دمای منفی در تراز تجاری
برآوردها نشان می‌دهد صادرات سه ماه منتهی به خرداد امسال یک میلیارد و ۲۵۶ میلیون دلار از واردات عقب مانده است.
صادرات در سومین ماه سال از واردات عقب ماند. برآورد آمارهای تجارت خارجی سومین ماه سال نشان می‌دهد تراز تجاری ایران در این ماه منفی ۵۱۵ میلیون دلار ثبت شده است. همچنین صادرات سه ماه منتهی به خرداد امسال نیز یک میلیارد و ۲۵۶ میلیون دلار از واردات عقب مانده است. در مجموع صادرات ایران در فصل نخست سال ۶ میلیارد و ۳۶۴ میلیون دلار ثبت شده است؛ رقمی که نگرانی‌ها را از بابت تحقق هدف‌گذاری‌های صادراتی برای امسال بیشتر می‌کند. البته نباید فراموش کرد، شیوع بیماری کرونا نیز تا حدودی اثرگذار بوده است. متولیان تجارت خارجی کشور اعلام کرده‌اند تا پایان سال ۹۹ می‌خواهند به ۴۱ میلیارد دلار صادرات دست یابند. بنابراین چنانچه همین روند در فصول آینده نیز تکرار شود، ارزش صادرات فاصله چشمگیری از هدف‌گذاری‌های صورت گرفته خواهد داشت.
تجارت در خرداد
آمارهای اولیه از تجارت خارجی ایران در ماه سوم سال حکایت از صادرات ۷ میلیون و ۴۰۷ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۲ میلیارد و ۶۴ میلیون دلار دارد. همچنین واردات در این ماه نیز ۲ میلیون و ۵۱۸ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۵۷۹ دلار ثبت شده است. از این رو تراز تجاری ایران در این ماه منفی ۵۱۵ میلیون دلار و به نفع واردات بوده است. همچنین حجم تجارت ایران در خردادماه ۴ میلیارد و ۶۴۳ میلیون دلار ثبت شده است.
تجارت سه ماهه
در مجموع از ابتدای امسال تا پایان خردادماه، ۲۱ میلیون و ۹۲۹ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۳۶۴ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده است و در مقابل شاهد ورود ۸ میلیون و ۹۲۳ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۶۲۰ میلیون دلار بوده‌ایم. این آمار نشان می‌دهد، صادرات کشور به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۴۵ درصدی داشته و از نظر ارزشی با افت ۴۴ درصدی مواجه شده است. همچنین وزن کالاهای وارداتی هم کاهش ۸/ ۰ درصدی داشته و ارزش آنها افت ۲۷ درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری ایران در سه ماه یادشده منفی یک میلیارد و ۲۵۶ میلیون دلار رقم خورده است، اما تراز وزنی مثبت ۱۳ میلیون و ۶ هزار تن و به نفع صادرات است. حجم تجارت خارجی کشور هم از نظر ارزشی ۱۳ میلیارد و ۹۸۴ میلیون دلار و از نظر وزنی ۳۰ میلیون و ۸۵۲ هزار تن است که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ ارزشی افت ۳۶ درصدی و به لحاظ وزنی کاهش ۳۷درصدی را به ثبت رسانده است.
پیشتازی میعانات گازی
صادرات به تفکیک گروه‌های کالایی حکایت از آن دارد که بیشترین ارزش صادرات سه ماهه مربوط به میعانات گازی و کالاهای فصل ۲۷ کتاب مقررات صادرات و واردات است. صادرکنندگان این گروه‌های کالایی در سه ماه منتهی به خرداد امسال توانسته‌اند ۶ میلیون و ۲۴۵ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۹۹۸ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند. البته این ارقام در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۶۳ درصد و از نظر وزنی ۶۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.
پس از آن، پتروشیمی‌ها بیشترین ارزش صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. در بازه زمانی مورد بررسی، ۴ میلیون و ۹۶۸ هزار تن محصولات پتروشیمی به ارزش یک میلیارد و ۳۹۲ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده که نسبت به بازه زمانی مشابه افزایش ۱۲ درصدی وزنی و کاهش ۱۷ درصدی ارزشی را ثبت کرده است. محصولات کشاورزی و صنایع غذایی نیز در این بازه زمانی صادراتی معادل ۲ میلیون و ۶۹ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۲۴۹ میلیون دلار داشته که نسبت به سه ماه سال قبل از نظر وزنی ۱۹ درصد افزایش داشته، اما ارزش آن یک درصد کاهش یافته است. کمترین کاهش ارزشی صادرات و رشد وزنی صادرات در این گروه رقم خورده است.
صادرات معدن و صنایع معدنی در سه ماهه امسال نیز معادل ۸ میلیون تن به ارزش یک میلیارد و ۹۷ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش وزنی ۴۹ درصدی و افت ارزشی ۴۷ درصدی روبه‌رو شده است.
صادرات گروه صنعت هم با کاهش ۳۹ درصدی ارزشی نسبت به سه ماهه سال گذشته به ۵۸۶ میلیون دلار رسیده و وزن صادرات این گروه هم با کاهش ۱۴ درصدی، ۶۴۵ هزار تن ثبت شده است.
در عین حال کمترین ارزش صادرات مربوط به فرش و صنایع دستی است. صادرات این گروه کالایی ۲ هزار تن به ارزش ۴۲ میلیون دلار است که گرچه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۴ درصد از نظر وزنی کاهش یافته، اما از نظر ارزشی ۷۵ درصد افزایش داشته است. این گروه کالایی، تنها گروهی است که توانسته رشد ارزشی صادرات را داشته باشد.
مقاصد صادراتی مهم ایران
پنج مقصد عمده صادرات به ترتیب ایران، چین، عراق، امارات، افغانستان و ترکیه است. چینی‌ها در بازه زمانی مورد بررسی سهم ۹/ ۲۸ درصدی را از کل ارزش صادرات به خود اختصاص داده‌اند. این کشور در سه ماه منتهی به خرداد امسال، ۶ میلیون و ۳۳۱ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۸۴۰ میلیون دلار از ایران خریداری کرده؛ اما نسبت به مدت مشابه سال گذشته ارزش صادرات به چین ۲۸ درصد و وزن آن ۴۰ درصد افت کرده است. عراق دومین مقصد صادراتی کشور است که سهم ۴/ ۲۳ درصدی را از کل ارزش صادرات ایران به خود اختصاص داده است. صادرکنندگان در این بازه زمانی ۵ میلیون و ۲۵ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۴۸۹ میلیون دلار به این کشور صادر کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۳۷ درصد کاهش و از نظر وزنی ۱۹ درصد افت داشته است. امارات نیز با سهم ۲/ ۱۵ درصدی در رده سوم مقاصد صادراتی قرار گرفته است، اما صادرات به این کشور هم از نظر ارزشی رشد ۸ درصدی داشته و به ۹۶۷ میلیون دلار رسیده و هم از نظر وزنی با رشد ۳۹ درصدی ۳ میلیون و ۳۷۷ هزار تن را ثبت کرده است. سهم افغانستان از کل ارزش صادرات نیز ۸/ ۷ درصد است. این کشور در سه ماه امسال خریدار یک میلیون و ۴۷۷ هزار تن کالا به ارزش ۴۹۹ میلیون دلار بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۷ درصد کاهش داشته، اما از نظر وزنی تغییری نکرده است. ترکیه به‌عنوان پنجمین کشور مقصد صادرات کالاهای ایرانی توانسته سهم ۹/ ۳ درصدی را از کل ارزش صادرات سه ماهه از آن خود کند. صادرات به ترکیه ۵۲۲ هزار تن به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی ۸۹ درصد و از نظر وزنی ۹۴ درصد افت داشته است.
۱۰ قلم عمده وارداتی
در نخستین فصل سال‌جاری بیشترین ارزش واردات مربوط به ۱۰ کالای ذرت دامی با سهم ۷/ ۷ درصد، سایر گندم دامی با سهم ۱/ ۷ درصد، گوشی تلفن همراه با سهم ۷/ ۴ درصد، برنج با سهم ۷/ ۲ درصد، لوبیای سویا با سهم ۲/ ۲ درصد، الکترودها از نوع مورد استفاده در کوره با سهم ۲/ ۲ درصد، قند و شکر از نیشکر با سهم ۲ درصد، کنجاله سویا با سهم ۹/ ۱ درصد، جو با سهم ۷/ ۱ درصد و موز سبز با سهم ۲/ ۱ درصد از کل ارزش واردات سه ماهه امسال است. این کالاها در مجموع ۴/ ۳۳ درصد از کل ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین رشد واردات مربوط به گوشی تلفن همراه است که از نظر ارزشی رشد ۵۸۹ درصدی و از لحاظ وزنی رشد ۳۲۹ درصدی داشته است. این ۱۰ قلم کالا ارزشی معادل ۲ میلیارد و ۵۴۹ میلیون دلار داشته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت ۶ درصدی داشته است. همچنین وزن این کالاها ۶ میلیون و ۵۶۱ هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۱۰ درصدی را تجربه کرده است.
سهامداران واردات
در سه ماه منتهی به خرداد امسال، بیشترین سهم ارزشی واردات متعلق به کالاهای واسطه‌ای بوده است. این گروه کالایی در تقسیم‌بندی جدید سازمان توسعه تجارت به کالاهای «واسطه‌ای» و کالاهای «واسطه‌ای ضروری» تفکیک شده‌اند که سهم ارزشی کالاهای واسطه‌ای ۵/ ۲۴ درصد و سهم وزنی آنها ۱/ ۳۱ درصد است. واردات کالاهای واسطه‌ای نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۴ درصدی ارزشی و رشد ۱۱۸ درصدی وزنی داشته است. کالاهای واسطه‌ای ضروری هم در همین بازه زمانی سهم ۷/ ۴۷ درصدی از کل ارزش واردات داشته و سهم ۱/ ۶۳ درصدی از کل وزن کالاهای وارد شده را به خود اختصاص داده است. ارزش کالاهای واسطه‌ای ضروری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد کاهش داشته و وزن آن ۱۴ درصد افت کرده است. پس از گروه کالاهای واسطه‌ای، کالاهای مصرفی بیشترین سهم از ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه کالایی نیز به دو بخش کالاهای مصرفی و کالاهای مصرفی ضروری طبقه‌بندی می‌شود. سهم کالاهای مصرفی از کل ارزش واردات سه ماهه ۵/ ۹ درصد و سهم کالاهای مصرفی ضروری ۶ درصد است. سهم وزن کالاهای مصرفی نیز ۲/ ۲ درصد از کل وزن واردات است و سهم وزن کالاهای مصرفی ضروری نیز ۱/ ۳ درصد ثبت شده است. در عین حال کالاهای مصرفی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۱۶ درصدی ارزشی و افزایش ۷ درصدی وزنی را تجربه کرده است. واردات کالاهای مصرفی ضروری هم از نظر وزنی ۶۵ درصد افت و از نظر ارزشی کاهش ۶۹ درصدی را تجربه کرده است. کالاهای سرمایه‌ای نیز در این بخش به دو قسمت کالاهای سرمایه‌ای و کالاهای سرمایه‌ای ضروری تفکیک شده‌اند. سهم ارزشی کالاهای سرمایه‌ای ۳/ ۹ درصد و سهم وزنی آن ۷/ ۰ درصد از کل واردات کشور در سه ماه نخست سال است. البته ورود کالاهای سرمایه‌ای از نظر ارزشی افت ۲۷ درصدی داشته و از نظر وزنی کاهش ۱۴ درصدی را تجربه کرده است. کالاهای سرمایه‌ای ضروری نیز در همین بازه زمانی سهم ۳ درصدی از کل ارزش واردات و سهم ۲/ ۰ درصدی از کل وزن واردات را به نام خود ثبت کرده‌اند. واردات این گروه کالایی نیز در سه ماه امسال نسبت به سه ماهه سال گذشته از نظر ارزشی افت ۱۴ درصد و از نظر وزنی رشد ۲ درصدی داشته است.
۵ فروشنده اول کالا به ایران
پنج مبدأ عمده واردات ایران شامل چین با سهم ۴/ ۲۵ درصدی از کل ارزش واردات، امارات با سهم ۳/ ۲۲ درصدی، ترکیه با سهم ۷/ ۱۰ درصدی، هند با سهم ۹/ ۶ درصدی و روسیه با سهم ۵/ ۵ درصدی است. چینی‌ها با افت ارزشی ۱۸ درصدی در واردات به ایران، ارزشی معادل یک میلیارد و ۹۳۵ میلیون دلار را ثبت کرده‌اند و با افت ۱۲ درصدی وزن کالاهای وارد شده به ایران، در سه ماهه امسال به ۷۱۶ هزار تن واردات قانع شدند. واردات ایران از امارات هم در این بازه زمانی یک میلیون و ۹ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بوده است. واردات از امارات هم از نظر وزنی ۲۲ درصد و هم از نظر ارزشی ۵/ ۸ درصد رشد داشته است. واردکنندگان ایرانی از ابتدای امسال تا انتهای خرداد ماه یک میلیون و ۵۳۸ هزار تن کالا به ارزش ۸۱۵ میلیون دلار از ترکیه به ایران وارد کرده‌اند که نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل رشد ۳۰ درصدی وزنی و افت ۳۶ درصدی ارزشی را به دنبال داشته است. هندی‌ها هم ۷۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۵۲۹ میلیون دلار به ایران کالا فروخته‌اند که وزن کالاهای واردشده از هند افت ۴۳ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده و ارزش آن با کاهش ۵۸ درصدی روبه‌رو شده است. روسیه نیز وارداتی معادل یک میلیون و ۳۸۵ هزار تن کالا به ارزش ۴۲۱ میلیون دلار به ایران داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۱۰۰ درصدی وزنی و افزایش ۴۳ درصدی ارزشی داشته است.
