بی‌طرفی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی در هاله‌ای از ابهام
رافائل گروسی ششمین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفتم آبان‌ماه ریاست این نهاد بین‌المللی را برعهده گرفت.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (24 رای مثبت از 35 رأی) دیروز (سه‌شنبه) هفتم آبان ماه در نشستی پشت درهای بسته، «رافائل ماریانو گروسی»، نماینده آرژانتین در آژانس را به عنوان مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جایگزین یوکیا آمانو مدیرکل پیشین این نهاد بین‌المللی که در ماه جولای ۲۰۱۹ به علت بیماری درگذشت، انتخاب کردند. شنیده‌ها حاکی از آن است که آمریکایی‌ها اصلی‌ترین حامی گروسی بر تصدی این سمت بوده‌اند.
ریاست گروسی در نشست شورای حکام و نشستی دیگر با حضور همه اعضای آژانس مورد تأیید قرار خواهد گرفت.
گروسی ۵۸ ساله متولد بوینوس‌آیرس و فارغ‌التحصیل دکترای تاریخ و سیاست بین‌الملل از دانشگاه ژنو، قرار است ژانویه سال آینده میلادی (۲۰۲۰) بر کرسی مدیرکلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تکیه زند. او از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ به عنوان دستیار مدیرکل آژانس اتمی در حوزه سیاستگذاری فعالیت کرده است.
وی همچنین از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ ریاست کارکنان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین و سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی در لاهه را برعهده داشته و به حوزه‌های مسائل امنیتی، خلع سلاح و عدم اشاعه اشراف دارد.
او پیش از انتخاب به این سمت در اظهاراتی خواستار اتخاذ رویکردی «قاطع اما منصفانه» در قبال ایران شده بود. خبرگزاری رویترز نیز به نقل از کارشناسان در این باره گزارش داد که انتظار نمی‌رود تحت مدیریت گروسی درباره مسائل مهم آژانس از جمله پرونده ایران تغییر محسوسی ایجاد شود. گروسی رویکرد خود را اصلاحات در حد متوسط و نه تغییرات اساسی در مدیریت آژانس خوانده بود.
«رافائل گروسی» مرداد ماه سال جاری نیز در مصاحبه‌ای با نشریه «فایننشال‌تایمز»، گفته بود که آژانس باید وضعیت برنامه هسته‌ای ایران را «آنگونه که هست» گزارش کند.
وی با اینکه گفته بود گام‌های کاهش تعهدات ایران در برجام بحران قریب‌الوقوعی ایجاد نمی‌کند اما این اقدامات را «موضوعی جدی» توصیف کرده بود که باید به نحوی «فوق‌العاده محتاطانه» به آن پرداخت تا تنش‌ها بیش از پیش تشدید نشود و افزوده بود: «باید ثبات را بازگرداند.»
از سوی دیگر گروسی روز سه‌شنبه هفتم آبان بعد از انتخاب به این سمت در جمع خبرنگاران درباره رویکردش در قبال ایران گفت: «من کارم را انجام خواهم داد و فکر می‌کنم شغلم ایجاب می‌کند وظایفم را به‌گونه‌ای ایفا کنم که مستقل، منصفانه و بی‌طرف باشد.فکر می‌کنم چیزی که مهم است این است که به کشورهای عضو [آژانس] و جامعه بین‌الملل این ضمانت را بدهم که کاملاً مستقل و در برابر فشار نفوذناپذیر هستم.» (اینجا بخوانید)
شب گذشته، این دیپلمات آرژانتینی که کشورش در انتخابات اخیر شاهد پیروزی چپ‌گرایان بوده، تلاش کرد خود را در خصوص ایران بی‌طرف جلوه دهد. وی گفت: «من کارم را انجام خواهم داد و فکر می‌کنم شغلم ایجاب می‌کند وظایفم را به گونه‌ای ایفا کنم که مستقل، منصفانه و بی‌طرف باشد.»
با این حال، برخی ناظران با اشاره به اینکه بافت قدرت در آرژانتین گرایش عمیقی به سمت آمریکا و رژیم صهیونیستی دارد، بر این باورند که با توجه به این ساختار، اگر سیاستمداران برآمده از این کشور بخواهند مستقل عمل کنند، قدری عجیب به نظر می‌رسد.
«مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا روز سه‌شنبه ۷ آبان ماه بدون تعلل در توئیتی انتخاب رافائل گروسی را تبریک گفت و ضمن قدردانی از عملکرد «کورنل فروتا» مدیرکل موقت آژانس نوشت: «ما مشتاقانه آماده همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای رفع چالش‌های قرن ۲۱ هستیم.»
با این وجود برخی کارشناسان نظر دیگری دارند. «حسن بهشتی‌پور» تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز درباره نزدیک بودن نظرات گروسی به آمریکا، می‌گوید: این پیش‌داوری است که گروسی طرفدار آمریکاست. ... مشخص است که اگر مثلاً روسیه، چین، آمریکا، فرانسه و انگلیس موافق نباشند، کسی نمی‌تواند مدیرکل آژانس بشود، ولی نمی‌توان گفت که آن فرد نوکر آمریکاست.
وی پرسید: مگر آمانو را آمریکایی‌ها بعد از البرادعی نیاوردند و به او نظر مثبت نداشتند؟ ولی چون کار ما درست بود و تمام تعهدات برجامی را اجرا می‌کردیم، با وجود همه فشارها، آمانو تن به بهانه‌جویی علیه ایران نداد. چون در چارچوب آژانس نمی‌توان بخش‌های فنی و حقوقی را نادیده گرفت و تن به فشار سیاسی داد. اما اگر در بعد فنی و حقوقی بهانه‌ای باشد، فشار سیاسی مؤثر واقع می‌شود.
بهشتی‌پور در این زمینه مثال کره جنوبی را مطرح کرد و گفت: در موضوع کره جنوبی به خاطر اینکه فشار سیاسی آمریکا، روسیه و یا چین پشت ماجرا نبود، هیچ فشاری بر این کشور وارد نیامد و پرونده‌اش را یک‌ساله بستند، ولی برای ما ۱۲ سال به طول انجامید. اما اگر از جنبه فنی و حقوقی بهانه‌ای علیه کشوری داشته باشند، بعد سیاسی نیز فعال می‌شود. اگر شما به لحاظ بعد فنی و حقوقی هیچ بهانه‌ای به دست طرف مقابل ندهید، صرف فشار سیاسی کارساز نخواهد بود، همانطور که در زمان البرادعی نبود و در زمان آمانو هم نشد.
وی یادآور شد: گزارشی که آمانو در نوامبر ۲۰۱۱ علیه ایران تهیه کرد خیلی ضد ایران بود و PMD (ابعاد احتمالی نظامی) را درست و فشار سیاسی پشت این داستان، پیاز داغش را زیاد کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: اگر فردا خطایی را مرتکب شویم، گروسی چک سفیدی به ما نداده که علیه ما هیچ کاری نخواهد کرد ولی اگر بهانه‌ای به دست طرف مقابل نیفتد مطمئنم حتی اگر گروسی و تیمش هم بخواهند، علیه ما جوسازی نخواهند کرد، چون چارچوب آژانس این امکان را به آن نمی‌دهد.
بهشتی‌پور در این باره معتقد است که تهران باید از انتخاب گروسی استقبال کند، زیرا جمهوری اسلامی با اقدام‌های شفاف‌ساز خود در چارچوب برجام، جایی برای بهانه‌جویی دیگران باقی نگذاشته است و ایران می‌تواند همکاری خوبی را با مدیرکل جدید آغاز کند.
با این حال آنچه شب گذشته از گزارش روزنامه وال‌استریت ژورنال که اخبار وین را عموماً گسترده پوشش می‌دهد، برداشت شد، نشان از آن داشت که گروسی قصد «سخت‌گیری» بیشتر بر ایران را دارد. تیتر گزارش وال‌استریت ژونال چنین بود: «آژانس اتمی سازمان ملل رهبری را برگزید که به دنبال پایش سخت‌گیرانه ایران است.»
در حالی گروسی دو ماه دیگر سکان دیده‌بان هسته‌ای را پس از «استرلینگ کول» از آمریکا (۱۹۵۷ - ۱۹۶۱)، سیگوارد اکلاند از سوئد(۱۹۶۱-۱۹۸۱)، «هانس بلیکس» از سوئد (۱۹۸۱-۱۹۹۷)، «محمد البرادعی» از مصر (۱۹۹۷ -۲۰۰۹)، «یوکیا آمانو» از ژاپن (۲۰۰۹ -۲۰۱۹) برعهده می‌گیرد که تا پیش از او آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۶ گزارش بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی صحه گذاشته است. آنگونه هم که بهروز کمالوندی (+) سخنگوی سازمان انرژی اتمی ۱۶ شهریور ماه در نشستی خبری برای تشریح جزییات گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران براساس مصوبه ۱۸ اردیبهشت سال جاری شورای عالی امنیت ملی، ایران قصدی برای تغییر در نظارت‌ها و دسترسی‌ها آژانس ندارد. کمالوندی در این باره گفت: «فعلا بنا نداریم به حوزه نظارت‌ها و دسترسی‌های آژانس دست بزنیم و تعهدات شفاف‌سازی کما فی‌السابق انجام می‌شود. در حوزه پادمان و مسائل مربوط به پروتکل الحاقی و ...، مادامی که کار خلافی انجام نمی‌دهیم، دلیلی ندارد شفافیت‌ها را نداشته باشیم و بهانه به طرف مقابل و دشمن بدهیم.»
با توجه به این اظهارات، روند همکاری ایران با آژانس همچون سابق ادامه خواهد داشت و گروسی می‌تواند مثل آمانو سلف خود این روند را در گزارش‌های راستی آزمایی درباره ایران مدنظر قرار داده و از سیاسی کاری بپرهیزد. حال با این تفاسیر، باید منتظر ماند و دید که آیا گروسی بی طرفی را سرلوحه کار خود قرار می‌دهد یا می‌خواهد تحت اوامر آمریکا باشد؟
آنچه ممکن است بیش از گذشته با چالش مواجه شود، بی‌طرفی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ورود این نهاد بین‌المللی به عرصه سیاسی‌کاری، حتی بیش از گذشته است. ایرانیان نقش درز اطلاعات آژانس درز ترور دانشمندان هسته‌ای خود را فراموش نکرده‌اند.
