نباید فاصله‌ قیمتی CNG با بنزین کاهش پیدا کند/ درآمد 1.8میلیارد دلاری دولت با توسعه CNG

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، پس از افزایش قیمت بنزین در 24 آبان‌ماه و اجرای مجدد نظام دو نرخی بنزین و احیای کارت سوخت، اکنون فرصت مناسبی پیش آمده که دولت و به خصوص وزارت نفت از مسیر اشتباه خود در سال‌های اخیر فاصله گرفته و با جایگزینی سوخت CNG‌ به جای بنزین ‌به عنوان سوخت خودروها، زمینه توسعه صنعت CNG در کشور را فراهم کند. در این راستا با مصوبه شورای اقتصاد 6.5 هزار میلیارد تومان برای دوگانه‌سوز کردن رایگان ناوگان حمل و نقل کشور و خودروهای شخصی اختصاص داد.

کارشناسان معتقدند که صرف تخصیص منابع مالی برای توسعه صنعت CNG‌ و جایگزینی CNG با بنزین به عنوان سوخت خودروها کافی نیست و باید برخی سیاست‌های مکمل نیز در این راستا پیگیری شود. در نتیجه برای بررسی بیشتر ابعاد این مصوبه شورای اقتصاد و ملزومات اجرای آن با جواد نوفرستی، کارشناس انرژی و مدیرعامل انجمن جامعه ایمن به گفتگو نشستیم.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

* لجبازی دولت توسعه جایگاه‌های CNG و خودروهای دوگانه‌سوز را به تعویق انداخت

طرح تخصیص 6.5 هزار میلیارد تومان برای دوگانه‌سوز کردن رایگان خودروها با چه هدفی انجام شده است؟ آیا این هدف با توجه به امکانات موجود قابل تحقق است؟

نوفرستی: یک طرحی یک ماه پیش در شورای اقتصادی تصویب شد که 6.5 هزار میلیارد تومان برای توسعه­‌ی CNG تخصیص داده شود. اصل هدف این طرح نه تنها زیر سؤال نیست بلکه بسیار مورد حمایت است. فکر نمی­‌کنم ­کسی باشد که مخالف هدف این طرح باشد. فراموش نکنید که طی 8 سال گذشته، نزدیک کردن فاصله­‌ قیمتی CNG به بنزین باعث شد که فروش CNG نه تنها افزایش پیدا نکند، که حتی از 22 میلیون متر مکعب در حدود سال 90 به 19 میلیون متر مکعب در نیمه­‌ اول امسال یعنی تا قبل از 24 آبان کاهش پیدا کند. این همزمان بوده است با دوره‌­ای که فروش بنزین تقریباً از حدود 65 میلیون لیتر به نزدیک 100 میلیون لیتر رسید یعنی 50 درصد رشد کرد.

هدف این طرح درست است و اتفاقاً می­گوییم اگر دولت لجبازی نمی­‌کرد و بنزین را در خرداد 94 تک نرخی نمی‌­کرد و یا اگر مهرماه 95 که دولت ملزم به احیای کارت سوخت شد و متأسفانه مجلس هم پیگیر مصوبه‌­ آن نبود، سال 95 این کارت سوخت را احیا می­‌کرد و یا اگر در زمانی که دولت برای لایحه‌­ بودجه‌­ 97 بنزین تک نرخی 1500 تومانی پیشنهاد کرد، نرخ بنزین را به صورت دو نرخی 1200 تومان و 1500 تومان قرار می‌داد، ما از توسعه جایگاه‌ها CNG و خودروهای دوگانه‌سوز عقب نمی‌افتادیم.

* درآمد 1.8 میلیارد دلاری دولت با جایگزینی 10 میلیون متر مکعب CNG با بنزین

هدف این طرح اصلاً زیر سؤال نیست. هدف طرح کاملاً ملی است و در راستای منافع ملی و اقتصاد مقاومتی است و هم کمک به کاهش آلودگی هوا است. لذا روی آن اصلاً تردیدی نیست و اتفاقاً سؤال ما از دولت این است که چرا 4 یا 5 سال فرصت را از دست دادید که اگر این اتفاق زودتر افتاده بود الآن ما در مورد CNG بالای 30 میلیون متر مکعب مصرف داشتیم. شاهد این مدعا این است که وقتی این طرح 24 آبان اجرا شد، هر چند باز هم تأکید می­‌کنیم روی روش اجرا و زمان اجرا و به خصوص نرخ آزاد بنزین همچنان نقد جدی وجود دارد. اما اثر فوری آن را کمتر از دو ماه داریم می­‌بینیم. فروش CNG از 19 میلیون متر مکعب الآن به 24 میلیون متر مکعب رسیده است و بنزین از حدود 98 میلیون لیتر به 75 میلیون لیتر کاهش پیدا کرده است.

هدف اصلی این طرح این است که یک طرحی اجرا می‌شود که 10 میلیون متر مکعب CNG با 10 میلیون لیتر بنزین جایگزین شود. این هدف عالی است. چرا؟ چون 10 میلیون متر مکعب CNG اگر جایگزین بنزین شود، دولت می‌تواند بنزین بیشتری را صادر کند. نرخ صادراتی بنزین هم الان بالای 60 سنت بر لیتر است. اما ما گاز خیلی زیادی داریم، مزیت رقابتی ما هم هست. وزیر نفت هم یک جمله­‌ی خیلی قشنگی گفت و این را من خیلی تحسین می‌­کنم این که CNG گاز سوخت ملی ما است.

 شما از جایگزینی CNG به جای بنزین یک محاسبه سرانگشتی کنید. 10 میلیون ضرب در 60 سنت حتی اگر مابه‌التفاوت CNG را هم کم کنیم، می‌شود 10 میلیون ضربدر 50 سنت، که می­‌شود روزی 5 میلیون دلار درآمد برای دولت که در این شرایط این بسیار ارزشمند است. حالا این را در 356 روز ضرب کنید، می‌شود 1.8 میلیارد دلار در سال و ببینید در این شرایط کسری بودجه چه کمک بزرگی برای دولت است.

* سیاست‌های دولت تولیدکنندگان CNG‌ را نقره داغ کرد

درباره اهداف طرح نکاتی را اشاره کردید اما سوال اساسی این است که طرح چه میزان قابلیت تحقق دارد؟ آیا در بحث عرضه و تقاضای مخزن و تجهیزات CNG‌ همه‌ جوانب دیده شده است؟

نوفرستی: نکته‌­ای که وجود دارد این است که آیا این هدف با این راهکاری که پیشنهاد شده قابل تحقق است؟ اینجا است که داریم می­‌گوییم نه. این طرح ابهامات زیادی دارد. 6.5 هزار میلیارد تومان در این شرایط را می‌­خواهیم تخصیص بدهیم برای جایگزین کردن رایگان نزدیک به 1.5 میلیون خودروی خدماتی. همه‌­ اینها ظاهرش خیلی خوب است. اما این طرح از لحاظ اجرا خیلی پشتوانه‌­ کارشناسی ندارد.

در بحث کارشناسی باید دید اصلاً قابلیت اجرای این طرح وجود دارد یا نه؟ در اولین اعلامیه‌­های این خبر گفته شده بود که ظرف یک سال، 1 میلیون و 464 هزار خودرو را ما می­خواهیم دو­گانه‌سوز کنیم. این نشان می­داد که ساده‌­ترین بررسی‌­ انجام نشده که آیا واقعاً ظرف یک سال می­‌شود این طرح را اجرا کرد؟ زهی خیال باطل. فعلاً خودشان این را اصلاح کردند که ظرف دو سال یا سه سال انجام شود.  

زمان موردنیاز از سمت عرضه وابسته به تولید مخزن و کیت است. ما تولید واقعی­‌مان در مورد مخزن به سالی 200 هزار دستگاه هم نمی‌­رسد. این را هم در نظر بگیریم که به خاطر همان تغییر سیاست دولت طی 8 سال گذشته CNG را نابود کردند، CNG را سرکوب کردند و سرمایه­‌گذاران صنعت CNG را نقره­‌داغ کردند و باعث ورشکستگی سرمایه­‌داران این صنعت شدند. آخرین صحبتی که خود دوستان نفت هم اعلام ما ظرفیت تولید مخزن‌­مان خوش­بینانه 250 هزار تا 300 هزار دستگاه مخزن در سال است.

پس این موضوع از سمت عرضه، امکان اجرایش زیر سؤال است. از سمت تقاضا چی؟ از سمت تقاضا خود آماری که دوستان اعلام می‌­کنند تا هفته‌­ پیش، با وجود اینکه تأکید شده بود خودروها رایگان دوگانه‌سوز می‌شوند و این همه روی آن مانور دادند، 125 هزار نفر ثبت‌­نام کردند در حالی که تصور می‌­شد که باید بالای 2 میلیون نفر ثبت­‌نام می­‌کردند.

الآن متأسفانه هزینه‌­ دو­گانه­‌سوز کردن خودرو که تا دو ماه قبل حدود 2 میلیون تومان بود؛ به 5 میلیون تومان رسیده است و این هم به خاطر سیاست اشتباه دولت بود. وقتی کمبود مخزن وجود دارد و شما تقاضا را تحریک می‌­کنید، این باعث گرانی خدمات می‌شود. حد­اقل کاش دولت از 6 ماه قبل به تولید­کنند­گان مخازن CNG و کیت اعلام آمادگی می‌داد؛ نه اینکه تولید­کنندگان مخازن CNG و کیت هم مثل آقای رئیس­‌جمهور صبح جمعه خبردار شوند. این یک واقعیت تلخ است.

*انعقاد قرارداد با ایران‌خودرو برای دوگانه‌سوز کردن خودروها یک حرکت نمایشی است

در راستای دوگانه‌سوز کردن خودروها چرا فقط با ایران خودرو قرارداد بسته شده است؟ چه سازوکاری وجود دارد که این خدمات رایگان دقیقا به جامعه هدف برسد؟

نوفرستی: به نظرم می­‌خواستند سریع یک کار نمایشی انجام بدهند. اصلاً نمی‌­دانم در آنجا چه قراردادی بستند. چون اصلاً این موضوع دوگانه­‌سوز کردن این طرح خاص با خودرو­سازی­‌ها ارتباط ندارد. کارگاه‌­های مجاز تبدیل سوخت باید این کار را انجام بدهند. لذا این موضوع یک نقطه ابهام است. غیر از بخش عرضه و تقاضا، ابهام دیگر آن این است که بخش عمده­‌ این 1 میلیون و 464 هزار خودرو فرسوده هستند. آیا این سرمایه‌­گذاری روی خودروی فرسوده درست است؟!

نکته­‌ ابهام سوم آن است که یک اختلاف آماری‌­ای در بانک­‌های اطلاعاتی وجود دارد. وزارت نفت آماری که دارد از خودروهای دوگانه‌سوز، حدود  3.3 میلیون خودرو است که یا در کارخانه یا کارگاه دو­گانه­‌سوز شدند؛ یعنی تولید به علاوه‌­ تبدیل کارگاهی مجاز. در حالی که آماری که خود مسئولین وزارت نفت از سال 90 اعلام می­‌کنند، چیزی در حدود 4.2 میلیون خودرو است. این ما به ­التفاوت حد­اقل بحث چند صد هزار خودرو است، این‌هایی هستند که کارگاهی و به صورت غیرمجاز دو­گانه سوز شده‌­اند.

یعنی بخشی از این 1 میلیون و 460 هزار خودرو، همین الآن دو­گانه‌­سوز هستند. به صورت غیرمجاز و کارگاهی خودشان رفته‌‌اند این را دوگانه‌­سوز کرده‌­اند. یعنی ماشین قرار نیست تازه دو­گانه­‌سوز بشود که بخشی از مصرف بنزینش را به CNG شیفت کند. این یعنی هدف طرح هم زیر سؤال می‌­رود. یعنی هدف طرح که می­‌خواهیم 10 میلیون لیتر بنزین جایگزین شود با 10 میلیون لیتر مکعب، اصلاً با این ابهام زیر سؤال می‌­رود.

باید توجه کنید که آن کسانی که الآن به طور غیرمجاز ماشین‌­هایشان را CNG کرده‌­اند، دوباره درخواست این را می­‌دهند که به صورت رایگان دوگانه‌سوز شوند. من خبر موثق دارم که این کار را کرد‌‌ه‌­اند. الآن چه کار دارند می‌­کنند؟ می‌­گویند من می‌آیم رایگان خودروی خود را به ارزش 5 میلیون تومان دوگانه­‌سوز می‌­کنم. ضمناً مخزن فعلی‌­ام را باز می­‌کنم و می‌­فروشم، 2 میلیون هم اینجا سود می‌­کنم. چون سند این خودروها هنوز تک‌سوز بنزینی است. درنتیجه اگر این خدمات رایگان به جامعه هدف ما نرسد اصل تحقق اهداف این طرح زیر سوال می‌رود.

* برای توسعه صنعت CNG نباید فاصله‌­ قیمتی CNG با بنزین کاهش پیدا کند

چه سیاست‌های مکملی باید برای توسعه صنعت CNG اتخاذ شود؟ آیا می‌توان بدون تخصیص منابع مالی نیز راهکارهایی برای توسعه این صنعت در نظر گرفت؟

نوفرستی: دولت و مجلس باید سیاست‌­گذار باشد، باید ریل­‌گذار باشند. دولت که بانک نیست که بخواهد پول­‌پاشی کند. دقیقاً آن هدفی که داشتیم یعنی همان هدف جایگزینی 10 میلیون لیتر بنزین با 10 میلیون متر مکعب CNG با یک سیاست‌گذاری ساده و بدون حتی یک میلیون تومان، این قابل اجرا است. در واقع سرمایه‌­گذاران بخش خصوصی در صنعت CNG انتظار دارند که با اطمینان سرمایه­‌گذاری کنند، فلذا نباید فاصله­‌ی قیمتی CNG با بنزین کاهش پیدا کند.

این دوستان صنعت CNG یک بار نقره‌­داغ شدند. اگر قیمت CNG دوباره به بنزین نزدیک شود، هیچ جذابیتی نخواهد داشت. نه برای کسی که بخواهد خودروی خود را دوگانه‌­سوز کند نه برای سرمایه‌­گذار که دوباره ورشکست می‌شود. در نتیجه دست‌اندرکاران صنعت CNG این انتظار را دارند که یک بند قانونی تضمین دهد که فاصله‌­ قیمتی CNG با بنزین کاهش پیدا نمی‌­کند. اصلاً در دنیا در نرخ آزاد بنزین و CNG هم فاصله­‌ قیمتی تقریباً 1 به 3 تا 1 به 4 است.

یعنی با یک سیاست­‌گذاری درست و هدایت­‌گر سرمایه‌­ها که یک افق سرمایه­‌داری معلوم دارد می‌توانند مشکل سرمایه‌گذار و توسعه صنعت CNG را حل کنند. یعنی یک قانونی بنویسند که فاصله­‌ قیمتی CNG با بنزین، کاهش پیدا نمی‌­کند و در همین محدوده­‌ 1 به 3 و 1  به 4 است. این اقدام هیچ هزینه­‌ای در این شرایط سخت بودجه‌­ای برای کشور ندارد.

* دولت باید 6.5 هزار میلیارد تومان را صرف توسعه­‌ حمل و نقل عمومی کند

این طرح خیال سرمایه­‌گذاران را راحت می‌­کند که دولت تضمین داده است. دست­‌اندرکاران صنعت CNG به خاطر اینکه یک بار نقره­‌داغ شدند، اتفاقاً به این 6500 میلیارد تومان نیاز ندارند. لذا اساساً اگر این قانون گذاشته شود، نیاز به آن بودجه نیست. دولت باید آن 6500 تومان را صرف توسعه‌­ی حمل و نقل عمومی کند که الآن تشنه‌­ی واگن مترو، واگن قطار و اتوبوس است که این به عنوان مکمل این طرح، به کاهش مصرف هر چه بیشتر بنزین کمک می‌کند، به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند و به بودجه‌­ی خود دولت هم کمک خواهد کرد.

این تضمین هم به هیچ عنوان به معنی رانت نیست، به معنی یارانه نیست. منطقش همین است. فاصله­‌ قیمتی واقعی همین است. نگرانی صنعت CNG این است که دو ماه دیگر یا یک سال دیگر دولت به هر دلیلی تصمیم بگیرد قیمت CNG را افزایش بدهد، آن موقع دوباره هر کس در این صنعت آمده سرمایه­‌گذاری کرده، دوباره بخواهد ورشکست بشود. پس به جای پول­‌پاشی، به جای ایجاد رانت، به جای خرج 6500 میلیارد تومان آن هم در این شرایط بحرانی بودجه این قانون را تصویب کنند.

اصل هدف مورد تأیید و مورد حمایت است، هر چند که با این طرح تحقق آن هدف هم حتی زیر سؤال است، اما با این برنامه­‌ سیاستی، با این سیاست­‌گذاری نه تنها آن هدف محقق می‌­شود که حتی به فراتر از آن هدف را می­‌شود امید داشت. این تماماً به نفع کشور خواهد بود، به نفع جامعه خواهد بود. رانت و فسادی هم در آن نخواهد بود.