تلاش برای شکست سلطه دلار

به گزارش اقتصادآنلاین، مرضیه امیری در شرق نوشت: INSTEX مخفف The Instrument in Support of Trade Exchange به معنای «ابزار حمایت از مبادلات تجاری»، سازوکار پرداختی است که به کشور‌های اروپایی این امکان را می‌دهد تا با دورزدن تحریم‌های آمریکا با ایران تجارت کنند. سه کشور مزبور که در واقع «بنیان‌گذار» SPV هستند، در بیانیه‌ای اعلام کردند INSTEX از تجارت قانونی اروپا با ایران حمایت کرده و در گام نخست بخش‌های حیاتی برای مردم ایران از جمله دارو و غذا را دربر می‌گیرد. غلامرضا نظربلند، اقتصاددان البته توضیح داد کانال مالی ایران و اروپا فقط به پوشش صرف اقلام دارویی و غذایی ختم نمی‌شود، بلکه حوزه شمول وسیع‌تری متضمن تجهیزات پزشکی و نهاده‌های کشاورزی را دربر می‌گیرد. برخی با تکیه بر محدودیت اقلام کالایی در فاز اول، از این صحبت می‌کنند که نمی‌توان چندان به خوش‌عهدی اروپا در این زمینه دل‌خوش کرد، همچنان که وزیر راه و شهرسازی محمد اسلامی گفته است، سازوکار جدید مالی اتحادیه اروپایی هیچ امتیاز خاصی برای ایران در روزهای تحریم ایجاد نکرده است. اما غلامرضا نظربلند توضیح داد SPV-INSTEX یک کانال مالی چندفازی است که فاز اول آن بر مبنای اولویت‌بندی پوشش مواد غذایی و محصولات کشاورزی و اقلام دارویی و کالاهای پزشکی قرار دارد. اما در فازهای بعدی اقلام دیگر را نیز شامل خواهد شد. اگر قرار بود فقط به تأمین اقلام دارویی و غذایی خلاصه شود، لازم نبود شش ماه روی طراحی سازه فنی و پلتفرم مالی آن که مبتنی بر آخرین نوآوری‌های مالی مدرن است، زمان صرف شود. تأیید این صحبت را می‌توان در میان صحبت‌های مارک دابوویتز، یکی از مشاوران دونالد ترامپ، نیز جست‌وجو کرد. او به ترامپ هشدار داده کانال مالی ایران و اروپا این ظرفیت را دارد که به‌طور گسترده‌ای انجام معاملات مالی بین این کشورها را فراهم کند و فقط به اقلام بشردوستانه غذا و دارو ختم نخواهد شد. غلامحسین دوانی نیز معتقد است مهم‌ترین موضوع اجرائی و عملیاتی‌شدن این سازوکار به معنی این است که اروپا دیگر از امرونهی‌کردن آمریکا خسته شده و این اقدامی است که اتحادیه اروپا بعد از جنگ دوم جهانی در تضاد با منافع آمریکا از آن حمایت می‌کند.

دورزدن سلطه دلار و سوییفت در اروپا

 در ده‌های اخیر، آمریکا سلطه بلامنازعی بر نظام مالی جهانی داشته و این مسئله امکان اعمال فشار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ بیش از حد‌ آن کشور علیه کشورها و شرکت‌های خارجی را فراهم کرده است. در واقع منشأ این قدرت و سلطه آمریکا متأثر ‌‌از دو منبع است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌؛ یکی نظام پرداخت دلار و دومی شبکه پیام‌رسان بین‌بانکی جهانی به‌نام سوییفت است که هر چند مقر آن در اروپا (بروکسل) است، ولی تحت امر آمریکاست. بعد از خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران هم بود که این کشور از سوییفت به‌عنوان یک سلاح استفاده کرده و با فشار و تهدید، این شبکه پیام‌رسان مالی را وادار به قطع ارتباط سوییفت با ایران کرد. یک‌جانبه‌‌گرایی آمریکا، اروپایی‌ها را به فکر ایجاد یک شبکه پرداخت جدید مستقل از آمریکا واداشت که حالا دارد عملیاتی‌ می‌شود. اروپایی‌ها در برابر فشارهای آمریکا علیه ایران مقاومت کرده ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و به فکر طراحی یک سازوکار مالی جدیدی افتادند که بتواند قدرت اقتصادی آمریکا را کنار بزند. شش ماه از این تصمیم گذشت و بالاخره روز پنجشنبه هفته گذشته سه کشور اروپایی امضاکننده برجام در یک بیانیه، اعلام کردند کانال مالی ایران و اروپا به طور رسمی راه‌اندازی شد. آنها اما در این میان یک شرط هم گذاشته‌اند، بر اساس بیانیه E3، این سامانه جدید همه استانداردهای تجاری اروپا و سازمان ملل و استانداردهای مرتبط با مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم را مورد نظر قرار داد. در این بیانیه، اروپایی‌ها از ایران خواسته‌اند به همه توصیه‌های FATF  عمل کند.