آیا سوسک‌ها به تهران حمله می‌کنند؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، طرح این موضوع از سوی یکی از استادان دانشگاه، با اظهارنظر متفاوت یکی دیگر از کارشناسان حشره شناسی روبرو شده  و بازتاب رسانه ای گسترده ای نیز داشته است اما به نظر می رسد هنوز ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی قرار نگرفته است و عجیب تر آنکه، هیچ دستگاهی نیز مسئولیت بررسی و رسیدگی به این موضوع را وظیفه خود نمی داند.

همه اینها در حالی است که آلودگی هوای تهران هر روز بیشتر به یک کلاف سر در گم شبیه می شود و اجرای راهکارهای مختلف برای برون رفت از این وضعیت، با کوچکترین تغییرات آب و هوایی به مشکلات جدی بر می خورد.

همزمان با این رخدادها، پدیده گرم شدن روزافزون کره زمین مزید بر علت شده و شرایط را هر بار بیشتر برای زندگی برخی موجودات از جمله حشرات موذی نظیر سوسک ها فراهم تر می سازد.

در حالی که تلقی عموم مردم این است که فصل تابستان به دلیل افزایش گرمای هوا شرایط مساعد زیست محیطی را برای تکثیر و ازدیاد سوسک های خانگی فراهم می سازد اما شواهد نشان می دهد با افزایش پدیده آلودگی هوا حتی در فصل های سرد پاییز و زمستان که با افزایش میزان استفاده مردم از سیستم های گرم کننده ارتباط مستقیم دارد، خانه ها به زیستگاه مناسبی برای زندگی سوسکها تبدیل می شود.

دکتر «حبیب الله فصیحی» جغرافیدان، کارشناس مسایل زیست شهری و عضو هیات علمی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی در این زمینه اعتقاد دارد که آلودگی‌ هوا با ایجاد تغییرات بیولوژیکی در ترکیب هوا، موجب تهدید سلامت انسان و حیوانات می شود و شرایط را برای جایگزینی گونه های غیرمفید با گونه های مفید جانوری فراهم می سازد.

وی اخیرا به رسانه ها گفته است: آلودگی هوا در سال‌های اخیر باعث افزایش جمعیت برخی گونه‌های مضر و مهاجرت برخی پرندگان شده است، مثلاً دیگر در آسمان تهران، پرنده سار مشاهده نمی‌شود.

این استاد دانشگاه اضافه کرده است: با رفتن پرنده سار به دلیل آلودگی هوا در تهران، سوسک قرمز امروزه شهر را فرا گرفته است در حالی که در گذشته این حشره به این گستردگی وجود نداشت.

سار از حشراتی مانند سوسک تغذیه می کند

به اعتقاد این استاد دانشگاه، حیوانات نیز به شدت به گیاهان وابسته‌اند و تغییر گیاهان در نتیجه آلودگی هوا، زندگی آن‌ها را نیز به خطر انداخته است. به همین دلیل، این حیوانات مدتی است کوچ کرده یا تلف شده اند چون حجم آلودگی‌ها خارج از توان تحمل این موجودات است.

«علیرضا نادری» کارشناس حشرات و پروانه‌شناس  شاغل در سازمان حفاظت محیط زیست نیز  این موضوع که آلاینده‌ها بر سلامت برخی گونه‌های جانوری اثر گذاشته است را تایید می کند و آن را پدیده ای غیرقابل انکار می داند اما می گوید: افزایش شمار حشراتی از جمله سوسک قرمز ارتباطی با آلودگی هوا ندارد.

وی می افزاید: گونه سوسری یا سوسک قرمز آفت شهری نیست بلکه یک گونه آمریکایی و ژاپنی سلولزخوار است و با توجه به اینکه سلولزها در فضولات انسانی وجود دارد، این سوسک‌ها در فاضلاب‌ها و پسماندها زندگی می کنند.

این کارشناس در عین حال اذعان کرده است که آلودگی و آلاینده‌ها حشرات آفت را زیاد می‌کند اما در باره ارتباط تاثیر آلودگی هوا بر افزایش سوسک های قرمز به یک گزارش مستند نیاز است و چنین گزارشی اکنون وجود ندارد.

اما در غیاب چنین گزارش مستندی در تهران، تحقیقات جهانی نشان می دهد که آلودگی هوا می تواند عاملی برای ایجاد آسم حاصل از آلرژی به سوسک باشد.

نتایج تحقیقاتی که به تازگی توسط محققان دانشگاه کلمبیا در امریکا انجام شده، تایید کرده است که قرار گرفتن در معرض اجزای خاصی از آلودگی هوا می تواند خطر ابتلا به آلرژی سوسک را در سن ۷ سالگی افزایش دهد و در این میان کودکانی که دارای یک جهش مشترک در ژنی به نام GSTM هستند، بیشتر در معرض خطرند.

محققان در جریان این پژوهش، میزان قرارگرفتن در معرض آلرژن سوسک را با جمع آوری نمونه هایی از گرد و غبار آشپزخانه و تخت اندازه گیری کردند و علاوه بر آن، از هوا نیز برای ارزیابی میزان مواجهه مادر با هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای یا PAH(محصولات حاصل از احتراق که اجزای مضری از آلودگی هوا هستند) نمونه برداشتند.

آنها همچنین، حضور جهش GSTM۱ را از طریق نمونه گیری از خون بررسی کردند و از طریق آزمایش خون توانستند حضور آنتی بادی IGE که نشانگر پاسخ به این آلرژی است را در کودکان ۵ و ۷ ساله اندازه گیری کنند.

نتایج حاصله نشان داد میزان بالاتری از آلرژی به سوسک در میان کودکانی که مادران آنها هنگام بارداری در معرض غلظت‌های بیشتری از PAH‌ بودند، مشاهده می شود و به همین دلیل، محققان بر به حداقل رساندن مواجهه با PAH‌ در دوران بارداری برای جلوگیری از آلرژی به سوسک و آسم حاصل از آن در کودکان شهری تاکید دارند.

سوسک قرمز کیست؟

سوسک قرمز یک گونه تهاجمی است که تعداد 300 تا 400 تخم لارو را در یک دوره 5 تا 8 ماهه تولید می کند. حجم لارو سوسک قرمز ، نبود رقیب در طبیعت به دلیل آلودگی هوا  و از بین رفتن منابع طبیعی می تواند جمعیت آنان را در دوره های کوتاه مدت به شدت افزایش دهدآنگونه که بر اساس پژوهش های منطقه ای استنباط می شود از سال 1388 یعنی حدود 10 سال پیش و با شدت گرفتن آلودگی هوا، جمعیت این حشره موذی در تهران بیش از 8 برابر شده است.

سوسک‌های قرمز یا سوسک‌های حمام و فاضلاب، در اصطلاح حشره‌شناسی با نام سوسری معروف هستند و و از متداولترین آفات در بسیاری از خانه‌ها و ساختمان‌ها به شمار می روند.

 سوسری‌ها در چرخه زندگی خود سه مرحله تخم گذاری، نمف و بالغ را دارند. سوسک‌های ماده تخم‌های خود را به شکل گروهی داخل کپسولی لوبیا شکل و چرم مانند به نام ااتکا (ootcheca ) می‌گذارند. سوسک‌های قرمز این کپسول‌ها را در محل‌های تاریک و  دور از چشم انسان، در شکاف‌ها و درز دیوارها گذاشته یا به سطوح زیرین مـیز و صندلی یا تختخواب، جعبه‌چوبی و دیگر وسایـل بسته‌بـندی شده می‌چسبانند.

از ابتدای تخـم‌ریزی تا خارج شدن نوزاد سـوسک (نـمف) بسته به درجه حرارت، رطوبت و نوع، تخم سوسری بعد از یک تا سه ماه باز و سوسک های جوان سفید رنگ کوچک بدون بال از درون آن خارج می‌شوند. حشرات بالغ چند ماه تا یکسال زندگی می‌کند و در این مدت عمل تخم‌ریزی چندین بار تکرار می‌شود.

این نوع از سوسک‌ها از لوله‌های آب، باغ، فاضلاب و توالت‌ها به محل زندگی انسان وارد می‌شوند. آنها از مدفوع و غذای انسان تغذیه می‌کنند و از حاملان قطعی یا مشکوک عوامل بیماری‌زایی نظیر اسهال، اسهال خونی، طاعون، وبا، جذام، تب تیفوئید و  فلج اطفال هستند.

سوسری‌ها تخم کرم‌های انگلی را حمل کرده و می‌توانند موجب واکنش آلرژیک از جمله ناراحتی پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی‌های جدی تنفسی بشوند.

گونه "بلاتلا ژرمانیکا" و یا سوسری آلمانی مختص آشپزخانه‌هاست و اغلب باعث دردسر کارکنان در رستوران ها و شیرینی‌پزی‌ها می‌شوند. اینگونه حشرات نسبت به سموم معمول مقاومت می‌کنند و برای ریشه کنی آنها روش‌های خاصی اخذ می‌شود.

گونه "پریپلانتا امریکانا" و یا سوسری آمریکایی، همان سوسک‌های فاضلاب هستند که منشا فاضلاب دارند و برای ریشه‌کنی کامل آنها علاوه بر مجاری فاضلاب، محل‌های عبور و مرور این حشرات باید بسته شود.

محیط‌های گرم و مرطوب بهترین مکان برای زندگی سوسک‌ها 

«اسماعیل کهرم» کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بهترین محیط برای زندگی سوسک‌های قرمز مکان‌های گرم و مرطوب نظیر دستشویی و حمام است. بیشتر این سوسک‌ها در عمق ۱۵۰ متری چاه های فاضلاب زندگی می کنند و حتی در صورت برخورد بمب اتم با زمین که تمام موجودات زنده از بین می روند، آنها همچنان زنده می‌مانند.

وی افزود: سوسک‌های قرمز موجوداتی سمج و دوستدار زندگی هستند که در تاریکی و محیط‌های امن، خود را جا می دهند و با استفاده از شاخک هایشان توانایی دیدن و  استشمام را دارند. به همین دلیل، اگر زیر وان حمام که آب نشت می کند پیف پاف زده شود می بینید بعد از مدتی آنها بیرون می‌آیند. 

کهرم با بیان اینکه سوسک‌های قرمز خصوصیات ژنتیکی دارند و سیستم تخمگذاری آنها به اندازه یک دانه لوبیا درشت است که در آن تخم ۲۰ بچه وجود دارد، گفت: ساختار بدنی سوسری‌ها فوق العاده مقاوم است و استخوان اسکلت آنها از ماده‌ای به‌نام کیتین ساخته شده است.

وی افزود: کتین به اندازه ای محکم است که اگر سوسک از ارتفاع زیاد سقوط کند، بدون آسیب زنده می‌ماند.

 

انتقال ۳۹ بیماری از سوسک‌ها به انسان 

به گفته این کارشناس محیط‌زیست، بیش از ۳۹ بیماری نظیر طاعون، وبا و جذام از موش ها به واسطه سوسک ها به انسان منتقل می شود.

کهرم یادآور شد: کارگران شهرداری زمانی که در حال کندن زمین برای احداث خط مترو تهران بودند به تعداد زیادی فاضلاب جذبی خانه‌ها، کارخانه‌ها و بیمارستان‌ها برخورد کردند و در هر چاهی را که باز می کردند صدهاهزار سوسک از درون آنها بیرون می‌آمد.

وی تصریح کرد: وقتی در سال 1986 حادثه انفجار راکتور هسته ای چرنوبیل در شوروی سابق (شمال اوکراین کنونی) رخ داد، بسیاری از افراد بر اثر آن، جان باختند یا دچار عوارض جسمی فراوان شدند و به به دلیل تشعشع فراوان رادیو اکتیو تا مدتها طولانی به مردم اجازه ورود و خروج از شهر نمی دادند اما در همین شرایط، سوسکها توانستند خود را با محیط تطبیق دهند و دوام بیاورند.

این کارشناس محیط زیست  و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص تاثیر عوامل محیطی بر افزایش سوسک‌های قرمز یا سوسری گفت: آلودگی هوا ممکن است در کوچ پرندگان، از بین رفتن برخی از موجودات زنده و افزایش جمعیت این نوع از سوسک‌ها موثر باشد اما تا زمانی که ما بررسی نکرده ایم، نمی توانیم در باره میزان تاثیر آن بر جمعیت سوسکها اظهارنظر کنیم.

گاز سوسک شاخدار بسیار سهمگین است

خبرگزاری فرانسه نیز در گزارشی در باره سوسکها نوشته است:  اگر تا به حال جوابی برای اینکه چرا از سوسک می‌ترسید نداشتید، حالا می‌توانید بگویید که دانشمندان متوجه شده‌اند یک سوسک حمام که آرواره‌های بسیار قوی‌ هم دارد، می‌تواند گازی پنج برابر قوی‌تر از انسان بگیرد. 

بر  اساس این گزارش، با توجه به اندازه جثه این موجود موذی، شدت گاز سوسک 50  برابر وزن آن است و گاهی بی‌رحمانه طعمه‌هایش را با این آرواره‌ها تکه و پاره می کند.

به گفته محققانی که برای اولین بار قدرت گاز حشرات خانگی را در آمریکا اندازه گرفته‌اند، آرواره‌های سوسک سوسری زمانی که به جسم سختی می‌رسد مانند یک اره فعال می‌شود تا بتواند قدرت بیشتری را برای سوسک ایجاد کند.

چه کسی مسئول مبارزه است؟

اکنون پرسش اینجاست که برای مقابله با چنین موجودات جان سخت و خطرناکی در تهران که به نظر می رسد آلودگی هوا هر روز شرایط را برای ازدیاد آنها بیشتر فراهم می سازند، چه نهاد و دستگاهی مسئول است.

در جست وجوی پاسخ به این پرسش با شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر شهرداری تهران تماس گرفت اما یکی از مسئولان این شرکت گفت: فعالیت ما در مبارزه با حیواناتی نظیر  موش و گربه است و حشراتی مانند سوسک به ما ارتباط ندارد.

پس از آن موضوع را از طریق سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران دنبال کردیم اما مسئولان این سازمان نیز گفتند که بوستان‌ها، فضای سبز و آفات گیاهی فقط بر عهده ما است .

آنها پیشنهاد دادند تا موضوع را از طریق سازمان محیط زیست دنبال  کنیم. با یکی از مسئولان این سازمان در این خصوص صحبت کردیم اما وی گفت که بررسی وضعیت سوسک‌ها و اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با آنها بر عهده ما نیست و باید موضوع را از طریق موسسه تحقیقاتی و پژوهشی حشره‌شناسی که زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی است دنبال کنید.

پس از تماس با این موسسه نیز آنها گفتند که فعالیت ما در زمینه حشره‌شناسی و آفت‌های گیاهی است و سوسک های سوسری در زمره آنها قرار ندارد.

این وضعیت به روشنی نشان می دهد که گویا سوسک های سرسری در پایتخت متولی ندارند و اگر تحلیلها در مورد ازدیاد و تکثیر آنها در نتیجه آلودگی هوا درست باشد، آنها می توانند با لشکری عظیم به تهران و ساکنان آن حمله ور شوند.