خریداران به دنبال لپ‌تاپ و تبلت قاچاق
مشاهدات خبرنگاران نشان می‌دهد تقاضای وسایلی همچون تبلت افزایش یافته است اما فروش آنها نه.
رصد روزانه قیمت‌ها
چهارراه ولیعصر، پاساژ کامپیوتر رضا، خبری از مشتری در مغازه‌ها نیست و فروشندگان سرشان در مانیتور است. یکی از فروشندگان این پاساژ با بیان اینکه قیمت‌ها این‌قدر بالا رفته که مشتری با ترس و لرز وارد مغازه می‌شود ادامه داد: «نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد کاهش فروش داشته‌ام و قیمت‌ها هم بالای ۵۰ درصد افزایش داشته است. برخی فکر می‌کنند وقتی قیمت‌ها بالا برود درآمد ما هم بیشتر می‌شود در صورتی‌که به هیچ وجه این‌گونه نیست. وقتی قیمت جنسی بالا می‌رود شاید فروش ریالی من بیشتر شود اما برای جایگزین کردن و خرید همان جنس باید دلاری هزینه کنم که عملا ضرر است. برای مثال قیمت ریالی کالایی ۱۰ درصد بیشتر می‌شود اما برای خرید آن باید از دلاری استفاده کنیم که روزبه‌روز بالا می‌رود.» به گفته جلالی که ۵ سال در این شغل فعالیت می‌کند تا به حال بازار در این حد کساد نبوده است.
فروشنده دیگری که مردی با موهای تنک سفید است هم می‌گوید نسبت به پارسال ۵۰ درصد کاهش فروش داشته است: «کرونا نه تنها تاثیر بدی روی بازار ما نگذاشت بلکه باعث شد تقاضای بعضی از کالاها مثل تبلت بالا برود اما خبری از فروش نیست چون مردم پول ندارند.» به گفته مسلمی قیمت اجناس قابل پیش‌بینی نیست و باید روزانه قیمت‌ها را رصد کرد: «من که چند سال فروشنده هستم تا به حال بازار را به این آشفتگی ندیده بودم چراکه حتی در حد یک هفته قیمت‌ها ثابت نمی‌ماند. در چنین وضعیتی نه خریدار می‌تواند برای خرید برنامه‌ریزی کند و نه کاسب. تاثیر نوسانات دلار و قدرت خرید پایین مردم بیشتر از کرونا است.»
فروشنده دیگری هم حرف او تایید می‌کند و می‌گوید برای خرید جنس میزانی ارز کنار گذاشته بود و هفته پیش قبل از خرید مجبور شده مقدار بیشتری روی پول خرید بگذارد: «در همین شهریورماه مجبور شدم سه بار سفارش آخر ماه را عوض کنم. کار کاسب با برنامه‌ریزی و خرید و فروش جلو می‌رود، وقتی بازار این‌قدر ثبات ندارد که در عرض یک ماه میزان پول خرید کالا را سه بار بالا ببریم، چگونه می‌توانم برای آینده برنامه‌ریزی کنم؟ اگر راهی برای فرار از این بازار داشتم باور کنید که کرکره را پایین می‌کشیدم.» جهانگرد هم نسبت به پارسال بین ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش فروش داشته است.
تقصیر کرونا نیست
این فروشنده کرونا را دلیل اصلی افت فروش نمی‌داند: «کرونا باعث شد کلاس‌های آموزشی به‌صورت مجازی برگزار شود و همین موضوع تقاضای تبلت و لپ‌تاپ را افزایش داده است.» فروشنده دیگری که می‌گوید فروشش سه‌چهارم یعنی نزدیک به ۷۵ درصد کاهش داشته است هم حرف‌های جهانگرد را تایید می‌کند: «تقاضای تبلت و لپ‌تاپ بیشتر شده اما مردم پول ندارند و به قیمت کردن بسنده می‌کنند. همین میزان فروش کمی که برای من مانده هم مربوط به شهرستان‌ها است، آن هم جنس‌های ارزان که مردم توانایی خرید آن را دارند. قیمت یکی از تبلت‌های سامسونگ از ابتدای سال سه بار تغییر کرد و از ۲ میلیون تومان رسید به ۵ میلیون، یعنی بیشتر از دو برابر شد. ترم تحصیلی قبل که عملا دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی تعطیل بودند. کسانی که برای ترم پیش رو برنامه‌ریزی کرده بودند تبلت یا لپ‌تاپ بخرند با دوبرابر شدن قیمت‌ها مواجه شدند و کسی توان افزایش بودجه‌اش را نداشته باشد از خرید منصرف می‌شود. در چنین بازاری چگونه می‌توان کاسبی کرد؟»
فروشنده دیگری هم می‌گوید: «وقتی مردم همه کارهایشان را با گوشی انجام می‌دهند، بازار کامپیوتر هم کساد می‌شود.» گوهری که یکی از فروشندگان پاساژ رضا است می‌گوید قیمت بالای اجناس باعث شده ذائقه و سلیقه خرید مردم تغییر کند: «الان مردم یا دنبال جنس قاچاق هستند یا جنس چینی، آن هم جنس ارزان چینی. پسر ۱۰ ساله من تا امسال نیازی به تبلت نداشت اما برای سال تحصیلی جدید باید یکی می‌گرفت. تقاضا بالا رفته اما فروش نسبت به تقاضا بسیار پایین است. خیلی‌ها با موبایل نیازشان را برطرف می‌کنند و اصلا تبلت هم نمی‌خرند. مردم شکم خودشان را سیر نگه دارند هنر کرده‌اند چه برسد به خرید جنسی که هفته به هفته گران‌تر می‌شود.» گوهری نیز می‌گوید ۶۰ درصد کاهش فروش داشته است.
ارتقا به جای خرید
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد مردم ارتقای سیستم کامپیوترشان را به خرید کالای جدید ترجیح می‌دهند. یکی از فروشندگان پاساژ رضا که بخشی برای تعمیرات دارد می‌گوید: مشتری با لپ‌تاپ ۳ میلیونی که مدل پایینی دارد آمده که لپ‌تاپ بهتری بردارد. لپ‌تاپ او corei۳ بود و به لپ‌تاپ با مشخصات سی‌پی‌یو corei ۵ احتیاج داشت. این مشتری برای لپ‌تاپ موردنظر باید بالای ۷میلیون هزینه کند درصورتی‌که می‌تواند با ۲ میلیون دستگاه خودش را ارتقا دهد. در بخش کامپیوترهای رومیزی یا خانگی که دیگر ارتقا راحت‌تر است و خیلی کم پیش می‌آید که کسی کامپیوتر نو بخرد. از مشتری‌های من ۷۰ درصد خواهان ارتقای سیستم هستند تا خرید، مگر کسی لپ‌تاپ یا کامپیوتر نداشته و قصد خرید داشته باشد.»
فروشنده دیگری حرف او را تایید می‌کند: «با دو تا سه میلیون می‌توان سیستم سی‌پی‌یو و حافظه سیستم را ارتقا داد درصورتی‌که الان برای یک لپ‌تاپ با پایین‌ترین مشخصات باید ۵ تا ۶ میلیون تومان هزینه کرد.» او می‌گوید که قیمت یک مانیتور از ابتدای سال در سه مرحله؛ از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ۴ میلیون و بعد ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان رسیده است: «مانیتور دستگاهی نیست که بتوان آن را ارتقا داد، اما روند قیمتی اجناس به گونه‌ای است که اگر کسی امروز خرید نکند و فردا برای خرید بیاید ضرر کرده است. هم قدرت خرید مردم به شدت افت کرده و هم قیمت‌ها هفتگی بالا می‌رود. در چنین شرایطی مردم ترجیح می‌دهند وسیله کامپیوتری خود را ارتقا دهند تا اینکه جنس جدید بخرند، چراکه برای مثال یکی از مدل‌های لپ‌تاپ لنوو که سه سال پیش ۵ میلیون قیمت داشت، الان به بالای ۱۵میلیون رسیده است.» فروشندگان مرکز خرید رضا می‌گویند که جنس قاچاق در بازار بسیار کم است و هیچ کمبودی هم برای پاسخ به تقاضای بازار نیست، اما خریدی صورت نمی‌گیرد. یکی از این فروشندگان می‌گوید: هیچ کمبودی در بازار نیست. هر مدل تبلت و لپ‌تاپ و هر تجهیزاتی که بخواهید من دارم منتها مردم پول ندارند. قیمت‌ها غیرمنطقی بالا رفته و جز کسانی که چاره‌ای جز خرید ندارند یا توان و قدرت خرید کالا را دارند فروشی صورت نمی‌گیرد.»
ناهماهنگی دولت و اصناف؛ یکی از دلایل گرانی
محمدرضا فرجی رئیس اتحادیه فناروان رایانه درخصوص شرایط بازار لوازم کامپیوتری می‌گوید: از ابتدای سال در انواع تجهیزات کامپیوتری به‌طور متوسط بین ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش قیمت شاهد بودیم که بخشی از آن به گرانی ارز برمی‌گردد و دلیل اصلی عدم همکاری ارگان‌های دولتی با فعالان است.
به گفته او بزرگ‌ترین معضلی که اعضای اتحادیه با آن روبه‌رو هستند روند ثبت سفارش است.
فرجی می‌گوید: معمولا روند ثبت سفارش و ترخیص کالا بیشتر از یک ماه طول نمی‌کشید، اما در حال حاضر تا سه ماه هم طول می‌کشد، ناگفته نماند بانک مرکزی اسناد برخی از همکاران ما را حتی از سال قبل تایید نکرده و اجناس ایشان همچنان در انبار گمرک است. این عدم همکاری با فعالان باعث کمبود شده و بخشی از گرانی لپ‌تاپ و تبلت مربوط به همین موضوع است. دولت از طرفی اجازه ترخیص کالا و توزیع آن را در بازار نمی‌دهد و وقتی که گران می‌شود می‌گویند چرا گران شده؟ این در حالی است که امسال تقاضای لپ‌تاپ و تبلت بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته است و بازار هنوز نتوانسته این تقاضا را پاسخ دهد.
رئیس اتحادیه فناوران رایانه با اشاره به این موضوع که سازمان صمت وقتی نسبت به گرانی اجناس اعتراض دارد اول باید به سازوکار خودش مشرف باشد و مشکل را از آنجا حل کند می‌گوید: وقتی جنس تاجر و واردکننده در گمرک می‌ماند و انواع هزینه‌ها به هزینه‌ای که حساب کرده بوده اضافه می‌شود چه کسی باید پاسخگوی این افزایش هزینه باشد؟ اگر پیش از اردیبهشت از من دلیل گرانی را می‌پرسیدید، بسته شدن مرزها به سبب شیوع کرونا را به‌عنوان دلیل نام می‌بردم ولی در حال حاضر جنس به وفور در گمرکات وجود دارد، ولی با کارشکنی‌های ارگان‌های مربوطه باعث کمبود و گرانی در بازار شده‌اند. متاسفانه افرادی که در صدر جلسات برای بازار تصمیم می‌گیرند متوجه شرایط اصناف و کسبه نیستند، گرچه اگر با ما مشورت می‌کردند ما می‌توانستیم حتی برای حل مشکلات راه‌حل ارائه کنیم.
فرجی می‌گوید: متاسفانه با گران شدن کالاهای کامپیوتری و همانگونه که گفتم همکاری نکردن دولت، جنس قاچاق بازار شهرهای مرزی را از دست همکاران ما درآورده است. بسیاری از همکاران نسبت به از دست رفتن بازار شهرهای مرزی هشدار دادند و از این شهرها دیگر درخواستی به تهران برای تقاضای بار ارسال نمی‌شود. حال فرض کنید در زمانی‌که اجناسی مثل لپ‌تاپ و تبلت این‌قدر گران است پای این قاچاقچیان به تهران هم برسد، بازار مرکز ایران را هم از دست می‌دهیم. خوشبختانه ستاد مبارزه با قاچاق کالا داریم اما ای‌کاش به ستاد پیشگیری قاچاق کالا تغییر نام می‌داد.
تبلت ایرانی
احمدی یکی دیگر از مغازه‌داران درخصوص تبلت ایرانی می‌گوید: زمانی این موضوع خیلی داغ شد و حتی نمونه‌هایی به‌صورت محدود با اسم‌های مختلف بیرون آمد اما کیفیت آنها اصلا قابل مقایسه نبود با وجود اینکه فقط بحث مونتاژ در این حوزه مطرح است و امکان تولید قطعات نه در ایران بلکه در ۹۰ درصد کشورهای جهان وجود ندارد اما شرکت‌های ایرانی نتوانسته بودندقطعات را با کیفیت لازم ارائه دهند. نمی‌دانم چه زمانی قبول خواهیم کرد که قرار نیست همه چیز را خودمان تولید کنیم به‌طور مثال CPU الان فقط در سه کشور جهان تولید می‌شود، اما چند ماه پیش صحبت از تولید داخلی آن بود. معلوم نیست این طرح بهانه چه کسی برای گرفتن وام بوده است.
این فروشنده باسابقه پاساژ رضا افزود: برخی واردکنندگان هم خلأهای قانونی را یاد گرفتند و هر زمان کالا روی دستشان می‌ماند با کمی خرج کردن و زیر میزی دادن به اسم حمایت از تولید داخلی تعرفه واردات قطعه‌ای که دارند را بالا می‌برند و بعد از چند ماه می‌گویند نتوانستیم تولید کنیم و دوباره تعرفه به حالت قبلی باز می‌گردد اما این وسط همین نوسان قیمت چند میلیارد سود به جیب آقایان ریخت.
مردم در انتظار کالای قاچاق
بر اساس مشاهدات با وجود عدم همکاری بانک مرکزی و وزارت صمت با واردکنندگان این حوزه و دپو شدن حجم بالایی از تجهیزات در گمرک افزایش قیمت‌ها ادامه خواهد داشت و خریداران نیز به انتظار کالای قاچاق هستند تا با کم شدن هزینه‌های گمرکی، انبارداری و ساکن بودن سرمایه هزینه کمتری برای خرید این ابزارهای آموزشی پرداخت کنند.
