نقدینگی در نقطه جوش

 به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، نقدینگی در هشتمین ماه سال به هزار و 725 هزار میلیارد تومان رسیده و مجموعا در هشت‌ماهه ابتدایی امسال، معادل 195هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید وارد اقتصاد ایران شده است؛ یعنی به‌طور میانگین خلق روزانه حدود 794 میلیارد تومان نقدینگی که البته بخش عمده این حجم مربوط به سپرده‌های به اصطلاح قفل‌شده در بانک‌هاست نه پول پرقدرت جاری در اقتصاد. عملکرد ارقام بودجه هشت‌ماهه امسال در این گزارش، چندان مناسب نیست. درحالی‌که پیش‌بینی شده بود در هشت‌ماهه امسال، دولت 98 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی به دست آورد، در این مدت فقط 67 هزار میلیارد تومان از آن محقق شده است. تراز عملیاتی هم در شرایط سختی است؛ طبق مصوبه هشت‌ماهه امسال تراز عملیاتی باید منفی 52 هزار میلیارد تومان باشد اما با تعمیق اختلاف درآمدهای دولت(غیر از درآمدهای نفتی و سرمایه‌ای) با هزینه‌های جاری، تراز عملیاتی به منفی 94 هزار میلیارد تومان رسیده که تقریبا 17هزار میلیارد تومان بیشتر از میزان مصوب تراز عملیاتی برای کل سال 97 است.  

کسری 94 هزارمیلیاردی تراز عملیاتی

اگرچه در اکثر کشورهای دنیا آمار ارقام پولی و مالی دولت به‌طور هفتگی منتشر می‌شود، بانک مرکزی این اطلاعات را به‌صورت ماهانه منتشر می‌کرد اما حالا در همین انتشار ماهانه هم دچار وقفه‌های طولانی شده است؛ به‌طوری‌که گزیده آمارهای اقتصادی آبان‌ماه با چند ماه تأخیر در اواسط بهمن‌ماه منتشر شد. بر اساس این آمار، درآمدهای مالیاتی در هشت‌ماهه امسال با کسری 28 هزار میلیاردتومانی همراه شده و تراز عملیاتی بودجه به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. تراز عملیاتی شاخص نشان‌دهنده کسری‌‌ است که از سبقت هزینه‌ها از درآمدها ناشی می‌شود. البته این درآمدها شامل همه عایدی‌های دولت در طبقه اول یعنی درآمدهای واقعی (مالیات، گمرک و جریمه و...) و طبقه دوم یعنی واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (فروش نفت و املاک و شرکت‌ها) به استثنای واگذاری اوراق مالی می‌شود. هرچقدر هزینه‌های جاری از طریق درآمدهای واقعی تأمین شود، میزان تراز عملیاتی کمتر خواهد بود اما میزان تراز عملیاتی فعلی نشان می‌دهد دولت تا حد زیادی نتوانسته  هزینه‌های جاری خود را با درآمدهای واقعی پرداخت کند. درحالی‌که برای سال 97 تراز عملیاتی منفی 77 هزار میلیاردتومانی مصوب کرده بود، در هشت‌ماهه امسال تراز عملیاتی با رشد 46درصدی به منفی 94 هزار میلیارد تومان رسیده است. این آمار نشان‌دهنده یک کسری بزرگ است که جبران آن چندین سال زمان می‌برد.

از دیگر نکات جالب‌توجه در گزارش گزیده آمارهای اقتصادی، ارقام مندرج برای حساب سرمایه بانک‌هاست. در آبان‌ماه امسال حساب سرمایه سیستم بانکی نسبت به اسفندماه سال گذشته 27 درصد کاهش داشته است.حجم نقدینگی اعلام‌شده نیز از دیگر آمار نگران‌کننده این گزارش است. ارقام عمده پولی نشان می‌دهد نقدینگی در آبان‌ماه به سطح ۱۷۲۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. سهم شبه‌پول از این حجم از نقدینگی معادل 85.8 درصد و برابر با ۶. ۱۴۸۰ هزار میلیارد تومان است. سهم دیگر جزء پولی، یعنی «پول» نیز معادل 244 هزار میلیارد تومان گزارش شده است.

رشد شتابان حجم نقدینگی

بسیاری از کارشناسان، مسبب اصلی تورم بالا در سال جاری را به رشد نقدینگی در سال‌های اخیر نسبت می‌دهند. فرضیه‌ای که مطابق با تئوری‌های اقتصادی است و در تاریخ اقتصاد ایران نیز برای اولین بار نیست که مصداق عینی پیدا می‌کند. نقدینگی در سال‌های اخیر همواره رشد قابل‌توجهی داشته و در سال‌ جاری نیز رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در سطح سال گذشته و در حوالی ۲۰ درصد بوده است.

رشد نقدینگی در آبان ۹۷ (افزایش سطح نقدینگی در آبان ۹۷ نسبت به آبان ۹۶) بر اساس داده‌های بانک مرکزی به 21.1 درصد رسیده است. مجموعا در طول هشت ماه ابتدایی سال ۹۷، معادل ۲. ۱۹۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید در اقتصاد ایران تزریق شده است؛ یعنی به‌طور میانگین خلق روزانه حدود ۷۹۴ میلیارد تومان نقدینگی. اما در آخرین ماه گزارش‌شده، تحولات نقدینگی کدام سمت‌و‌سو را نشان می‌دهد؟ مطابق گزارش بانک مرکزی، نقدینگی در آبان‌ماه ۹۷ نسبت به ماه قبل از آن، ۹. ۱ درصد افزایش داشته است.

این در حالی است که در هفت ماه ابتدایی سال‌ جاری، نقدینگی به‌طور متوسط رشد ماهانه ۳.۱ درصد را ثبت کرده بود. ازاین‌رو در آبان‌ماه، نقدینگی رفتار تندتری را نسبت به میانگین هفت‌ماهه نشان می‌دهد. از طرفی رشد ماهانه نقدینگی از سطح ۸.۲ درصد در مردادماه تا سطح ۳.۱ درصد در مهر، عقب‌نشینی کرد؛ اما ادامه این روند کاهشی در آبان شکسته شد. بنابراین آبان‌ماه را می‌توان دارای سیگنالی از رفتار افزایشی نقدینگی عنوان کرد. برخی کارشناسان دلیل عمده این افزایش را تزریق اعتبار برای جبران خسارت مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز می‌دانند.

در متغیرهای عمده پولی، آنچه تفاوت را در سال جاری نسبت به سال‌های قبل رقم زده، رشد شتابان پول بوده است اما در پاییز این روند با تغییر روبه‌رو شده است. رشد نقطه‌به‌نقطه پول که در آبان ۹۷ نسبت به آبان ۹۶ معادل  ۴۳ درصد گزارش شده، حجم پول به میزان ۶.۲۵ درصد تقویت شده است؛ درحالی‌که در همین بازه زمانی در سال گذشته قدرت «پول» ۶.۴ درصد افزایش یافته بود. همچنین از ۲. ۱۹۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید خلق‌شده در هشت ماه اول سال، سهم پول حدود ۹.۴۹ هزار میلیارد تومان، یعنی بیش از ۲۵ درصد بوده است. درحالی‌که از نقدینگی جدید خلق شده در همین بازه زمانی در سال گذشته، سهم پول حدود ۴.۴ درصد بود. اگر از فروردین‌ماه (به علت تعطیلات طولانی‌مدت و خواب پول در بانک‌ها) فاکتور بگیریم، از آبان‌ماه ۹۶ تا شهریور ۹۷، همواره رشد ماهانه پول از شبه‌پول بیشتر بوده اما پاییز ۹۷ نگذاشت عمر این روند به یک سال برسد؛ در هر دو ماه ابتدایی پاییز، رشد ماهانه شبه‌پول از پول بیشتر بوده است.