کارآفرینان پولساز

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، علی مرتضی بیرنگ همچنین گفته است که سابق بر این اگر از دانشجویان شریف می‌پرسیدید برنامه‌ات برای آینده چیست؟ می‌گفتند پذیرش تحصیلی می‌گیریم و از ایران می‌رویم، اما هم‌اکنون دانشجویان جواب می‌دهند که بعد از لیسانس، می‌خواهند استارتاپی راه‌اندازی کنند. این صحبت‌های بیرنگ بیانگر آن است که در سال‌های اخیر امیدی برای کسب و کار دانشگاهیان به‌وجود آمده که به دانشجویان این انگیزه را می‌دهد که تنها راه پیشرفت این نیست که بعد ازگرفتن لیسانس از کشور خارج شوند یا منتظر بمانند کسی آنها را استخدام کند. هم‌اکنون دانشجویان متوجه شده اند که می‌توانند یک مکان کوچکی را برای خودشان داشته باشند و طرح‌ها و ایده‌های خود را اجرایی کنند. به‌قول معروف آقای خودشان باشند. همین موضوع موجب شد تا راهی دانشگاه شریف شویم تا ببینیم در اطراف این دانشگاه چه خبر است؟ چرا این همه علاقه برای راه‌اندازی استارتاپ بین دانشجویان به وجود آمده است و در این شرایط اقتصادی که می‌گویند فضا برای کسب و کار وجود ندارد دانشجویان چرا برای راه‌اندازی کسب و کار خودشان علاقه نشان می‌دهند؟ آیا مردم محل می‌دانند در منطقه‌ای زندگی می‌کنند که گروه‌هایی از دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیلی برای خودشان کسب و کاری نو راه انداخته‌اند؟

دانشگاه صنعتی شریف در محله طرشت تهران در نزدیکی میدان آزادی واقع شده است.اطراف منطقه کاملاً مسکونی است به‌طوری که از بالکن خانه‌های اطراف می‌توان دانشگاه و دانشجویان را دید. با اینکه مردم در کنار دانشگاه زندگی می‌کنند اما خیلی‌ها نمی‌دانند که در اطراف محل زندگی‌شان چه اتفاقی می‌افتد. خیلی‌ها اصلاً نام استارتاپ را نشنیده‌اند. وقتی از آنها درباره استارتاپ‌ها که در منطقه فعال هستند می‌پرسم اول باید برایشان توضیح دهم استارتاپ چیست؟ درست روبه‌روی دانشگاه چند اغذیه فروشی وجود دارد به فروشنده می‌گویم شما می‌دانید در همسایگی‌تان استارتاپ دانشجویی وجود دارد و اینجا محلی برای کسب و کارهای جدید دانشجویی شده است. خیلی‌ها با تعجب نگاه می‌کنند و اخم هایشان را درهم می‌کشند. می‌گویند: «چی؟» برایشان توضیح می‌دهم که استارتاپ یک کسب و کار جدید است کسب و کاری که عموماً حول محور تکنولوژی شکل گرفته وظرفیت رشد بالایی در زمینه‌های اقتصادی دارد. وقتی توضیحم را می‌شنوند این چنین جواب می‌دهند: «اطراف اینجا اغذیه فروشی، میوه فروشی، انتشاراتی و مکانیکی وجود دارد اگر اینها منظورتان است بله این منطقه فضای خوبی برای کار دارد.» خیلی‌ها فقط نگاه کردند و سرشان را به نشانه ندانستن تکان دادند و از کنارم رد شدند. چند قدم آن طرف دانشگاه، یک مؤسسه انتشاراتی وجود دارد و مرد نسبتاً میانسالی داخل انتشارات نشسته است و خودم را معرفی می‌کنم و می‌گویم دنبال شرکت‌های استارتاپی هستم. وقتی فهمید خبرنگارم هستم به مشکلات اهالی محل و دانشجویان اشاره می‌کند و می‌خواهد درباره دزدی‌ها و کیف قاپی در منطقه بنویسم: «در این سال‌ها از برخی دانشجویان خفت‌گیری کردند. سرقت در اطراف دانشگاه بیشتر از قبل شده، دانشجویان جوان هستند و باید توجه بیشتری به آنها شود. بهتر نیست در این باره هم چیزی بنویسید؟» با اینکه برخی از مردم منطقه اسم شرکت‌های استارتاپی را نشنیدند و نمی‌دانند که آنها چه فعالیتی انجام می‌دهند اما هستند جوان ترهایی که اسم استارتاپ را می‌شنوند به ساختمان‌های اطراف دانشگاه اشاره می‌کنند، ساختمان‌هایی که برای خودشان اسم و رسمی درست کرده‌اند و خیلی هایشان حالا منتظرند که ساختمان بزرگتری ساخته شود و آنها کنار همکاران شان پروژه‌های اقتصادی‌شان را پیش ببرند. درست پشت دانشگاه شریف در خیابان‌های اصلی طرشت ساختمان نوسازی وجود دارد که چندین شرکت نوآورانه در آن مشغول کارند. در این ساختمان چند جوان هستند که بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه شریف و چند دانشگاه دیگر دفتری اجاره کردند و حالا هر کدام شان استارتاپی دارند. یک تیم روی مسکن و تیمی دیگر روی حمل و نقل کار می‌کند. رضا و مهرداد از دانشجویان شریف بوده‌اند که بعد از فارغ‌التحصیلی دفتری در همین ساختمان اجاره کرده‌اند و حالا برای خودشان کسب و کاری دست و پا کرده‌اند. استارتاپی که آنها شکل داده‌اند در زمینه بهترین‌های مسکن محله‌ها است و خیلی هم از این انتخاب شان راضی هستند. خودشان می‌گویند اول که این ایده مطرح شد خیلی‌ها به آنها خندیدند اما داخل دانشگاه حمایت شدند، مشاورانی که در زمینه کسب و کار به آنها مشاوره می دادند کمک شان کردند تا بتوانند شرکت را ثبت کنند، حالا بعد از 4 سال شرکت رشد کرده و با 15 نفر مشغول کار هستند. رضا درباره چرایی ماندن در نزدیکی دانشگاه می‌گوید: «ماندن در کنار دانشگاه مزایای زیادی برای ما دارد؛ اول اینکه می‌توانیم درباره کارهای جدید و ایده هایمان با کارشناسان این حوزه مشورت کنیم و دانشجویان بسیاری هستند که می‌خواهند در استارتاپ‌ها کار کنند و می‌خواهند یاد بگیرند. ما می‌توانیم از نیروی کار ارزان استفاده کنیم و در قبالش به آنها آموزش دهیم. دانشجویانی که پر از خلاقیت هستند و می‌توانند به ما هم انگیزه بیشتری دهند. ما هنوز که هنوز است با برخی از استادانمان در ارتباط هستیم و ایده‌هایی که داریم با آنها در میان می‌گذاریم.»

آنهایی که شریف را انتخاب می‌کنند می‌خواهند در رشته‌ای که درس می‌خوانند رشد کنند. دانشجویان شریف می‌دانند که وقتی وارد این دانشگاه شدند باید بهترین باشند و به بهترین کارها هم فکر کنند برای همین شریفی‌ها متوسط نیستند، همین ویژگی موجب شده تا شریفی‌ها از همان اول دنبال آینده کاری خودشان باشند، موضوعی که مهرداد به آن اشاره می‌کند او که استارتاپی در زمینه حمل و نقل دارد می‌گوید: «وقتی وارد دانشگاه شدیم به ما یاد دادند که چطور سرمایه‌گذاری کنیم. استادان ما گفتند که باید ریسک کنیم تا به نتیجه مورد علاقه برسیم ما از همان دوران دانشجویی مفاهیم کارآفرینی را یاد گرفتیم و شاید باورتان نشود در این سال‌ها دانشجویانی در دانشگاه بودند که درآمدهای بسیاری از استارتاپ‌ها داشتند.» از آنها پرسیدم در شرایط فعلی و تحریم‌هایی که وجود دارد می‌توانند براحتی سرمایه‌گذاری کنند. در جوابم رضا می‌گوید: «در ایران راحت می‌توانید کار کنید و پول دربیاورید کار در شرایط فعلی سختی‌های خودش را دارد. ما در شرایط تحریم هستیم و دوست داشتیم شرکتمان را گسترش دهیم اما خب فکر می‌کنم در این شرایط هزینه‌ها بسیار است و البته استارتاپ‌ها هم مشکلات خود را دارند به فعالیت کارآفرینی توجه نمی‌شود. ما می‌توانستیم با 50 نیرو کار کنیم اما به خاطر شرایط مالی فعلاً 15 نیرو داریم.» آن‌طورکه این مدیران جوان استارتاپی می‌گویند خیلی از همکلاسی هایشان ماندند و کار کردند و البته بودند دانشجویانی که بعد از فارغ‌التحصیلی از کشور خارج شدند: «فکر نمی‌کنم رفتن از ایران چاره باشد من از فعالیتی که دارم راضی هستم و خیلی‌ها هم هستند که دوست دارند در ایران بمانند. البته کار در ایران سختی‌های خودش را دارد. کسب و کار در شرایط فعلی برای دانشجویانی که سرمایه کافی ندارند آنقدر‌ها هم آسان نیست. فعالان اقتصادی که به‌صورت سنتی کار می‌کنند اعتقادی به استارتاپ ندارند و ما هر روز با این موضوعات می‌جنگیم.»

آغازی از شریف

اینجا دانشگاه شریف است. هر کسی حق ورود به داخل دانشگاه را ندارد. یا باید دانشجو و استاد باشید یا جزو کارکنان یا میهمان دانشگاه. در این دانشگاه تقریباً هر هفته همایش‌های مختلفی برگزار می‌شود که آنها هم باید کارت ورود به دانشگاه را داشته باشند این را آقایی که مسئولیت چک و وارسی دانشجویان را در حراست برعهده دارد، می‌گوید. هیچ دانشجویی بدون کارت دانشجویی نمی‌تواند وارد دانشگاه شود. مسئولان حراست دانشگاه می‌گویند: «نمی‌شود که هرکسی بیاید و برود داخل. این دانشگاه برای افراد خاص است. «البته بی‌ربط هم نمی‌گوید، بهترین رتبه‌های کنکور در این دانشگاه رفت و آمد دارند.دانشگاه هم آنقدر کوچک است که می‌توان در 10 دقیقه از یک سر دانشگاه به سر دیگر آن رفت. همان ابتدای ورودی دانشگاه مجتمع کارآفرینی شریف قرار دارد مجتمعی که روزانه پذیرای بسیاری از دانشجویان است تا آنها درباره کسب و کارهای نوین آموزش ببینند آن‌طور که مسئولان دانشگاه می‌گویند هدف اصلی تأسیس دفتر کار آفرینی، ترویج فرهنگ کارآفرینی بین دانشجویان است تا آنها بعد از فارغ‌التحصیلی در ایران بمانند و کار کنند. مرکزی که فقط در دانشگاه شریف وجود دارد و می‌خواهد صفر تا صد کار و سرمایه‌گذاری را به دانشجو آموزش دهد. آن‌طور که مسئولان مرکز کارآفرینی می‌گویند در اینجا به دانشجویان جرأت انجام کار را می‌دهند و اگر دانشجویی در هنگام کار خطایی هم انجام داد به آنها روحیه می‌دهند. در این اتاق چند میز دو متری وجود دارد 10 تا 12 دانشجو دور تا دور میزها نشسته‌اند. آن‌طور که دانشجویان می‌گویند در این مرکز فقط قرار است کار آفرینی را یاد بگیرند. یکی از همین دانشجویان می‌گوید: فکر می‌کنم مسیر آینده‌ام را در اینجا می‌سازم. اگر کسی بخواهد کار کردن را یاد بگیرد اینجا بهترین مکان است. در اینجا یاد گرفتیم که چگونه تفکر سیستمی داشته باشیم.» امیر مهدی یکی دیگر از این دانشجویان است. او دانشجوی سال آخر صنایع است و هم‌اکنون مدیر آموزش یک شرکت استارتاپی است و درآمد بالایی هم در این استارتاپ دارد، امیر مهدی درباره فعالیت این مرکز در دل دانشگاه می‌گوید: «سال دوم دانشگاه وارد مرکز کارآفرینی شدم، در اینجا کار را یاد گرفتم و بعد وارد شتابدهنده شدم ما یک اپلیکیشن آموزشی راه‌اندازی کردیم و همین ایده کارمان شد چند ماهی در شتابدهنده‌ها بودیم و در آنجا روی پروژه‌مان کار کردیم و حالا دفتر کارمان را بیرون از دانشگاه زدیم.» از آنها می‌پرسم چقدر لازم است چنین مراکزی در داخل دانشگاه وجود داشته باشد؟ «با اینکه در شریف درس می‌خوانیم اما باید بگویم ما در کلاس درس چیزی یاد نمی‌گیریم و تقریباً همه دانشجویانی که می‌خواهند کسب و کار برای خودشان راه‌اندازی کنند در این مرکز آموزش می‌بینند. ما معتقدیم باید قدم اول را محکم بر داریم.» برخی دانشجویان که ایده دارند و می‌خواهند ایده هایشان را اجرایی کنند به سمت شتابدهنده‌ها می‌روند. آنهایی که بخواهند به تولید و درآمد برسند وارد شتابدهنده می‌شوند. در این مرکز 15 تیم دانشجویی حضور دارد آنها روی پروژه‌های حمل و نقل، صنعت مد، توریسم درمانی و مسکن، آی تی، مهندسی و سبک زندگی فعالیت می‌کنند. آن‌طور که مسئول آموزش شتابدهنده‌ها می‌گوید: «دانشجویان ایده هایشان را در سایت دانشگاه می‌گذارند و ما بررسی می‌کنیم به طرح‌هایی که نمره قابل قبول را بیاورند تسهیلات ویژه‌ای می‌دهیم. آنها تا 25 میلیون تومان کمک هزینه مالی دریافت می‌کنند. از سال 92 فعالیت مرکز آغاز شد و از آن سال تاکنون بیش از 2 هزار و300 ایده ثبت شد. از بین این ایده‌ها تنها برای 650 پروژه مصاحبه حضوری گذاشتیم و در نهایت هم از آن سال تاکنون 115 تیم در مرکز ما فعالیت کردند که بسیاری از آنها وقتی به درآمدزایی رسیدند توانستند در بیرون از دانشگاه دفتری اجاره کنند و کارشان را ادامه دهند. خیلی‌هایشان هم‌اکنون اسم و رسمی دارند.»

مرکز شتابدهنده دارای فضای بسیار بزرگی است. هفت میز دو متری داخل این فضا قرار گرفته است و دانشجویانی که پشت لپ تاپ هایشان پروژه‌های دانشجویی را بررسی می‌کنند. یک تیم از این دانشجویان روی صنعت توریسم سلامت کار می‌کند. کوروش سرپرست این تیم  ودانشجوی هوا فضا است. اودرباره کسب و کارش این چنین توضیح می‌دهد: «طرحی که درباره توریسم سلامت داشتم مورد توجه دانشگاه قرار گرفت و آنها این فضای کار را در اختیارم قرار دادند.فضای کار اینجا اشتراکی است و ما میز، صندلی و اینترنت را دریافت می‌کنیم و تا 8 ماه هم می‌توانیم در این مکان بمانیم و کسب و کارمان را توسعه دهیم. کار ما فعالیت روی توریسم درمانی است. ما خدمات صفر تا صد گردشگر سلامت را در اینجا انجام می‌دهیم. ویزا، خدمات درمانی، خدمات پزشکی و گردشگری کارهایی است که برای بیماران انجام می‌دهیم. هدف ما اروپا است اما فعلاً روی بیماران حاشیه خلیج فارس کار می‌کنیم . در ماه هم بیمار زیاد داریم. هم‌اکنون به درآمدزایی خوبی رسیدیم و بزودی از دانشگاه جدا می‌شویم.»

تیم دیگری هم روی بهترین‌های محله کار می‌کند: «ما در این استارتاپ می‌خواهیم بهترین‌های محله را به مردم معرفی کنیم. در تهران کار می‌کنیم، هنوز به در آمد زایی نرسیدیم ولی امیدواریم تا سه، چهار ماه دیگر به در آمدزایی برسیم.» آن‌طور که مسئولان شریف گفته‌اند اگر دانشجوی شریف توانمندی‌های لازم را در شتابدهنده به‌ دست آورد می‌تواند برای کسب و کارش وارد مرکز رشد شود. در مرکز رشد فعالیت، دانشجو شرکتش را ثبت می‌کند درهمین مرکز به دانشجو فضا می‌دهند. برخی از دانشجویان در مرکز رشد موفق می‌شوند و شرکت شان را توسعه می‌دهند و وارد پارک‌های علم و فناوری می شوند .