آثار احتمالی لیست سیاه FATF بر اقتصاد ایران
اقتصاددانان می‌گویند تأثیر FATF بر قیمت دلار یا بازارهای مالی در کوتاه‌مدت بیشتر وجهه هیجانی دارد، اما ورود ایران به لیست‌سیاه گروه ویژه اقدام مالی می‌تواند نقل و انتقال پول را حتی با چین و روسیه دچار مشکل کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، ایران دوباره به لیست سیاه FATF برگشت. نشست ٦روزه FATF روز یکشنبه بیست‌وهفتم بهمن با حضور بیش از ۸۰۰ نماینده از کشورهای مختلف در پاریس برگزار شد و قرار بود در پایان این نشست درباره اقدامات امارات متحده عربی، پاکستان و ایران برای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارزیابی انجام شود. درنهایت اینکه بعد از گمانه‌زنی رسانه‌های خارجی مبنی بر اینکه ایران به لیست سیاه برمی‌گردد؛ رویترز در ساعات پایانی روز جمعه گزارش داد که ایران در پی تصویب نشدن «تأمین مالی تروریسم» در لیست سیاه FATF قرار گرفت. این موضوع درحالی بر بازارهای مالی هفته گذشته تأثیر گذاشت که قیمت سکه و دلار افزایشی شد و فعالان بازار همچنان از نتیجه آرای اعضای کشورهای عضو گروه اقدام مالی مطمئن نبودند.
بازگشت ایران به لیست سیاه FATF
این تصمیم پس از سه‌سال هشدارهای پیاپی کارگروه ویژه اقدام مالی مبنی بر تصویب لایحه تأمین مالی تروریسم در ایران گرفته شده است.
گروه اقدام مالی پیش از این در جلسه مهر ماه خود که در پاریس برگزار شد، ضمن بررسی آخرین وضع کشورمان، با توجه به تصویب نشدن نهایی دو کنوانسیون پالرمو و تأمین مالی تروریسم، دو دسته اقدام جدید مقابله‌ای علیه ایران وضع کرد که با توجه به تصویب یک اقدام مقابله‌ای دیگر در خردادماه گذشته، مجموعا سه اقدام علیه کشورمان وضع شد.
این نهاد بین‌المللی در یک بند جداگانه هشدار داده بود که اگر تا قبل از بهمن ماه این دو کنوانسیون نهایی نشوند، همه اقدامات مقابله‌ای علیه ایران وضع خواهد شد و عملا وضع کشورمان به پیش از خرداد‌سال ۱۳۹۵ باز خواهد گشت. این موضوع در هفته گذشته تأثیرات روانی خود را بر بازارهای مالی ایران گذاشت و قیمت دلار و سکه دوباره رکورد زدند. از آن سمت حتی بازار سرمایه هم به FATF واکنش نشان داد و ارزش سهام بخشی از شرکت‌های تولیدی افت قابل ملاحظه داشت. با وجود این، کارشناسان اقتصاد معتقدند که تأثیرات FATF بر بازارهای مالی تأثیر کوتاه مدت و موقت است و اثر قرار گرفتن ایران در فهرست سیاه در بلندمدت بر اقتصاد کشور ظاهر می‌شود.
رکوردشکنی دوباره دلار و طلا
بازارهای ایران چیزی حدود یک هفته است که منتظر تصمیم‌گیری FATF برای ایران هستند. از روز یکشنبه که نشست‌های گروه مالی اقدام مشترک شروع شده است، ایران و پاکستان منتظر اعلام رأی این گروه درباره تمدید تعلیق‌شان از لیست سیاه هستند.
این موضوع بازارها را متأثر کرده است و قیمت دلار در بازار تهران ١٤هزار تومان را رد کرد و درحالی‌که صرافی ملی قیمت دلار را ١٤هزار و ٢٠٠ تومان اعلام کرد، گفته می‌شد که نرخ دلار در بازارهای غیررسمی تا ١٤هزار و ٥٠٠ تومان هم رسیده است.
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی اما در مصاحبه‌های مکرری که هفته گذشته داشت، علت رشد قیمت دلار را کاسبی دلالان با FATF دانسته و گفته است که FATF هیچ ارتباطی با قیمت ارز ندارد و بانک مرکزی به‌زودی قیمت دلار را به زیر ١٤هزار تومان برمی گرداند. همتی همچنین بلافاصله پس از تصمیم‌گیری FATF درباره ایران در صفحه اینستاگرامی‌اش نوشت: «عملکرد بانک مرکزی در یک سال گذشته این اطمینان خاطر را نزد مردم ایجاد کرده که چنین وقایعی مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد.» از آن سمت در بازار سکه هم اوضاع بهتر نبود و طلا رکورد شانزده ماهه را شکست. قیمت سکه تمام بهار آزادی در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته به ٥میلیون و ٤٠٠هزار تومان رسید. همچنین قیمت هر گرم طلای ١٨ عیار با ۳هزار تومان افزایش به گرمی ٥٥٢هزار تومان و اونس جهانی به ١٦٠٨ دلار رسید.
سهام چه شرکت‌هایی ریزشی شدند؟
در این شرایط بازار سرمایه هم از تأثیر FATF بی‌نصیب نماند. در نخستین روز از نشست ٦ روزه FATF در روز یکشنبه بیست‌وهفتم بهمن بازار سهام در نخستین واکنش با فشار عرضه شدید در گروه‌های بانکی و خودرویی مواجه شد و این نمادها بیشترین تأثیر را در افت شاخص کل بازار سهام داشتند. به جز این، سهام پتروشیمی و پالایشگاه‌ها هم تحت‌تأثیر این اتفاق قرارگرفتند. با این حال، مهم‌ترین نگرانی بورسی‌ها خروج سرمایه از این بازار و جریان آن به سمت بازار ارز است. درواقع اثر منفی التهاب ارزی بر سهام همان امکان موقت خروج سرمایه از بورس به سمت ارز است که در شرایط فعلی با اعمال کنترل‌های بازارساز ارزی و مدیریت شناور نرخ‌ها چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
تأثیر بلندمدت لیست سیاه FATF بر اقتصاد
این تأثیرات بر بازارها اما تأثیرات کوتاه‌مدت ورود ایران به لیست‌سیاه FATF قلمداد می‌شود و اقتصاددانان تأثیرات بلندمدتی برای این اتفاق قائل هستند. آنها معتقدند الحاق ایران به FATF موجب می‌شود بسیاری از فسادهای مالی و اقتصادی و مشکلات بانکی و اعتباری که ایران با آن درگیر است، از بین برود یا اصلاح شود.
آنها می‌گویند تأثیر FATF بر قیمت دلار یا بازارهای مالی در کوتاه‌مدت بیشتر وجهه هیجانی دارد، اما ورود ایران به لیست‌سیاه گروه ویژه اقدام مالی می‌تواند نقل و انتقال پول را حتی با چین و روسیه دچار مشکل کند. به اعتقاد آنها ایران در صورت نپذیرفتن شروط FATF باعث خواهد شد تا قسمت عمده‌ای از عملیات بانکی و به تبع آن اقتصاد ایران قفل شود. با این حال، مخالفان FATF در ایران می‌گویند ایران درحال‌حاضر هم به شبکه مالی جهان دسترسی ندارد و ورود ایران به لیست‌سیاه نمی‌تواند تأثیری حداقل به صورت کوتاه‌مدت روی اقتصاد کشور داشته باشد. آنها معتقدند برعکس پیوستن ایران به گروه اقدام مالی می‌تواند راه‌های دور زدن تحریم را از دست ایران بگیرد و گرفتاری‌های بیشتری برای کشور در شرایط تحریم درست کند. این درحالی است که موافقان FATF می‌گویند اصولا شرایط تحریم بستری ایجاد می‌کند که فسادهای مالی بزرگی رخ دهد. فسادهایی که سابقه آن به تحریم دوره قبل هم برمی‌گردد و بابک زنجانی فقط یک نمونه آن است. از نظر این گروه FATF می‌تواند جلوی این فسادها را بگیرد و در صورتی که شرایطی فراهم شود تا ایران از انزوای تجاری خارج شود، زیرساخت آن با پیوستن به FATF و شبکه بانکی جهانی ممکن است. با این وجود، ایران درحال حاضر دوباره به لیست‌سیاه FATF وارد شده است و به عقیده اقتصاددانان برگشت ایران به لیست خاکستری و شرایط تعلیق دیگر به سادگی قبل نیست و این شورا حتما شرایط سختگیرانه‌تری برای تعلیق دوباره ایران در نظر می‌گیرد. FATF یا گروه اقدام مالی مشترک سازمانی غیردولتی است که درخصوص مبارزه با تأمین مالی تروریسم و مبارزه با پولشویی فعالیت می‌کند و کار اصلی آن این است که به فرآیند‌های مالی و بانکی کشورها نظارت داشته باشد تا مطمئن شود روی فرآیند‌هایی که کشورها برای انتقال پول در نظر می‌‌گیرند، نظارت کافی وجود دارد و این فرآیندها طبق استانداردها پیش می‌رود، همچنین به کشورها کمک خواهد کرد و برنامه عملیاتی به آنها خواهد داد تا اگر ایراداتی دارند، آن ایرادات را اصلاح کنند.
