نگاهی به تحریمهای آمریکا در یک سال گذشته
تا پیش از حصول برجام، عده‌ای راه برون‌رفت ایران از مشکلات اقتصادی را تن‌دادن به توافقی با آمریکا می‌دانستند اما بعد از خروج واشنگتن از برجام، همان عده به اروپا امیدوار شدند غافل از آنکه هر دو طی سال گذشته یک رویکرد در قبال ایران داشتند: که آن هم تحریم بود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، حدود یک سال پیش بود (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷) که دولت ایالات متحده به ریاست «دونالد ترامپ» به بهانه‌های واهی و ادعاهای بی‌اساس علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، از توافق بین‌المللی برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به «برجام» خارج شده و تمام تحریمهای هسته‌ای ذیل این توافق را در دو بازه ۹۰ و ۱۸۰ روزه مجددا اعمال کرد.
البته این تنها اقدام ضد ایرانیِ کاخ سفید طی یک سال گذشته نبود و دولت ترامپ هر هفته تحریمها یا محدودیت‌های جدیدی را علیه اشخاص و نهادهای ایرانی یا غیر ایرانی مرتبط با تهران اعمال کرده است. لازم به‌ذکر است که آمریکا در پیشبرد این اهداف خصمانه خود تنها نبوده و اتحادیه اروپا نیز با اقدامات ضد ایرانی تقریبا مشابهی، واشنگتن را همراه کرده است.
در این گزارش لیستی از مجموعه فعالیت‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران در یک سال گذشته ذکر شده است.
۲۵ اردیبهشت ۹۷: وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای «ولی‌الله سیف» رئیس‌کل وقت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را به ادعای ارتباط با نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و تحت قانون «اقدامات ضد تروریستی» تحریم کرد. بر این اساس، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی ایران همچنین مشمول تحریمهای ثانویه آمریکا نیز شد و این یعنی تمام اشخاص و نهادهای آمریکایی و غیرآمریکایی در صورت انجام هرگونه تعامل با سیف، تحریم می‌شدند.
۳۱ اردیبهشت ۹۷: «مایک پامپئو» وزیر امور خارجه آمریکا دو هفته بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای، طی سخنرانی در اندیشکده «بنیاد هریتج» از تغییر رویکرد واشنگتن در قبال تهران و اتخاذ راهبرد جدید علیه جمهوری اسلامی خبر داد: «اولا، ما فشارهای اقتصادی بی‌سابقه‌ای علیه رژیم ایران اعمال می‌کنیم... دوما، با همکاران خود در وزارت دفاع و متحدان منطقه‌ای برای خنثی‌کردن ستیزه‌جویی ایران، همکاری نزدیکی خواهیم داشت».
پامپئو سپس با ابراز خرسندی از برخی آشوب‌ها و اغتشاشات پراکنده در نقاطی از ایران، گفت که باید از این افراد بیشتر حمایت شود تا فشار حداکثری از داخل نیز به نظام ایران وارد شود. وی در ادامه با مداخله در امور داخلی ایران، شروط ۱۲گانه یکجانبه و غیرمنطقی را برای تهران مطرح کرد تا در صورت اجرای آنها، وضعیت فقط به زمان حضور آمریکا در برجام بازگردد.
۱۵ مرداد ۹۷: «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در نطق تلویزیونی ضمن امضای دستور بازگشت تحریمهای هسته‌ای ذیل برجام – که در تاریخ ۲۳ تیر ۹۴ درپی حصول توافق هسته‌ای تعلیق شده بودند – گفت: «این اقدامات شامل احیای تحریمها بر صنعت خودروسازی، تجارت طلا و فلزات گرانبها و تحریم‌هایی مربوط به واحد پول ایران (ریال) می‌شود».
درپی این اقدام بود که شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مانند زیمنس و رنو – که از زمان امضای برجام بین تهران و گروه ۵+۱ به تعاملات با جمهوری اسلامی می‌پرداختند – یا بازار اقتصاد ایران را ترک کردند یا از تمایل خود برای ترک این کشور در آینده نزدیک خبر دادند.
۲۵ مرداد ۹۷: «برایان هوک» نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور ایران طی سخنرانی در مقر وزارت خارجه این کشور ضمن اعلام خبر تاسیس بخش جدیدی در این وزارتخانه تحت نام «گروه اقدام ایران» به ریاست خودش، گفت: «راهبرد جدید ما تمام مصادیق تهدید‌های جمهوری اسلامی ایران را پوشش می‌دهد و گروه جدید اقدام ایران نیز روی اجرای این راهبر تمرکز می‌کند. ما تیم نخبه‌ای از کارشناسان امور خارجه در اینجا جمع کرده‌ایم».
طبق ادعاهای هوک، گروه اقدام علیه ایران نقش کلیدی در رهبری اقدامات وزارت خارجه آمریکا و اجرای راهبرد جدید ریاست‌جمهوری این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایفا می‌کند. وی همچنین از تلاش‌های بی‌وقفه خود و زیردستانش در گروه اقدام علیه ایران و دیگر مقامات وزارت خارجه آمریکا برای منصرف کردن کشورهای اروپایی از تداوم حضور در برجام و قطع تعاملات بین‌المللی با ایران خبر داد.
۲۳ مهر ۹۷: پامپئو طی یادداشتی در نشریه «فارین افرز» با توصیف راهبرد جدید دولت آمریکا در قبال ایران تحت عنوان دکترین ترامپ، از اجرای کارزار «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی نوشت: «دولت ترامپ در حال اجرای کارزار فشار حداکثری است که برای قطع تمامی منابع درآمدی نظام (ایران) و مخصوصا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی... طراحی شده است».
وی در ادامه ادعاهای تکراری علیه ایران و توضیحات درباره راهبرد جدید ترامپ، فشار حداکثری را کارزاری چندجانبه به‌عنوان جایگزینی برای توافق هسته‌ای توصیف کرد. بر این اساس، اولین مولفه کارزار فشار حداکثری، تحریمهای اقتصادی است. طبق نوشته‌های پامپئو، دولت ترامپ تا آن زمان ۱۷ دوره تحریمهای مرتبط با ایران با هدف ۱۴۷ شخص و نهاد را اعمال کرده است.
بازدارندگی، مولفه دومی است که وزیر خارجه آمریکا درباره این فشار حداکثری ادعا می‌کند. پامپئو در این یادداشت هشدار داده بود که ایران نباید برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد زیرا در صورتی که امنیت ملی آمریکا تهدید شود، واکنش سختی نشان خواهند داد.
۲۴ مهر ۹۷: وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای، اعلام کرد که شبکه گسترده‌ای از کسب‌وکارهای در حال تعامل با «نیروی مقاومت بسیج» جمهوری اسلامی ایران را به اتهام ارائه حمایت‌های مالی به این سازمان تحریم کرده است. این شبکه گسترده ادعایی، شامل بنیاد تعاون بسیج، بانک ملت و حداقل ۲۰ شرکت و موسسه مالی تابعه بود.
«استیون منوشین» وزیر خزانه‌داری آمریکا درباره این تحریمها گفت: «شبکه بنیاد تعاون بسیج نمونه‌ای است از اینکه سپاه پاسداران و نیروهای شبه‌نظامی ایران چگونه نقش خود در فعالیت‌های اقتصادی را گسترش داده‌اند... جامعه جهانی باید بداند که تعاملات تجاری با شبکه بنیاد تعاون بسیج و شرکت‌های تابعه سپاه، عواقب جدی برای آنها خواهد داشت».
۱۴ آبان ۹۷: در راستای دستور اجرایی ترامپ برای بازگشت کامل تحریمها در بازه ۱۸۰ روزه، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) از احیای کامل مابقی تحریمهای هسته‌ای تعلیق شده ذیل برجام خبر داد. طبق بیانیه این وزارتخانه، در آن روز بود که تعداد اشخاص و نهادهای مرتبط با ایران که در دوره دو ساله دولت ترامپ تحریم شدند، به بیش از ۹۰۰ نفر رسید.
اهدافی که در نیمه آبان سال قبل مجددا تحریم شده یا به عنوان مورد جدید به لیست سیاه آمریکا افزوده شدند، شامل ۵۰ بانک (به همراه شعبات داخلی و خارجی)، ۲۰۰ شخص و شناور دریایی در صنعت کشتی‌رانی، سازمان انرژی اتمی و شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (به همراه ۶۵ فروند از هواپیماهای آن) می‌شود.
۱۴ آبان ۹۷: دفتر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای ضمن اشاره به بازگشت تحریمها علیه سازمان انرژی اتمی ایران و ۲۳ شرکت تابعه، گفت: «از امروز هرگونه همکاری هسته‌ای با ایران، جز در موارد محدودی که برای آنها معافیت اعطا شده، ممنوع و قابل تحریم است».
بر اساس این بیانیه، دولت آمریکا اما هیچ معافیتی برای کشورهای خارجی جهت همکاری در پروژه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران صادر نخواهد کرد.
۲۹ آبان ۹۷: سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از تحریم شبکه بین‌المللی به رهبری ایران و روسیه که در صادرات نفت سوریه به دولت قانونی این کشور کمک می‌کردند، خبر داد. این تحریمها که بخشی از کاراز فشار حداکثری دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی بودند، هدف دیگری که همانا فشار آوردن بر دولت سوریه جهت پذیرفتن توافقات تحمیلی از سوی کشورهای غربی برای مصالحه با تروریست‌ها و شورشیان بود، نیز داشتند.
۷ آذر ۹۷: دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا از افزودن دو شهروند ایرانی به لیست تحریمهای خود خبر داد. این دو نفر که «علی خورشیدی‌زاده» و «محمد قربانیان» معرفی شده‌اند، به بهانه فعالیت در بازار رمزارز «بیت‌کوین» و تبدیل آن به واحد پول ایران «ریال» تحریم شدند.
«سیگال مندلکر» معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور اطلاعات مالی و تروریسم درباره این تحریمها گفت: «خزانه‌داری، تمام صرافان دیجیتال را که به بازیگران سایبری ایرانی کمک کنند تا از طریق پرداخت‌های دیجیتال کسب منفعت نمایند، هدف (تحریم) قرار می‌دهد. با منزوی شدن ایران از واحد پول دلار، مبادلات ارزی مجازی و دیگر ارائه‌دهندگان سرویس‌های ارز دیجیتال باید در برابر این طرح‌ها سخت‌تر شوند».
۴ بهمن ۹۷: در نیمه زمستان سال گذشته بود که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده علاوه بر دو لشکر فاطمیون و زینبیون، شرکت خطوط هوایی «قشم فارس ایر» را به بهانه اعزام کمک برای نیروهای دولتی سوریه در نبرد با تروریست‌ها تحریم کرد.
۲۴ بهمن ۹۷: وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این سازمان، موسسه بین‌المللی «افق نو» و ۴ عضو آن را به بهانه ارتباط با نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و برگزاری کنفرانس‌های جهانی جهت استخدام متخصصان سایبری و جمع‌آوری اطلاعات امنیتی از حاضران در این همایش‌ها به لیست تحریمهای خود اضافه کرده است.
همچنین شرکت «نت پیگرد سماوات» با ادعای دخیل بودن در عملیات‌های سایبری و اقدامات مجازی مخرب علیه ماموران ضداطلاعات آمریکا، تحریم شد.
۲ فروردین ۱۳۹۸: دفتر کنترل دارایی‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۴ شخص حقیقی و ۱۷ شخص حقوقی ایرانی را با ادعای ارتباط و همکاری با برنامه‌‌های هسته‌ای و موشکی ایران تحریم کرد.
۶ فروردین ۹۸: وزارت خزانه‌داری آمریکا ۹ فرد و ۱۴ نهاد مرتبط با ایران را تحریم کرد. در بیانیه خزانه‌داری آمریکا ادعا شده، در اقدام آن روز شبکه‌هایی را در ایران، امارات و ترکیه هدف گرفته که صدها میلیون دلار پول به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران رساندند.
۱۹ فروردین ۹۸: دولت ترامپ علیرغم هشدارها نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به فهرست سازمان‌های موسوم به «سازمان‌های تروریستی خارجه» آمریکا اضافه کرد. این اولین بار بود که کاخ سفید نیروهای مسلح رسمی یک کشور خارجی را به عنوان «سازمان تروریستی» معرفی می‌کند.
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز در همان روز در اقدامی متقابل با انتشار بیانیه‌ای رسماً ستاد فرماندهی نیروهای آمریکایی مستقر در غرب آسیا موسوم به سنتکام و نیز کلیه نیروهای وابسته به آن را تروریستی اعلام کرد.
پامپئو اما سه روز بعد طی گزارشی به کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا اعتراف کرد به‌خاطر رژیم صهیونیستی بود که سپاه پاسداران را تروریستی خواندند.
۱۹ فروردین ۹۸: شورای اروپا به بهانه‌های بی‌اساس و نخ‌نماشده، تحریمهای حقوق بشری علیه ایران را که اولین بار از سال ۲۰۱۱ اعمال شد، به مدت یک سال دیگر تمدید کرد.
طبق این تحریمها ۸۲ شهروند ایرانی از جمله برخی قضات، دادستان‌ها، اعضای سپاه پاسداران، افسران ارشد پلیس و زندانبانان اجازه سفرهای بین‌المللی را نداشته و تمام اموال آنها به علاوه دارایی‌های یک واحد پلیس سایبری ایران در خارج از کشور، ضبط می‌شود.
۲ اردیبهشت ۹۸: در حالی که مقامات دولت ترامپ که پیشتر از احتمال پایین تمدید معافیت‌های تحریمی واردات نفت از ایران برای هشت کشور (هند، چین، ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، تایوان و یونان و ایتالیا) صحبت کرده بودند، کاخ سفید روز دوشنبه اعلام کرد که رئیس‌جمهور آمریکا در تاریخ دوم می (۱۲ اردیبهشت) این معافیت‌های نفتی را تمدید نخواهد کرد.
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که کارشناسان و حتی گروهی از مقام‌های وزارتخانه‌های خارجه و انرژی آمریکا پیش از این هشدار داده‌اند که حذف نفت ایران از بازار می‌تواند به افزایش شدید قیمت منجر شود. روز همان روز قیمت جهانی نفت به بالاترین حد در سال ۲۰۱۹ رسید.
۱۴ اردیبهشت ۹۸: وزارت خارجه آمریکا بامداد شنبه با انتشار بیانیه‌ای به نقل از پامپئو، از اعمال تحریمهای جدید بر بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی با هدف ادعایی «محروم‌سازی ایران از هرگونه مسیری به سوی تسلیحات هسته‌ای» خبر داد. آمریکا با صدور این بیانیه، عملا کشورهای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای را از اجرای مفادی از این توافق از جمله تسهیل انتقال آب سنگین مازاد ایران به عمان، تبادل اورانیوم غنی‌شده با کیک زرد و همچنین همکاری روسیه در زمینه توسعه نیروگاه بوشهر منع کرده است.
در حالی که ایالات متحده نه تنها هیچگاه به‌صورت کامل به تعهدات خود ذیل برجام عمل نکرد بلکه به دستور ترامپ از آن نیز خارج شد، اما سخنگوی وزارت خارجه این کشور تهدید می‌کند که اگر ایران از اجرای تعهداتش سر باز زند یا آنها را نقض کند، واشنگتن می‌تواند این سیاست‌های اعلامی را مجددا تغییر دهد.
این در حالی است که نشریه «بلومبرگ» شامگاه جمعه به نقل از «کریستوفر فورد»،دستیار وزیر خارجه آمریکا گزارش داده بود که دولت ترامپ قصد دارد معافیت‌های مربوط به همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای در مراکز اراک، بوشهر و فردو را تمدید کند. (جزئیات بیشتر)
در همین حال، پایگاه خبری «آکسیوس» بامداد دوشنبه (۱۶ اردیبهشت) به نقل از دو مقام دولت آمریکا گزارش داد که ترامپ احتمالا روز چهارشنبه مصادف با اولین سالگرد خروج واشنگتن از برجام، تحریمهای جدیدی را اعلام خواهد کرد.
علیرغم اینکه تحریمهای آمریکا باعث آسیب مستقیم به مردم عادی ایران شده است، مقامات آمریکایی معتقد بودند که این تحریمها مردم را هدف نگرفته است. با این حال مایک پامپئو اخیرا در یک نشست محرمامه اعتراف کرده است که هیچ تضمینی وجود ندارد مردم عادی در این زمینه آسیب نبینند.
اتحادیه اروپا که سال گذشته از عزم خود برای مقاومت در برابر اقدامات یکجانبه آمریکا علیه ایران صحبت می‌کرد، اما در ماه‌های گذشته در برابر هر اقدام ضدایرانی آمریکا به سکوت و نهایتا بیانیه‌ای خنثی که در آن ایران به خویشتن‌داری توصیه شده، بسنده کرد.
در سالی که ایالات متحده هر هفته اقدام ضدایرانی تازه‌ای در دستور کار قرار داده بود، اروپایی‌ها که حتی برای اجرای ساز و کاری حداقلی که فعلا حتی در حرف هم به اقلام انسانی محدود مانده شرط تعیین کرده‌اند، در واکنش به تمام این اقدامات نه تنها سکوت کرده‌اند، بلکه با تمدید تحریمهای بی‌اساس به بهانه‌های حقوق بشری، نمک بر زخم غیرقابل بهبود برجام می‌زنند.
