال در این فصل از سال که هوا سرد است، بیشتر ورامینی‌ها به کشت خیار روی آورده‌اند. در خاک‌های شور این منطقه بیشتر گوجه و خیار کشت می‌شود اما گوجه چون 90روز تا به عمل‌آمدنش زمان نیاز دارد و صرفه اقتصادی کمتری نسبت به خیار دارد، کمتر کشت می‌شود. احداث گلخانه‌های کوچک‌مقیاس یا زیرکشت‌بردن زمین‌های کشاورزی یک تا 3هکتاری موجب شده تا کارآفرینان زیادی به سمت کشت و کارهای کشاورزی روی بیاورند و بخواهند از این فرصت برای رسیدن به یک سودآوری بهره‌مند شوند؛ چرا که به‌عنوان مثال کشت گلخانه‌ای، راهکاری نوین برای استفاده بهینه از منابع آب، کاهش ریسک تولید و کنترل شرایط محیطی، عرضه محصولات با قیمت مناسب، افزایش قابل توجه میزان تولید در واحد سطح (10برابر عملکرد فضای باز) است و افزایش بازده اقتصادی به‌دنبال دارد.

محصولات گلخانه‌ای در بازار داخلی و خارجی همیشه مشتریان خود را دارد. اما برای ورود به عرصه کشاورزی در شهر و کشت و کار، علاوه بر داشتن تخصص، تجربه و دانش، نیاز به دانستن هزینه‌های اولیه برای شروع کار است. از طرف دیگر کارآفرینان تهرانی‌ای که قصد دارند وارد کشت و کار شوند، باید ابتدا‌به‌ساکن در محاسبه هزینه‌ها هدف‌شان را نیز مشخص کنند و ببینند می‌خواهند چه بازار فروشی داشته باشند؛ اینکه به‌دنبال صادرات هستند یا فروش در بازار داخل. در بازار داخل، می‌خواهند محصولشان را به سورتینگ‌ها بدهند یا به میدان میوه و تره‌بار. توجه به نوع سیستم گرمایشی گلخانه و نایلون گلخانه در قیمت اجاره اثر‌گذار است.

توجه به کیفیت بذر محصول، گرفتن مهندس مشاور و اینکه قصد اجاره گلخانه یا زمین را دارند و یا قصد خرید، تماما در محاسبه قیمت‌ها برای شروع کشت و کار بسیار مهم است. گرچه به‌گفته بسیاری از کارآفرینان، کار در گلخانه‌های کوچک‌مقیاس زیر 3هزار مترمربع، توجیه اقتصادی ندارد اما بسیاری از کشاورزان با کمتر از این مقیاس‌ها توانسته‌اند موفق عمل کنند و سودآوری خوبی داشته باشند. البته هرقدر زمین و سرمایه اولیه شما بیشتر باشد، طبیعتاً درآمد شما هم به همان میزان بالا می‌رود. اما در امر گلخانه‌داری و مزرعه‌داری تجربه، بسیار اهمیت دارد و حتی توصیه می‌شود که اگر تجربه‌ای ندارید، در مقیاس کوچک به پرورش محصولات در محیط گلخانه بپردازید و سپس با افزایش تجربه، کار خود را گسترش دهید. این را هم درنظر بگیرید که هزینه‌های اولیه راه‌اندازی گلخانه شامل محوطه‌سازی، هزینه ساختمان‌سازی، تهیه تجهیزات عمومی و ماشین‌آلات، خرید انشعاب آب و برق و گاز و... بالاست و ممکن است سال‌های اول فقط همراه با برگشت سرمایه باشد. از آنجا که در فصل زمستان به‌خاطر سرمای هوا، بیشتر محصولات کشاورزی شهری در گلخانه‌ها کشت می‌شود به سراغ صاحبان چند گلخانه کوچک‌مقیاس در اطراف تهران رفتیم و اطلاعاتی راجع به حداقل هزینه ساخت گلخانه، کل هزینه‌ها در دوره کشت و میزان سوددهی که از کشت گلخانه‌ای گیاهان زینتی، قارچ، خیار، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌رنگی، کاهو و توت‌فرنگی به‌دست می‌آید را برآورد کردیم.

پرورش گیاهان زینتی
هزینه ساخت و تجهیز یک گلخانه 800متری
400/000/000        تومان
حداقل فضای لازم برای تولید گیاهان زینتی
 300تا 500مترمربع 
فضای ایده‌آل: 1200مترمربع به بالا
هزینه ساخت سازه: متری 350تا 400هزار تومان 
هزینه خرید هر فن سیرکوله برای تهویه هوا: حدود 3میلیون تومان
هزینه هیتر: بین 15تا 30میلیون تومان 
خرید پایه مادری برای تکثیر: 50میلیون تومان 
هزینه اولیه برای شروع کشت: 10میلیون تومان 
خرید امتیاز برق: 7میلیون تومان است و ماهانه حدود 100هزار تومان هزینه برق می‌شود.
هزینه گاز ماهانه: 600هزار تومان 
تعداد کارگر: یک کارگر ثابت و 3کارگر فصلی نیاز است. 
حقوق ماهانه کارگر: 3میلیون تومان 
بازدهی اقتصادی گلخانه: در شرایط ایده‌آل از سال سوم به بعد 
برگشت سرمایه: 3سال 
سود سالانه: 70درصد
سختی کار
 فعالان این بخش معتقدند که تولید، آسان‌ترن بخش کار در پرورش گیاهان زینتی است و بخش بازاریابی و فروش سخت‌ترین قسمت کار است. آنها می‌گویند با وجود افزایش چندباره و چندبرابری هزینه‌ها مثل هزینه کود و حمل‌ونقل در طول یک سال، بازار کشش افزایش قیمت را ندارد و قیمت محصولات چندان افزایش نیافته است؛ نتیجه این وضع آن است که حاشیه سود تولیدکننده کم است.

پرورش قارچ دکمه‌ای
حداقل سرمایه موردنیاز
 40/000/000        تومان
مساحت سالن: 40مترمربع
تجهیزات اصولی: مه‌پاش پروانه‌ای، هیتر، ‌کولر گازی، تابلوی برق و فرمان اتوماتیک، سیستم آبیاری اتوماتیک، روشنایی، کولر آبی و چیلر جهت ورود هوا، کانال هوا جهت خروج کربن اضافه موجود در سالن، عایق سقف و دیواره‌ها، یخچال و سردخانه و دستگاه بخار 
رطوبت‌ساز پروانه‌ای: 4میلیون و 500هزار تومان
قفسه‌بندی و توری: 6میلیون تومان
کولر آبی: 2میلیون تومان (بسته به نوع برند و دست‌دوم یا نوبودن، قیمت متفاوت است).
کولر گازی: 9میلیون تومان (کولر گازی بهتر از کولر آبی است. قارچ دکمه‌ای به‌شدت به دما و رطوبت حساس است).
سمپاش و دماسنج: 700هزار تومان
فن و کانال فلزی و پلاستیکی: 700هزار تومان
هزینه‌های متفرقه: 2میلیون تومان
4تن کمپوست: 7میلیون تومان
خاک پوششی: 2میلیون تومان
هزینه باربری و حمل‌ونقل: 2میلیون تومان
هزینه آب، برق و گاز: 500هزار تومان
هزینه سبد برای 1200کیلوگرم قارچ: 600هزار تومان
میزان باردهی: در هر مترمربع می‌توان 50کیلوگرم قارچ (در 40مترمربع، 130کیلوگرم) برداشت کرد
در طول سال می‌توان 5دوره قارچ پرورش داد.
میزان بازدهی: هر دوره 45تا 50روز بین 7تا 8میلیون تومان به‌دست می‌آید.

کشت توت‌فرنگی
حداقل هزینه ساخت گلخانه
متری  600/000       تومان
هزینه اجاره بها: برای متراژ 3000مترمربع، 80تا 200میلیون تومان
کل هزینه کاشت هر دوره: هر 1000مترمربع، 300میلیون تومان
قیمت رانر توت‌فرنگی: بین 800تا 1300تومان
دوره کشت، داشت و برداشت: از‌ ماه شهریور تا اواخر تیر قابل کشت و برداشت است. زمان رویش 3‌ماه و از آذر تا تیر قابل برداشت است.
میزان باردهی در یک دوره: هر بوته، 500گرم توت‌فرنگی می‌دهد.
میزان سوددهی: در 1000مترمربع، 20درصد سود است که 60میلیون می‌شود.
میانگین قیمت هر کیلوگرم: 13هزار تومان
تعداد کارگر: برای هر 1000متر، 4نفر
سختی کار
داشتن تجربه و دانش بسیار مهم است تا بتواند آن 500گرم از هر بوته توت‌فرنگی را برداشت کند که 300گرم هزینه و 200گرم هم برای کشاورز سود داشته باشد.

کشت سبزیجات 
حداقل هزینه ساخت گلخانه
 متری  500/000       تومان
هزینه اجاره‌بها برای 1000مترمربع از 20تا 50میلیون تومان اجاره سالانه کل هزینه کاشت هر دوره: 5تا 10میلیون تومان
دوره کشت، داشت و برداشت: زمان رویش 45روزه است. ریحان، تربچه و گشنیز فقط یک‌بار برداشت می‌شوند اما تره، جعفری تا یک سال و نعنا تا 2سال نیز بار
 می‌دهد.
میزان باردهی: در 1000مترمربع، 3تن بار می‌دهد.
میزان سوددهی: از 30میلیون تومان فروش، 15میلیون تومان سود است. در یک دوره پاییز و زمستان کشاورز می‌تواند 3بار کشت و هر بار 15میلیون تومان سود کسب کند.
میانگین قیمت هر کیلوگرم: 5تا 8هزار تومان
دفعات آبیاری: در کل 4بار در یک دوره 
تعداد کارگر: در 1000مترمربع، 10کارگر
سختی کار
تنظیم دما در زمستان و بهتر است مشعل‌های گلخانه، گازی باشد.

پرورش گوجه‌فرنگی
میزان کل سرمایه‌گذاری 265/000/000        تومان
مساحت زمین مورد نیاز: 5هزار مترمربع
میزان فعالیت سالانه: 30هزار کیلوگرم
سرمایه‌گذاری ثابت: 256میلیون تومان
هزینه راه‌اندازی ساختمان گلخانه شامل آهن، لوله، سیم و پلاستیک، سیستم گرمایش و سرمایش و روشنایی: 160میلیون تومان
هزینه تجهیزات گلخانه: 9میلیون تومان (شامل وسایل باغبانی، ایمنی، منبع آب و دماسنج و سمپاش).
هزینه آبرسانی و برق‌رسانی و گازرسانی: یک میلیون و 500هزار تومان
هزینه حمل‌ونقل: خرید وانت‌پیکان با قیمت 80میلیون تومان. درصورت اجاره وسایل حمل‌ونقل، کرایه هر بار حمل‌ونقل از حومه به داخل تهران هر نیسان 250تا 300هزار تومان است.
هزینه مواداولیه: 12میلیون تومان (شامل سموم حشره‌کش، کود، نشای گوجه، سبد برداشت)
هزینه آب، ‌برق، ‌گاز و بنزین: 6میلیون و 500هزار تومان
هزینه سالانه تعمیر و نگهداری تجهیزات: 17میلیون تومان
برآورد ماهانه حقوق 2کارگر: 6میلیون تومان
نرخ بازدهی سرمایه: 18درصد
فروش کل: یک میلیارد و 500میلیون تومان
دوره برگشت سرمایه: 4سال
میانگین قیمت فروش هر کیلوگرم: 4تا 5هزار تومان
سختی کار
 مشکل اصلی، تنظیم دماست و داشتن یک مهندس مشاور برای به بار‌نشاندن یک محصول باکیفیت و درجه‌یک.

کشت فلفل دلمه‌رنگی
حداقل هزینه ساخت گلخانه: هر یک متر 350/000       تومان
 هزینه اجاره گلخانه: سالانه 30تا 60هزار تومان در هر مترمربع
کل هزینه کاشت هر دوره: هر یک‌متر، 100هزار تومان(هزینه بذر فلفل دلمه‌رنگی: هر یک متر 30هزار تومان و سایر هزینه‌ها 70هزار تومان، هزینه سم و کود، احیای خاک و مهندس حمل و کارگر)
میزان باردهی در یک متر: 8تا 18کیلوگرم
میانگین قیمت هر کیلوگرم: 7هزار تومان
میانگین سود 12تن در 1000مترمربع: 150میلیون تومان
دوره کشت، داشت و برداشت: 4‌ماه زمان رویش و 8‌ماه زمان زایش
تعداد کارگر: 2نفر ثابت و زمان هرس‌کردن و چیدن 6کارگر
دفعات آبیاری: 3روز یک بار
میزان پرتی محصول: 10درصد از محصول درجه2 که معمولا خشک می‌کنند.
سختی کار
پیداکردن مهندس مشاور مناسب و کارگر، خرید بذر اصل و کنترل دما و رطوبت و نور گلخانه  فلفل دلمه‌رنگی و چند برابر‌شدن هزینه‌های تولید از سختی‌های این کار است.  فلفل دلمه‌رنگی در هر خاک و شرایط آب و هوایی به بار نمی‌آید.

کشت خیار
حداقل هزینه ساخت گلخانه: هر 1000مترمربع
  350/000/000       تا 400 /000/000     تومان  
هزینه اجاره‌بها: اجاره یک‌ساله هر 1000متر، 35تا 75میلیون تومان 
کل هزینه کاشت هر دوره: هر 1000مترمربع، 50میلیون تومان
بذر مورد نیاز در هر 1000مترمربع: 1700الی 2200عدد با تراکم 7/1الی 2/2در مترمربع
دوره کشت، داشت و برداشت: دوره رویش 45تا 50روز و دوره برداشت هم 5‌ماه 
میزان باردهی: 500تا 700کیلوگرم برداشت روزانه (هر درختچه خیار از ابتدای برداشت تا پایان دوره حداقل 20کیلوگرم محصول می‌دهد).
تعداد کارگر مورد نیاز: برای 1000مترمربع، 2کارگر
دفعات آبیاری: روزانه
میانگین قیمت هر کیلوگرم: 3تا 5هزار تومان 
میانگین سوددهی: در 700کیلوگرم برداشت روزانه، یک میلیون و‌600هزار تومان 
سختی کار
چیدن خیار به‌خاطر رشد سریعی که در دوره باردهی دارد، کمی نفسگیر است. خیار محصولی است که به‌سرعت خراب می‌شود و باید پس از چیدن روزانه به بازار برسد که این کار کمی برای کشاورزان سخت است.

کشت کاهو
حداقل هزینه ساخت گلخانه: هر 1000مترمربع
  350/000/000       تا 400 /000/000     تومان  
هزینه اجاره‌بها: اجاره یک‌ساله هر 1000متر، 35تا 75میلیون تومان
کل هزینه کاشت هر دوره: هر 3000مترمربع، 15میلیون
قیمت بذر کاهو: 20تا 80هزار تومان
دوره کشت، داشت و برداشت: زمان رویش 3‌ماه 
میزان باردهی در یک دوره: یک بار
میزان سوددهی: در یک دوره در هر 3000مترمربع، 45تا 50میلیون تومان
میانگین قیمت هر کیلوگرم: 1500تومان
تعداد کارگر: یک کارگر دائم و یک کارگر نیمه‌وقت
سختی کار
رطوبت گیاه کاهو همیشه باید به شکل مناسب تامین شود و ایجاد نوسانات آبیاری سبب کاهش عملکرد خواهد شد.

میزان نهاده مورد نیاز
در هر متر معمولاً 4تا 5بوته گیاه دارویی کاشته می‌شود. در1000 متر، 4تا 5هزار نشا و قلمه کاشته می‌شود که قیمت هر نشا و قلمه از 500 تا 1500تومان فرق می‌کند؛ یعنی برای هر هکتار، 50هزار تن نهاده نیاز است. هزینه انتقال نشا‌ها هم به هزینه‌های تولید اضافه می‌شود.
میزان باردهی
میزان باردهی گیاهان دارویی متفاوت است و برای مثال گل‌گاوزبان که تنها گل آن برداشت می‌شود، از نظر حجم باردهی پایین است، برعکس گیاهانی مانند رزماری و کاسنی حجم باردهی بالایی دارند.
هزینه کارگر 
برای نگهداری و رسیدگی به یک‌هکتار پرورش گیاهان دارویی، حداقل 2کارگر دائم نیاز است. دستمزد روزانه بین 150تا 200هزار تومان است، یعنی ماهانه 7تا 8میلیون تومان هزینه کارگری است.

هزینه آبیاری
در مزارع پرورش گیاهان دارویی هزینه انرژی بالا نیست اما هزینه آبیاری بالاست. هر هکتار ماهانه به حدود 5مرتبه آبیاری نیاز دارد که در هر مرتبه 7-6ساعت زمان آبیاری است؛ یعنی یک هکتار به 35ساعت آبیاری نیاز دارد. هزینه هر ساعت آبیاری برای مزارعی که سهمیه آب دارند، 10هزار تومان است. اما برای کسانی که سهمیه ندارند، ساعتی 40هزار تومان  تمام می‌شود.
برگشت سرمایه
برگشت سرمایه در کشت و پرورش گیاهان دارویی درصورتی‌که برنامه‌ریزی خوب پیش برود و آبیاری منظم انجام شود، 2سال است.

دوره کشت
دوره کشت و برداشت گیاهان دارویی کاملاً تابع فصل و اقلیم است. در ماه‌های گرم سال گاهی تا 3بار می‌توان کار کشت و برداشت را انجام داد. اما در ماه‌های سرد، یک تا 2 بار این امکان فراهم است.

کشت گیاهان دارویی در مزرعه‌های تهران
اقبال به گیاهان دارویی همواره بالا بوده است. کرونا، بر میزان اقبال افزوده و پرورش انواع گیاهان دارویی هم برای تأمین مصارف شرکت‌های داروسازی و هم نیاز مردم با سود بیشتری همراه شده است. در پرورش گیاهان دارویی از هر اندازه زمینی می‌توان استفاده کرد اما بین 5تا 50هکتار صرفه اقتصادی مناسبی خواهد داشت. مساحت‌های کوچک‌تر برای مصارف محلی و شخصی و کسب تجربه در زمینه کشت مناسب است.