پسته‌های گریان

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از جام جم، کرمان بزرگ‌ترین تولیدکننده محصول پسته ایران است و حدود 70 درصد پسته کشور در این استان تولید می‌شود. عمده باغات پسته کرمان در شهرستان‌های شمالی این استان یعنی کرمان، رفسنجان، زرند، سیرجان، انار و راور قرار دارد؛ باغاتی که پهنه وسیعی از کویر کرمان را در برگرفته و سرسبزی درختانش جلوه‌ای خاص به آن داده است.

 باغات پسته علاوه‌بر جلوه بخشیدن به خطه کویر، جایگاه مهمی در اقتصاد و اشتغال کرمان دارند و زندگی بخش مهمی از مردم شهرستان‌های پسته‌خیز آن، به تولید، برداشت و فروش این محصول وابسته است؛ مردمی که هر ساله از اوایل تا اواخر شهریورماه به خوشه‌چینی پسته در باغات خود مشغولند و با هر خوشه‌ای که می‌چینند، لب‌هایشان چون پسته‌های خندان می‌شکفد، گرچه امسال از این خنده روی چهره‌شان خبری نیست، نه روی صورت آنها و نه روی لب صادرکنندگان این محصول که شاهد نابودی سرمایه خود در انبارها هستند.

 توقف صادرات

هر ساله حدود 200 هزار تن پسته در کشور تولید می‌شود که فقط 10هزار تن آن مصرف داخلی دارد و بقیه صادر می‌شود.

سرنوشت پسته تولیدی سال گذشته اما جور دیگری رقم خورد و بخشی از پسته‌ای که باید طبق روال هرساله صادر می‌شد، یعنی حدود 80هزار تن آن در انبارها ماند و راهی به بازارهای جهانی نیافت. دپوی پسته در انبارها یعنی ایجاد دو نگرانی بزرگ؛ اول در معرض خطر آفت افلاتوکسین قرارگرفتن پسته‌ها و دوم نبود جا برای دپوی محصول برداشت‌شده امسال.

محمدعلی محمدمیرزاییان، یکی از صادرکنندگان پسته درباره نگرانی‌اش این‌گونه می‌گوید: عوامل متعددی برای عدم صادرات پسته ایران وجود دارد؛ عواملی چون تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، بااین‌حال یکی از عوامل مهم در این زمینه تعلیق کارت‌های بازرگانی تعداد زیادی از صادرکنندگان است، آن‌هم با این ادعا که آنها به تعهدات ارزی خود عمل نکرده‌اند. حال آن‌که بانک مرکزی خود در بحث تعهدات ارزی زیرساخت‌های لازم را تعریف نکرده است.

 ایجاد بستری برای قاچاق پسته

محمد میرزاییان، صدور بخشنامه بانک مرکزی و تعلیق کارت‌های بازرگانی را زمینه‌ای برای افزایش قاچاق پسته به خارج از کشور دانسته و می‌گوید: بانک مرکزی صادرکنندگان را ملزم کرده 80درصد ارز صادراتی را به سامانه نیما بدهند و 20درصد باقیمانده را خودشان بیاورند.

 درواقع بانک مرکزی از صادرکنندگان می‌خواهد بخشی از درآمد خود را به صورت ارز وارد کشور کنند، حال‌آن‌که امکان برگرداندن ارز برای صادرکنندگان وجود ندارد و آنها تمام ارز صادراتی خود را به صورت ریالی به کشور بازمی‌گردانند و تا زمانی که یک تعامل بین بانک مرکزی و صادرکننده شکل نگیرد امکان صادرات محصول و بازگشت درآمد ان به کشور وجود‌ندارد.

این گلایه صادرکنندگان چندی پیش از زبان رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان نیز مطرح شد و حسینی‌نژاد با اشاره به این‌که 50درصد صادرات کرمان از محصول پسته است، تعلیق صادرکنندگان پسته را برای اقتصاد استان و کشاورزان فاجعه خوانده.

 شفاف نبودن راه بازگشت ارز صادراتی

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی استان کرمان نیز با اشاره به موانع پیش‌روی صادرات پسته سال گذشته کرمان می‌گوید: عدم شفافیت راه بازگشت ارز به کشور باعث شد تا بانک مرکزی کارت‌های بازرگانی صادرکنندگانی که ارز‌صادراتی‌شان را به کشور بازگردانده بودند، تعلیق کند، آنها را در سیستم بانک مرکزی بدهکار نشان داده، معافیت مالیات صادرات‌شان را برداشته و مدعی شود که آنها ارز صادراتی‌شان را به کشور بازنگردانده‌اند.

سیدمحمد ترابی‌موسوی با بیان این‌که برگشت ارز توسط صادرکننده به کشور یک راه شفاف می‌خواهد، می‌گوید: کسانی که مدعی‌اند صادرکننده، ارز صادراتی‌اش را به کشور بازنگردانده، باید به این پرسش پاسخ دهند که چگونه یک صادرکننده که مرتب صادرات انجام می‌دهد، می‌تواند ارز حاصل از صادرات پسته را به‌داخل کشور نیاورد و دوباره بتواند پسته بخرد و صادر کند.

شاید یک صادرکننده برای یک یا دو نوبت بتواند ارز صادراتی‌اش را به کشور نیاورد، ولی صادرکنندگانی که با این مشکلات تحریمی و در شرایط سخت در طول سال خرید و صادرات پسته را انجام می‌دهند، ارز حاصل از صادراتشان را می‌آورند، ولی راه‌برگشت ارز به‌گونه‌ای است که برای بانک مرکزی شفاف نیست، اما دلیلی مبنی بر عدم برگشت ارز صادراتی به کشور وجود ندارد.

وی تصریح می‌کند: صادرکننده ارز را در خارج از کشور به صراف می‌دهد و او نیز یک شماره حساب در کشور ثالث باز می‌کند که ارز حاصل از صادرات به آن حساب رفته و مبلغ ریالی‌اش را در ایران تحویل صادرکننده می‌دهند، لذا دلاری دست بازرگان نبوده که به بانک مرکزی تحویل دهد.

 روند رو به بهبود

دغدغه‌ها و نگرانی‌های رئیس کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی استان کرمان درعین حال با یک خبر‌خوش همراه است؛ خبری که می‌گوید از خرداد ماه به بعد وضعیت صادرات پسته کمی بهتر شده و بخشی از پسته انبارهای کرمان صادر شده است.

به گفته ترابی‌موسوی اکنون و در فصل برداشت، قیمت انواع پسته در نمونه‌های مختلف همچون پسته‌اکبری 30 تا 40 درصد و پسته فندقی 15 درصد افزایش داشته و به قیمت واقعی نزدیک شده، با وجود این پسته هنوز قیمت واقعی خودش را ندارد و هزینه‌های تولید همچون قیمت نهاده‌هایی چون کود و سم، هزینه‌های کارگری و ادوات کشاورزی برای تولید و برداشت پسته نسبت به قیمت فروش آن بالاتر‌است.

 کاهش 40 درصدی تولید

رئیس کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی استان کرمان درباره میزان تولید پسته هم می‌گوید: میزان تولید پسته در استان کرمان امسال نسبت به سال گذشته 40 درصد کمتر است و ما سال کم‌باری را سپری می‌کنیم، زیرا پسته یک‌سال پربار و یک سال کم‌بار است و امسال در سال کم‌باری هستیم،‌ هرچند در بحث تنوع برداشت انواع پسته، امسال پسته نوع احمد آقایی و اکبری نسبت به پسته فندقی بیشتر برداشت می‌شود.

ترابی‌موسوی به موضوع مهم دیگری هم در زمینه تولید اشاره کرده و می‌گوید: مشکل کم‌آبی دائمی در این خطه به‌مرور بر تولید پسته تاثیر گذاشته، به‌نحوی که اکنون تولید پسته در مناطق کم‌آب حذف و در مناطق پرآب افزایش یافته است.

 محصولتان را به مرور برداشت کنید

وی درخواستی هم از باغداران درخصوص مدیریت فروش محصول دارد و می‌گوید: باغداران محصول پسته برداشتی‌شان را به مرور زمان در طول سال طی سه الی چهار نوبت به بازار عرضه کنند تا اولا همیشه در بازار پسته وجود داشته باشد و دوما در صورت نوسانات قیمت در فصل برداشت دچار ضرر نشوند.

 کاشت پسته دیگر توجیه اقتصادی ندارد

 قدرت‌ا... سیف‌الدینی‌پور، یکی از باغداران پسته زرند است و نماینده کشاورزان این شهرستان. او وضعیت برداشت پسته امسال در این شهرستان پسته‌خیز را مناسب نمی‌داند و با اشاره به از بین رفتن 40 درصدی محصول باغات زرند براثر گرمای هوا می‌گوید: کم‌آبی، گران شدن سم و کود و بالا رفتن دستمزد کارگران باعث شده هزینه‌های تولید پسته بالا رفته و دیگر تولید و برداشت پسته توجیه اقتصادی نداشته باشد؛ به همین خاطر باغداران برای پرداخت هزینه‌های تولید مجبورند محصولشان را پیش‌فروش کنند تا بدهی‌شان را بپردازند.

 سیف‌الدینی‌پور می‌افزاید: بالارفتن میزان شوری‌آب باعث از بین رفتن درختان پسته شده و کود دادن هم دیگر تاثیری در رشد و باردهی درخت‌ها ندارد.

در چنین شرایطی درختی که 20 سال با آب قنات آبیاری می‌شده و رشدش خوب بوده اکنون به دلیل پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و بالا‌رفتن شوری آب هر سال باید نصف شاخه‌هایش را ببریم تا کمی پسته دهد.  با این وضعیت هزینه‌های تولید پسته جبران نمی‌شود و باغداران کرمانی باید به سمت کشت محصولات دیگر بروند؛ محصولاتی همچون زعفران که در مناطقی از زرند همچون دشتخاک به جای پسته کشت شده و خوب جواب داده‌است.

به ما سخت گرفتید  آمریکا پیشی گرفت

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی استان کرمان معتقد است نبود راه شفاف برای برگشت ارز صادراتی به کشور، مشکل اصلی صادرات پسته و همچنین سایر محصولات کشاورزی و گلخانه‌ای است.

ترابی‌موسوی با بیان این‌که تعلیق شدن کارت‌های بازرگانی تاثیر زیادی برکاهش صادرات پسته داشته، می‌گوید: به‌دلیل عدم عرضه پسته ایران در بازارهای جهانی و افزایش تقاضای پسته، شرکت‌های آمریکایی قیمت پسته را افزایش داده و مشتریان پسته ایران را تصاحب کرده‌اند.

وی از بانک مرکزی درخواست می‌کند کارت‌های بازرگانی را از حالت تعلیق خارج کرده و برای صادرکنندگانی که از سال‌های 97 و 98 بدهی بابت برگشت ارز دارند، یک بخشودگی یا مهلتی در نظر بگیرد تا براساس روش بانک مرکزی، ارز حاصل از صادرات را به کشور بازگردانند.