افزایش دو برابری قیمت برنج

براساس آخرین آمار منتشرشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در شهریور امسال، قیمت برنج پاکستانی باسماتی درجه یک نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۹۰.۳درصد افزایش یافته و از ۱۰هزار و ۸۰۰تومان در مرداد سال قبل به ۲۰هزار و ۵۰۰تومان در‌ ماه مشابه امسال رسیده است. قیمت برنج خارجی از فروردین تا مهرماه امسال نیز براساس گزارش‌های ارائه‌شده از سوی مرکز آمار دوبرابر شده و از 10هزار تومان در نخستین‌ماه امسال به بیش از 21هزار تومان در مهرماه رسیده است. همین گزارش‌ها نشان می‌دهد برنج درجه یک خارجی در فاصله یک‌ماهه شهریور تا مهر امسال هم 12.3درصد رشد داشته است. این آمارها البته با اعداد و ارقام واقعی بازار کمی متفاوت است. در خواربارفروشی‌ها برنج باسماتی تا 30هزار تومان و بالاتر هم فروخته می‌شود و دیگر ارقام خارجی هم کمترین قیمتشان 23هزار تومان است. تامین نشدن ارز و کاهش واردات، بازار برنج را در آستانه بحران قرار داده و حالا در چنین شرایطی ستاد تنظیم بازار از توزیع 30هزار تن برنج از محل ذخایر راهبردی خبر داده که قرار است با حداکثر قیمت 18هزار و 500تومان در بازار توزیع شوند. آیا این کار آرامش را به بازار بازمی‌گرداند؟

قیمت واقعی برنج 18هزار و 500تومان نیست

در کنار «کاهش اختلاف قیمت حاشیه بازار با قیمت فروش جاری»، هدف دیگر از اتخاذ این تصمیم و توزیع برنج 18هزار و 500تومانی، «امکان جایگزینی ذخایر برنج» عنوان شده و جایگزینی ذخایر به این معناست که برنج‌هایی که مدت‌ها پیش توسط دولت خریداری شده، در بازار توزیع شود تا برنج تازه در انبارها جایگزین شود. واردات برنج تا پیش از بهار امسال با ارز 4هزار و 200تومانی انجام می‌شد و این به آن معناست که برنج‌های مانده در انبار شرکت بازرگانی دولتی می‌باید با قیمتی بسیار کمتر یعنی همان قیمت سال قبل در بازار توزیع شوند، اما نه‌تنها این اتفاق نیفتاده بلکه همین نرخ تعیین‌شده هم صدای واردکنندگان را درآورده است که این کار را به‌نوعی شکستن نرخ بازار می‌دانند.

دبیر انجمن واردکنندگان برنج  در این زمینه می‌گوید: این تصمیم با رویکرد تعدیل قیمت‌ها در بازار اتخاذ شده اما ما نسبت به این موضوع موضع داریم. وقتی واردات ما الان با قیمت 22 تا 30هزار تومان در بازار توزیع می‌شود، اختلاف حداقل 5هزار تومانی در این شرایط بی‌معنی است؛ مگر اینکه تنها جایگزینی منابع یا اصطلاحا نو و کهنه‌کردن ذخایر مدنظر باشد. مسیح کشاورز می‌افزاید: انجام این کار برای جبران کمبود و گرانی، ترفند مناسبی نیست و در شرایطی که تقاضا به‌دلیل افزایش قیمت ناشی از گرانی ارز کاهش یافته و بازار کساد است، این کار بازار ما را بیش از پیش خراب می‌کند. به اعتقاد وی این قیمت واقعی نیست و نرخ برنج‌های توزیعی باید با توجه به شرایطی که هست تعیین می‌شد، نه با اختلاف حداقل 5هزار تومانی نسبت به برنجی که واردکنندگان توانسته‌اند با مشکلات زیادی که برای تامین ارز داشتند وارد و در بازار توزیع کنند.

قیمت واقعی این برنج‌ها با توجه به قدیمی‌بودن آنها به‌مراتب از آنچه تعیین‌شده کمتر است. کشاورز در بیان دلیل عرضه‌نشدن برنج‌ها با قیمت واقعی می‌گوید: قیمت واقعی کمتر است اما ستاد تنظیم بازار باید جوانب را بررسی و براساس شرایط روز قیمت‌گذاری کند، چون در غیر این صورت دونرخی شدید در بازار ایجاد می‌شود و شاید مورد سوءاستفاده قرار گیرد. با این حال اختلاف نرخ کنونی هم از نظر ما معنادار است و باید به قیمتی عرضه می‌شد که دونرخی در بازار رقابتی ایجاد نشود.

ایران سالانه بین یک‌میلیون و 200 تا یک‌میلیون و 500هزار تن برنج وارد می‌کند که این واردات تاکنون عمدتا از هند و پاکستان انجام می‌شد. امسال اما واردات به کمتر از نصف این میزان کاهش یافته و به گفته دبیر انجمن واردکنندگان، به 600هزار تن رسیده است. تامین‌نشدن ارز مورد نیاز واردکنندگان برنج‌های باسماتی هندوستان باعث شد در ماه‌های گذشته واردات از این کشور متوقف شود. از ابتدای امسال نه‌تنها واردکنندگان با توجه به شرایط تامین ارز تمایلی به واردات نداشتند، بلکه صادرکنندگان هندی نیز فروش اعتباری به بازرگانان ایرانی را متوقف کرده بودند. مصوبه جدید دولت مبنی بر ترخیص واردات با ارز شخصی به‌نظر می‌رسد بتواند شرایط را تغییر دهد، اما این تنها مشکل واردات از هند و البته پاکستان نبوده است. مشکل جدید اینجاست که واردات برنج از هند و پاکستان با توجه به قیمت ارز نیمایی گران تمام می‌شود. کمتر از یک‌ماه پیش واردات برنج از تایلند و کشورهای آمریکای جنوبی به‌عنوان گزینه جایگزین مطرح شد که به‌دلیل تشابه این برنج‌ها با برنج ایرانی نیاز به مجوز دولت دارد. این موضوع هنوز مورد موافقت رئیس‌جمهوری قرار نگرفته است.

به گفته کشاورز، توزیع برنج وارداتی از هند با ارز نیمایی در بازار کشور تقریبا هم‌قیمت برنج ایرانی تمام می‌شود و درحالی‌که بازار برنج همین امروز هم دچار کاهش شدید تقاضاست، چنین وارداتی منطقی به‌نظر نمی‌رسد. وی می‌گوید: نرخ ارز نیمایی به‌قدری بالاست که اولا برای واردکننده به‌صرفه نیست و ثانیا تقاضا برای برنجی با این قیمت وجود نخواهد داشت؛ به همین دلیل کشور‌های هدف واردات باید تغییر کنند تا اقشار آسیب‌پذیر امکان تهیه برنج زیر 20هزار تومان را داشته باشند. واردات برنج پرمحصول از کشور‌های دیگر با نصف قیمت برنج‌های لوکسی است که تا پیش از این وارد می‌شد اما انجام این کار که می‌تواند بهترین راهکار برای تنظیم واقعی بازار برنج باشد، همچنان معطل تصمیم دولت است. درصورت مخالفت دولت با واردات برنج پرمحصول، باید دید بعد از توزیع و اتمام این 30هزار تن برنج 18هزار و 500تومانی راهکار بعدی دولت برای تعدیل قیمت چه خواهد بود.