تحلیل اکونومیست از دلیل کاهش ارزش ریال

در تحلیل اکونومیست آمده است:‌

ارزش ریال ایران از زمان بازگشت تحریم های آمریکا در نوامبر 2018 افت قابل توجهی داشته است. کاهش صادرات نفت که مهمترین منبع تامین ارز خارجی برای ایران است به همراه افت قیمت نفت منجر به کاهش شدید ارزش ریال شده است. قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه اقدام مالی در ماه فوریه امسال و تلاش های اخیر دولت آمریکا برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران نیز مانعی در برابر شرکت های خارجی برای همکاری با ایران بوده است.

عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در اواسط سپتامبر وعده داد مقادیر جدیدی ارز خارجی را به بازار تزریق کند و به صادرکنندگان مهم اجازه داد ارز صادراتی خود را مستقیما به صرافی های مجاز بفروشند. وی گفت از ماه مارس 15 میلیارد دلار ارز به بازار تزریق شده است. اما این اقدامات تاثیری در کنترل قیمت ارز نداشت، به طوری که ارزش ریال طی دو هفته 10 درصد کاهش یافت و برای نخستین بار هر دلار آمریکا در برابر 300 هزار ریال معامله شد. این رقم بیش از هفت برابر نرخ رسمی ارز در ایران است. افت ارزش ریال و نقدینگی فزاینده به نرخ تورم در ایران دامن زده است، به طوری که نرخ تورم ماهانه در 21 سپتامبر (پایان شهریور) به 34.4 درصد رسید.

در روز سوم اکتبر، رئیس کل بانک مرکزی بار دیگر تکرار کرد که کاهش ارزش ریال عمدتا به دلیل عدم بازگشت ارز صادراتی شرکت ها به کشور است. به گفته وی، این شرکت ها یا تمایلی به بازگرداندن ارزهای خود به کشور ندارند و یا این که دولت ها و موسسات مالی خارجی با استناد به تحریم ها اجازه انتقال این ارزها به ایران را نمی دهند. در عین حال وی به برخی موفقیت ها در حل مشکلات هم اشاره کرد و گفت 8 میلیارد دلار ارز به کشور بازگشته است. یک مشاور ارشد ریاست جمهوری هم ماه گذشته از پیشرفت در آزادسازی 7 میلیارد دلار ارز بلوکه شده ایران در بانک های کره جنوبی خبر داد.

اکونومیست در ادامه گزارش خود نوشته است: این حقیقت غیرقابل انکار است که کسری تراز تجاری ایران عمدتا به دلیل تحریم های فزاینده آمریکا رو به افزایش است. شیوع ویروس کرونا نیز عامل دیگری برای کاهش تجارت ایران در سال جاری بوده است. صادرات غیرنفتی (بدون نفت اما شامل فرآورده های نفتی و گاز) در شش ماهه نخست سال جاری ایرانی 35.2 درصد کاهش یافته و به 13.6 میلیارد دلار رسیده است. واردات در همین دوره 20.9 درصد کاهش یافته و به 16.8 میلیارد دلار رسیده است. بر اساس این آمار که توسط دولت ایران منتشر شده شاهد کسری تجاری 3.2 میلیارد دلاری در این دوره بوده ایم.

چین بزرگترین شریک تجاری ایران در این دوره بوده و بنزین و پس از آن محصولات پتروشیمی مهمترین کالای صادراتی ایران بوده اند.

این آمار و تحولات تایید کننده پیش بینی ها از کاهش صادرات ایران در سال 2020 به دلیل تحریم ها و شیوع کروناست. افت صادرات به نوبه خود فشارها بر ریال را افزایش می دهد و در نتیجه به تورم دامن می زند.