پشت پرده ارتباط تعداد خودرو و مصرف بنزین با گرای غلط وزارت نفت

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، از همان روزهای ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم زمزمه‌هایی درباره حذف نظام سهمیه‌بندی بنزین شکل گرفت و در اولین مرحله، سهمیه تاکسی‌ها حذف شد. با جدی‌تر شدن عزم وزارت نفت و دولت برای تک‌نرخی کردن قیمت بنزین، کارشناسان بسیاری به وزارت نفت هشدار دادند که «عقیم‌سازی» سیستم مدیریت مصرف سوخت با برنامه‌های در پیش رو، منجر به افزایش مصرف بنزین می‌شود.

با این وجود وزیر نفت که در ابتدا از نقش نظام سهمیه‌بندی و کارت سوخت در کاهش مصرف بنزین گفته بود با تغییر موضع، اعلام کرد این سامانه کارکردی ندارد و باید حذف شود. موضوعی که وزارت نفت هم در جوابیه اخیر خود به این رسانه بر آن تاکید داشت.

در این میان شاهد بودیم که افزایش مصرف بنزین از سال ۹۴ به بعد کلید خورد و از رقم ۷۱ میلیون لیتر، به رقم ۹۷ میلیون لیتر در سال گذشته رسید.

تلاش‌هایی برای حفظ کارت سوخت

از سال ۹۴ وزارت نفت تلاش کرد کارت سوخت را با این استدلال که با بنزین تک نرخی، دیگر نیازی به حفظ این ابزار نیست، حذف کند. حتی وزیر نفت کارت سوخت را عاملی برای آزار مردم نامید و تاکید کرد نیازی به کارت سوخت نیست و هزینه ۲۰ میلیارد تومانی سامانه کارت سوخت، چیزی جز دردسر و فشار مالی برای این وزارتخانه ندارد.

در مقابل اما بسیاری از کارشناسان معتقد بودند حذف سامانه و تشریفاتی کردن کارت سوخت، منجر به از دست رفتن اطلاعات مهمی در حوزه مصرف بنزین و افزایش قاچاق می‌شود اما زنگنه با رد این ادعا، اعلام کرد کارت سوخت هیچ اطلاعات مهمی در اختیار نظام اقتصادی قرار نمی‌دهد.

مهم‌ترین منتقد وزارت نفت، وزارت کشور بود که معتقد بود حذف کارت سوخت منجر به افزایش قاچاق می‌شود اما در نهایت وزارت نفت، توانست رأی خود را بر کرسی بنشاند و مجلس هم در سال ۹۵ رأی به حذف کارت سوخت داد.

اصلاحات بهارستانی

با بالا گرفتن اختلافات در این باره، اما مجلس شورای اسلامی در اصلاحیه‌ای در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ۹۶ تصمیم گرفت کارت سوخت را حفظ کند. نکته جالب در این باره نقش آفرینی نمایندگان نزدیک به وزارت نفت برای عدم تصویب حفظ کارت سوخت بود.

به عنوان نمونه، اسدالله قره‌خانی سخنگوی کمیسیون انرژی در این باره گفته بود: حفظ کارت سوخت تنها در زمانی که بنزین به ایران فروخته نمی‌شد و در تولید بنزین خودکفا نبودیم، ضروری بود. با توجه به تولید داخلی بنزین و گام نهادن در جهت خودکفا شدن در بنزین حفظ کارت سوخت معنایی ندارد.

انتظار بیهوده برای کاهش مصرف

بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به تک نرخی شدن بنزین و عدم احیای نظام سهمیه‌بندی، هیچ تأثیری بر کاهش مصرف بنزین به وجود نیامد که هیچ، بلکه افزایش مصرف بر کشور تحمیل شد و دولت با واردات بنزین، کمبود را جبران کرد. نهایت این اقدام دولت، شاهد افزایش میزان مصرف بنزین به میزان ۸۱ میلیون لیتر در روز بودیم.

کارت سوخت که از سال ۹۶ تبدیل به یک کارت بی‌خاصیت برای مردم شده بود، عملاً کارایی خود را از دست داد ولی وزارت نفت، در پاسخ به انتقاداتی درباره افزایش مصرف بنزین مدام با بهانه‌تراشی می‌گفت میزان تولید خودروها افزایش یافته است و این افزایش مربوط به خودروسازان است.

بیژن زنگنه در مهر ماه سال ۹۸ گفت: احیای کارت سوخت هیچ تأثیری بر کاهش مصرف بنزین نداشته است.

در همین حال میزان مصرف بنزین به حدی از روند استاندارد خارج شده بود که یک بار علی ربیعی، سخنگوی دولت با ابراز نگرانی از این روند گفت: با چنین وضعیتی، ایران در سال ۱۴۰۰ واردکننده بنزین خواهد شد.

ربیعی و سایر دولتمردان اما نگفتند که مهم‌ترین دلیل پرش‌های بلند مصرف، حذف نظام سهمیه‌بندی و رها کردن روش‌های مرسوم مدیریت مصرف سوخت بود. جایی که وزارت نفت کارت سوخت را حاشیه‌نشین کرده و عملاً موجب افزایش مصرف شده بود.

مقصر سازی به سبک وزارت نفت

وزارت نفت در توجیه دلیل افزایش مصرف بنزین از سال ۹۳ به بعد، می‌گوید مقصر اصلی خودروسازان است؛ شرکت‌های اتومبیل‌سازی با افزایش تولیدات خود به تنهایی نقش مهمی در افزایش مصرف بنزین داشته‌اند. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که نگاهی به جدول زیر به خوبی نشان می‌دهد تلاش‌های وزارت نفت برای شانه‌خالی کردن از اشتباه بزرگش در ازای از کار انداختن کارت سوخت، محکوم به شکست است.

بر اساس این گزارش، سال ۱۳۸۶ نظام سهمیه‌بندی در کشور اجرایی شد؛ در سال ۸۷ یعنی چند ماه پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، میانگین مصرف بنزین به ۶۷ میلیون لیتر در روز رسید در حالی که همان سال، یک میلیون و ۲۲۵ هزار خودرو در کشور تولید شد.

نگاهی به جدول بالا نشان می‌دهد از سال ۹۶ تا سال ۹۸ بیشترین مصرف بنزین به ثبت رسیده است؛ در سال ۹۷ که میزان تولید خودرو نصف سال ۹۰ بود، مصرف بنزین نه تنها کاهش نیافت بلکه به میزان ۸۸ میلیون لیتر در روز رسید.

در سال ۹۸ هم میزان تولید خودرو کاهش یافت و به رقم ۷۶۰ هزار دستگاه رسید، اما مصرف بنزین افزایش یافت و رقم ۹۷ میلیون لیتر را به ثبت رساند. این اعداد و ارقام به خوبی نشان می‌دهد که استدلال وزارت نفت درباره نقش افزایش تولید خودرو در افزایش مصرف بنزین کاملاً غلط بوده است.

به بیان ساده‌تر، موضوعی که موجب افزایش مصرف بنزین شده، هیچ ارتباطی به خودروهای تولید شده ندارد و مقصر اصلی در این باره، نهادی است که در جوابیه‌های خود هنوز هم بر کار از انداختن کارت سوخت با کلید واژه «آزار ندادن مردم» افتخار می‌کند و معتقد است این اقدام، خدمت به مردم بوده است!

وزیر نفت هم که پیشتر درباره عدم نقش آفرینی کارت سوخت بر کاهش مصرف بنزین سخن گفته بود، حالا باید به این پرسش پاسخ دهد که اگر کارت سوخت در مصرف بنزین هیچ نقشی ندارد، چگونه توانسته است با نظام سهمیه‌بندی، میزان مصرف را به حدود ۷۰ میلیون لیتر در روز برای سال ۹۹ برساند؟