روند مهاجرت به پایتخت کند شده است؟
براساس گزارش مرکز آمار، تهران در رتبه نخست مهاجرپذیری و مهاجرفرستی قرار دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ رسیدن به پایتخت برای فرار از بیکاری و مشکلات اقتصادی مهم‌ترین دلیلی است که سال‌های سال بسیاری را از شهر و دیارشان جدا کرده و آنها را به دست تهران و مشکلاتش سپرده است. مهاجرت به تهران داستانی طولانی و تکراری دارد و آمار و ارقام نیز همواره بر مهاجرت‌پذیری پایتخت صحه گذاشته‌اند. گذر زمان همانطور که نتوانسته است موجب مرکزیت‌زدایی و توجه به پیشرفت سایر شهرها و استان‌ها شود، نتوانسته از حجم ورودی مهاجران به تهران و حاشیه‌اش بکاهد.
براساس اطلاعات اطلس کلانشهر تهران طی سرشماری سال1246، نزدیک به سه‌چهارم جمعیت تهران را مهاجران تشکیل می‌دادند که تعداد 8هزار و 480نفر (معادل 5.4 درصد از کل جمعیت شهر) لشکری و فقط26.6 درصد از جمعیت شهر، تهرانی‌الاصل یا زاده تهران بودند. این موج عظیم مهاجرت به‌خصوص مهاجران موقت (افراد نظامی) می‌تواند به شرایط آن زمان تهران که به‌تازگی به‌عنوان پایتخت انتخاب شده بود، مربوط شود.
در بخش دیگری از این اطلس آمده است: محدوده تهران بزرگ در سرشماری 1355 به‌عنوان شهر تهران با جمعیتی بالغ بر 4میلیون و 530هزار و 233نفر سرشماری شد که 2میلیون و 495هزار و 52نفر آنان متولدین شهرستان تهران بودند و بقیه مهاجران خارج از شهرستان (شامل 6/9درصد متولدین شهرستان‌های دیگر استان،33.7درصد متولدین استان‌های دیگر و 1.6 درصد متولدین در خارج از کشور) محسوب می‌شدند. تهران در سال1385 نیز به‌عنوان مهاجرپذیرترین استان کشور شناخته می‌شود، روندی که به یک اتفاق تکراری در تاریخ این استان تبدیل شده است. در واقع با نیم‌نگاهی به آمار مهاجرت استان تهران، این واقعیت نمایان می‌شود که مهاجرپذیری استان و شهر تهران ریشه در تاریخ دارد و علاقه ساکنان سایر استان‌ها برای مهاجرت به پایتخت را نمی‌توان به بازه زمانی خاصی محدود کرد.
آمار چه می‌گویند؟
جدیدترین آماری که بتوان براساس آن به بررسی بحث مهاجرت استان تهران پرداخت مربوط به نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال١٣٩٥ است که از جانب مرکز آمار منتشر شده است.
بررسی ویژگی‌های مهاجران و غیرمهاجران در دوره زمانی 95-1390 گزارشی بود که براساس اطلاعات به‌دست آمده از سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال98 منتشر شد. براساس این گزارش نزدیک به ٥١٧هزار نفر از آبان‌ماه سال١٣٩٠ تا آبان‌ماه ١٣٩٥ به استان تهران مهاجرت و در همین دوره زمانی نیز حدود ٣٥١هزار نفر از استان تهران مهاجرت کرده‌اند.
این گزارش به ما می‌گوید که تهران، همزمان رتبه اول استان مهاجرپذیر و مهاجرفرست را به نام خود ثبت کرده است؛ چرا که به‌ترتیب استان‌های تهران، البرز، اصفهان، خراسان رضوی و گیلان دارای بیشترین سهم مهاجرپذیری هستند و همچنین استان‌های تهران، خوزستان، خراسان رضوی، البرز و اصفهان به‌ترتیب بیشترین سهم مهاجرفرستی در کشور را از آبان‌ماه سال١٣٩٠ تا آبان‌ماه ١٣٩٥ داشته‌اند.
اگر بخواهیم با جزئیات بیشتری به بررسی وضعیت مهاجرت از تهران و به تهران بپردازیم باید بگوییم که براساس آمار موجود در فاصله زمانی سال90 تا 95 نزدیک به یک‌چهارم مهاجرت‌ها یعنی25درصد به مقصد استان تهران انجام شده بود و در زمینه مهاجران خارج شده از استان‌ها نیز استان تهران با 17درصد در رتبه نخست قرار داشت.
مقایسه هرم مهاجران و غیرمهاجران استان نیز به ما نشان می‌دهد که در بین مهاجران زن بالاترین درصد مربوط به گروه سنی 29-25ساله است و برای مهاجران مرد مربوط به 2گروه سنی 25-29و 34-30ساله است.
خروج از تهران
بنا به اطلاعات سرشماری سال۱۳۹۵ در فاصله زمانی سال‌های ١٣٩٠ تا ۱۳۹۵ تعداد ۳۵۰هزار و ٦٣٢نفر از استان تهران به استان‌های دیگر مهاجرت کرده‌اند. استان البرز بالاترین جذب مهاجر از تهران را داشته و استان‌های گیلان و مازندران به‌ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم جذب مهاجر از استان تهران قرار دارند.
براساس آمار تفکیک شده باید گفت که استان البرز با ۸۹هزار و ۱۹۷نفر بیشترین مهاجر را از استان تهران داشته است. استان‌های گیلان، مازندران و خراسان رضوی نیز به‌ترتیب با ۲۸۵۳۱28هزار و 531نفر، 23هزار و 643نفر و همچنین 21هزار و 241نفر در رتبه‌های بعدی پذیرش مهاجر از تهران قرار دارند.
اما اینکه روند مهاجرت معکوس از تهران تا چه اندازه شکل و شمایل واقعی به‌خود گرفته است و آیا وخیم‌تر شدن شرایط اقتصادی در چند سال گذشته توانسته است بر آمار ورودی مهاجران به استان تهران غلبه کند یا خیر، سؤالی است که برای پاسخ آماری به آن نیازمند دست یافتن به اطلاعات جدید با انجام سرشماری جدید هستیم.
با وجود این برخی اطلاعات جسته و گریخته به ما می‌گوید که سخت‌تر شدن شرایط زندگی در تهران و گرانی‌های چند سال اخیر موجب شده است تا بسیاری از تهران کوچ کرده و راهی شهرهای حاشیه تهران شوند و برخی نیز قید هجرت به تهران را بزنند، به‌عنوان مثال در تابستان سال گذشته و زمانی که دومینوی گرانی‌ها به بخش املاک رسید، شاهد بودیم که بسیاری از ساکنان شهرتهران به شهرهای حاشیه تهران رفتند یا در استان‌های دیگر ساکن شدند، در واقع جهش قیمت مسکن موجب شد تا دهک‌های پایین ساکن در تهران تصمیم به خروج از این شهر بگیرند.درهمان زمان مصطفی قلی خسروی، رئیس اتحادیه مشاوران املاک گفته بود که با توجه به بالا رفتن قیمت مسکن طی یک سال و نیم گذشته و به تبع آن کاهش قدرت خرید، تعداد معاملات تجاری مسکن ۱۹درصد کاهش یافت؛ «کاهش قدرت خرید مسکن و بالا رفتن نرخ اجاره بها باعث شده تا عده‌ای از مستأجران به شهرهای اطراف مهاجرت کنند.» البته خروج برخی از تهران به‌دلیل گرانی اتفاق تازه‌ای نبود چرا که در سال97 نیز حسام عقبایی، نایب‌رئیس اتحادیه املاک تهران گفته بود: «در ماه‌های اخیر و به‌دنبال افزایش قیمت مسکن و اجاره بها در شهر تهران شاهد روند مهاجرت اقشار اجاره‌نشین از تهران به سمت شهرهای اطراف ازجمله کرج، شهریار، پردیس و رودهن هستیم».
