کشاورزان منع شده از کشت برنج چه می‌کنند؟
برنج یکی از محصولات استراتژیک کشور محسوب می شود اما، این محصول بسیار آب بر است و در شرایطی که کشور دچار خشکسالی و کاهش بارندگی شده کشت آن توجیه ندارد. در حال حاضر این محصول علاوه بر استان‌های پر آب گیلان و مازندران در خوزستان، فارس، لرستان، گلستان، اردبیل، کهگیلویه و بویر احمد و اصفهان کشت می‌شود. استان های که برخی از آن ها در تامین آب شرب نیز با مشکل رو به رو هستند.
بر همین اساس دولت در ابتدای سالجاری کشت برنج در استان غیر شمالی را ممنوع کرد و دستور به استفاده از کشت جایگزین داد. اما، این ممنوعیت به شدت مورد انتقاد برنجکاران استان‌های ممنوعه قرار گرفت و آن‌ها دستور دولت را بر نتابیدند چرا که معتقدید هستند کشت هر محصول دیگری به جز برنج برای آن‌ها مقرون به صرفه نیست.
به گفته کارشناسان هر چند کشت جایگزین برنج در شرایط شدید کم آبی یکی از بهترین راهکارها است اما، نیازمند الزامات خاصی است تا بتواند کشاورزان را مجاب به تغییر الگوی کشت کند. ضمن اینکه نتایج جایگزینی کشت برنج تنها کشاورزان را در بر نمی‌گیرد و صنایع مرتبط نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
کشت جایگزین مناسب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
یکی از مهترین ویژگی کشت جایگزین مناسب؛ اقتصادی بودن آن برای کشاورزان است، به این معنا که کشت جایگزین باید به همان میزان یا بیشتر از برنج برای کشاورزان سودآور باشد. اطمینان خاطر دادن به کشاورزان برای آینده مناسب اقتصادی، تامین نهاده‌های اولیه به قیمت مناسب، برخوداری از مشوق‌های متعدد، آموزش مراحل کشت، داشت و برداشت محصول جدید و در آخر ایجاد صنایع مرتبط در مناطقی که تغییر کشت انجام می‌شود از اقدامات مناسب برای مجاب کردن کشاورزان است.
ابعاد پنهان اما مهم کشت جایگزین برنج
بحث امنیت غذایی و آبی از ابعاد پنهان اما مهم کشت جایگزین برنج در کشور است که باید به آن توجه شود. چرا که نباید فراموش کرد برنج محصول استراتژیک است و در جایگزینی آن با محصول دیگر باید به این مهم که برنج قوت اصلی مردم است نیز توجه شود.
در این زمینه بهترین راهکار افزایش تولید وبهره وری در واحد سطح در شالیزارهای استان‌های شمالی است که می‌توان با مدیریت مبارزه با بیماری علف‌های هرز، کشت نشاء مکانیزه و استفاده از بذر گواهی، ارقام پرمحصول ، کشت مجدد و رتون به آن دست یافت.
چه محصولاتی مناسب جایگزینی هستند؟
برای هر استان طرح کشت جایگزین مناسب برای برنج متفاوت است؛ برای برخی استان‌ها کشت آفتابگردان و سویا، برای تعدادی محصول کینوا و در مناطقی ارزن دم روباهی، ذرت شیرین و کنجد اصلاح ژنتیکی شده جهت جایگزینی محصول برنج به کشاورزان معرفی شده است.
با بیکار شدگان صنایع جانبی چه باید کرد؟
کارخانه‌های شالیکوبی از جمله صنایع جانبی هستند که با جایگزینی کشت برنج آسیب می‌بینند این صنایع معمولا سهم مناسبی از ایجاد اشتغال در استان‌های برنج خیر دارند و تعطیلی آن‌ها با بیکاری تعداد زیادی از کارگران روستا نشین همراه است . هر چند بوجاری و فراوری محصولی مانند کینوا در همان کارخانجات شالی کوبی برنج امکانپذیر است اما ضروری است احداث و توسعه صنایع وابسته به این محصولات جدید نیز در مناطقی که کشت جایگزین اجرا می‌شود پیش بینی شود.
اجرای کشت جایگزین برنج دستوری امکان پذیر نیست و تا زمانی زیر ساخت‌های ذکر شده تامین نشود و برای آن‌ها برنامه ریزی دقیقی انجام نگیرد، هر قدر که به دنبال جایگزینی کشت برنج باشیم راه به جایی نخواهیم برد.
*روزنامه نگار
