بهبود خفیف تولید در چین
«سازمان توسعه صنعتی ملل‌متحد (یونیدو)» تازه‌ترین گزارش «تولیدات صنعتی/ کارخانه‌ای جهان» خود را منتشر کرد، گزارشی که عبارت «تولیدات جهانی فروپاشیده است، اما تولیدات چین علائم اولیه بهبود را نشان می‌دهد» را در عنوان دارد.
بنابراین چندان دور از انتظار نبود که روند نزولی اقتصادها در فصل دوم ۲۰۲۰ هم ادامه یابد. با این حال «چین» از معدود کشورهایی بود که خیلی زودتر از سایرین محدودیت‌های کرونایی را به اجرا درآورد، اما اکنون علائم اولیه از بهبود اقتصادی را از خود نشان می‌دهد. در فصل دوم ۲۰۲۰، تولیدات صنعتی جهان به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت: پس افت منفی ۶ درصدی در فصل نخست، در فصل دوم سقوط منفی ۲/ ۱۱ درصدی برای این تولیدات نسبت به سال گذشته رخ داد. این وضعیت به‌خصوص برای اقتصادهای صنعتی محسوس بود، جایی که به‌طور میانگین تولیدات صنعتی ۴/ ۱۶ درصد در فصل دوم سقوط کرد. در فصل نخست تولیدات صنعتی این کشورها ۴/ ۲ درصد کاهش یافته بود. «کووید-۱۹» به چین، بزرگ‌‌ترین تولیدکننده محصولات کارخانه‌ای جهان، شدیدا در فصل نخست صدمه زد. با این حال بخش تولیدی این کشور در فصل دوم به روند رو به رشد خود بازگشته است. بر اساس آمارهایی تعدیل‌شده با عوامل فصلی، تولیدات صنعتی چین در فصل دوم ۲۰۲۰ نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۸/ ۲ درصد افزایش یافت. این افزایش در حالی است که در فصل نخست تولیدات صنعتی این کشور افت بی‌سابقه ۹/ ۱۳ درصدی را تجربه کرده بود. تولیدات در سایر اقتصادهای صنعتی نوظهور و درحال‌توسعه (به غیر از چین)، در فصل دوم سال‌جاری سقوط منفی ۲۲درصدی را به ثبت رساند، نرخی که در فصل نخست عدد منفی ۳/ ۲ درصد را نشان می‌داد. به گزارش «یونیدو» رکود کنونی اقتصاد جهان از لحاظ بزرگی حداقل از بحران مالی ۲۰۰۸ بی‌سابقه است. در پی بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، تولیدات صنعتی جهان برای چهار فصل متوالی روندی رو به کاهش داشت، اما پس از آن با نرخ چشمگیری افزایش یافت. در این رابطه باید منتظر ماند و دید که آیا بحران اقتصادی فعلی روند مشابهی را در پیش خواهد گرفت یا خیر. موضوع واضح این است که عملکرد فعلی تولیدات صنعتی جهان، بازتابی از شوک‌های جهانی ناشی از «کووید-۱۹» است. چالش‌ها و نااطمینانی‌هایی که در فصول قبل بر فعالیت‌های اقتصادی سایه انداخته بود همچون بالا آمدن موانع تجاری، مقررات و سیاست‌گذاری‌های سختگیرانه‌تر، برگزیت و ... با شرایط به وجود آمده در پس‌زمینه قرار گرفته‌اند. از طرفی طاعون «کووید-۱۹» دولت‌ها را در سراسر جهان مجبور کرده است تا در اقتصادهای خود مداخله کنند. البته اثرات کامل اقدامات مداخله‌گرایانه دولت‌ها در اقتصاد هنوز نامشخص باقی مانده است، جایی که برخی صاحب‌نظران از احتمال وقوع رکود اقتصادی دوم سخن می‌گویند. در نهایت بازتوزیع تولیدات کارخانه‌ای جهان به سوی اقتصادهای صنعتی ممکن است شتاب یابد، چرا که پس از سال‌های برون‌سپاری فعالیت‌های تولیدات به خارج این کشورها در تلاش هستند وابستگی خود را به واردات کاهش دهند. از دیگر آمارهای ارائه شده در این گزارش، تغییرات تولیدات صنعتی به تفکیک گروه‌های کالایی مختلف است. بر این اساس تولیدات صنایعی که به تکنولوژی وابسته هستند، از آغاز سال ۲۰۱۸ روندی نزولی دارد، صنایعی که کاهش حداقل منفی ۵ درصدی را در فصل نخست، و کاهش بیش از ۱۰ درصدی را در فصل دوم ۲۰۲۰ به ثبت رساندند. چنین کاهشی آخرین بار در بحبوحه بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ تجربه شده بود. در مقابل با توجه به بحران ادامه‌دار «کووید-۱۹»، تولیدات کالاهای ضروری شامل غذا یا محصولات دارویی نسبت به سایر صنایع کمتر تحت‌تاثیر قرار گرفته‌اند. بر این اساس در فصل دوم تولید محصولات دارویی پایه، رشد مثبت ملایم را به ثبت رساند. جزئیات تغییرات تولیدات صنایع مختلف در جدول آورده شده است.
چشم‌انداز ۲۰۲۰
طاعون «کووید-۱۹» احتمالا منجر به کاهش قابل‌توجه تولیدات صنعتی جهان در سال ۲۰۲۰ خواهد شد. بر این اساس پیش‌بینی‌های «یونیدو» حاکی از آن است که تولیدات صنعتی جهان در مجموع ۲۰۲۰ با کاهش ۴/ ۸ درصدی مواجه می‌شود، کاهشی که عمدتا ناشی از اقدامات کشورها برای مقابله با کرونا همچون تعطیلی‌های اقتصادی-اجتماعی است. این اقدامات تاکنون اثرات شدیدی بر هر دو طرف تقاضا و عرضه گذاشته است. تقاضای مصرف‌کنندگان به خاطر نااطمینانی‌های پیرامون ممنوعیت سفر، دورکاری، از بین رفتن مشاغل و ... به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. در طرف عرضه نیز تولید برخی کالاها برای ماه‌ها متوقف شده است. این شرایط در حالی است که تولیدات صنعتی جهان در سال گذشته نیز وضعیتی رکودی را تجربه کرد، عموما به خاطر تنش‌های تجاری و تعرفه‌ای ادامه‌دار میان دو تولیدکننده بزرگ جهانی، چین و آمریکا.
به خاطر بحران کنونی ارزش افزوده تولیدات صنعتی جهان کاهش یافته است. در این رابطه پیش‌بینی می‌شود تولیدات صنعتی آمریکا در ۲۰۲۰ سقوط شدید منفی ۱۵ درصدی را تجربه کند، نرخی که در ۲۰۱۹ مثبت ۱/ ۲ درصد بود. به‌رغم عملکرد مثبت فصل دوم، در مجموع سال ۲۰۲۰ اما تولیدات صنعتی چین نیز با کاهش ۶/ ۱ درصدی مواجه می‌شود. سال گذشته، تولیدات صنعتی چین رشد مثبت ۵/ ۵ درصدی را به ثبت رسانده بود. تولیدات اقتصادهای صنعتی اروپا نیز تا پایان سال‌جاری منفی ۳/ ۱۴ درصد کاهش خواهد یافت، اقتصادهایی که سال گذشته هم به خاطر تنش‌های تجاری با آمریکا و نااطمینانی‌های پیرامون مذاکرات برگزیت، رشد ناچیز ۷/ ۰ درصدی را تجربه کردند. الگوی تغییرات تولیدات صنعتی در شرق آسیا مشابه اقتصادهای صنعتی اروپا است، جایی که پیش‌بینی می‌شود سطح تولیدات در پایان ۲۰۲۰ تا ۲/ ۱۱ درصد کاهش یابد. در مجموع برای ۲۰۲۰ تولیدات کارخانه‌ای اقتصادهای صنعتی ۷/ ۱۳ درصد کاهش خواهد یافت.
اقتصادهای صنعتی نوظهور و درحال‌توسعه احتمالا کاهش ۴ درصدی را برای تولیدات صنعتی خود در ۲۰۲۰ تجربه خواهند کرد، در مقایسه با رشد اندک مثبت یک درصدی سال گذشته. در منطقه آمریکای لاتین نرخ‌های منفی رشد تاکنون نیز نسبت به سال گذشته نمایان شده است، جایی که تا پایان ۲۰۲۰ تولیدات صنعتی منفی ۷/ ۹ درصد کاهش می‌یابد. برای اقتصادهای آسیایی که در سال‌های اخیر از پرشتاب‌ترین اقتصادهای جهانی محسوب می‌شدند، تولیدات صنعتی در سال‌جاری با کاهش ناچیز منفی ۵/ ۰ درصدی را به ثبت می‌رساند. در نهایت پیش‌بینی‌ها برای اقتصادهای کمتر توسعه‌یافته حاکی از آن است که تولیدات صنعتی آنها در ۲۰۲۰ افزایش ۲/ ۱ درصدی خواهد یافت.
