تجهیز مدارس با تولیدات بومی

در آموزش و پرورش با وجود ۱۳ میلیون دانش آموز و با احتساب اولیای این دانش آموزان و فرهنگیان باید گفت ما با یک مخاطب گسترده رو به رو هستیم که از این حیث هیچ دستگاه و ارگانی با آن قابل قیاس نیست. همانطور که جبار کوچکی نژاد عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که با توجه به نامگذاری سال ۹۷ به نام سال «حمایت از کالای ایرانی» از سوی مقام معظم رهبری، وزارت آموزش و پرورش چه فعالیتی می تواند داشته باشد، گفت: استفاده از کالای ایرانی خود یک بستر فرهنگی می طلبد و تنها مسیر فرهنگی اثرگذار از راه آموزش و پرورش می گذرد. ما ۱۳ میلیون جمعیت دانش آموزی داریم که با خانواده هایشان و معلمان جمعیت وسیعی را شامل می شود و بستر بسیار خوبی برای فرهنگسازی هستند.

وی اضافه کرد: اینکه ما این فرهنگ را ایجاد کنیم که خانواده به سمت خرید تولیدات داخلی برود از همین نقطه آغاز می شود. البته از بعد دیگر نیز می توان این فرهنگ را نیز ایجاد کرد که جامعه به سمت تولید با کیفیت برود. در واقع آموزش و پرورش هم در کوتاه مدت و هم درازمدت می تواند برنامه ریزی هایی در این زمینه داشته باشد.

این فرهنگسازی خود در دو حوزه می تواند تاثیرگذار باشد. یکی از آن حوزه ها توجه این وزارتخانه به کالای ایرانی و استفاده از آن در مدارس کشور و اداره هاست. به عبارت دیگر استفاده از کالای ایرانی به عنوان تجهیزات سخت افزاری مدارس، استفاده از مصالح ایرانی در ساخت و ساز مدارس، استفاده از کالای ایرانی برای ملزومات اداری مدارس و اداره ها و همچنین حوزه گسترده نوشت افزارها که از پر مصرف ترین کالاها به شمار می رود و دانش آموزان مهمترین جامعه هدف آن است. در همه این عرصه ها استفاده از کالای ایرانی، علاوه بر حمایت از کالای ایرانی در بعد اقتصادی می تواند یک نوع فرهنگسازی غیرمستقیم برای دانش آموزان در سراسر کشور نیز  باشد. اما اینکه آموزش و پرورش تا چه میزان در این حوزه موفق عمل کرده یا می تواند موفق عمل کند، موضوع چالش برانگیزی است. 

تمام مصالح ساخت مدارس دولتی و خیر ساز، تولید داخل خواهد بود

سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس شاید در صف اول پرسشگری مطالبه شعار سال ۹۷ در آموزش و پرورش قرار می گیرد. داریوش ورناصری، سرپرست معاونت فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در پاسخ به این سوال که در راستای حمایت از کالای ایرانی، این سازمان چه تغییراتی در رویکرد خود خواهد داشت، گفت: ما از ساخت مدارس تا تجهیز آن را به عهده داریم. این سازمان در سطح کشور فعالیت می کند و انبوهی از فضاهای آموزشی در طول سال در کشور توسط این سازمان ساخته می شود که به همین دلیل از مصالح متعدد ساختمانی و تجهیزاتی در طول سال استفاده می کنیم.

وی ادامه داد: طبق فرمایش مقام معظم رهبری رویکرد ما در سطح کشور به این سمت و سو هدایت شده است که تمام مصالحی که در ساخت و ساز فضای آموزشی و تجهیز به کار می بریم حتما از تولیدات داخل باشد و کمکی باشیم در راستای تحقق شعار سال ۹۷.

ورناصری با اشاره به اینکه در سال های گذشته نیز سعی شده این رویکرد در سازمان نوسازی وجود داشته باشد تاکید کرد: امسال این رویکرد را قوی تر به اجرا خواهیم گذاشت و حساسیت امروز ما بیشتر از سالیان گذشته است. امیدوارم بتوانیم مدارسی با صد در صد تولیدات داخلی بسازیم.

سرپرست معاونت فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در پاسخ به این پرسش که آیا در بخش مصالح و خصوصا تجهیزات سخت افزاری مدارس کالای ایرانی با کیفیت و در کمیت مطلوب در دسترس است نیز بیان کرد: شاید تولیدات داخلی به لحاظ کمیت و خصوصا کیفیت بعضا مقداری نواقص داشته باشد اما امیدوارم با حمایت ما آنها نیز بتوانند خروجی خود را به مطلوب نزدیک کنند. ما به هر حال تولیدات داخل را حتی اگر قابل رقابت با مدل خارجی نباشند ترجیح خواهیم داد تا اینگونه آنها نیز بتوانند محصولات خود را ارتقا دهند.

وی همچنین در پاسخ به این سوال که برای تحقق این اهداف چه نظارت هایی صورت خواهد گرفت، اظهار کرد: ما ادارات کلی در سراسر کشور داریم و همچنین تیم های نظارتی که بر فعالیت ها نظارت دارند. شاخص و امتیاز و ارزیابی عملکرد هر اداره کل بر اساس همین رویکرد تعیین خواهد شد.

برای تحقق این شعار در مدارس غیر دولتی نظارت مستقیمی نداریم

ورناصری همچنین در پاسخ به پرسش دیگری در ارتباط با مدارس خیر ساز و مدارس غیر دولتی و سیستم نظارتی بر ساخت و ساز در این بخش ها که بتوان گفت آنها نیز همراستا با این سازمان از کالای ایرانی در تجهیز مدارس استفاده خواهند کرد نیز گفت: ما در بخش کارهای خیرین در ساخت و ساز مدارس ارتباط تنگاتنگی در سطح کشور داریم. حتما می توان این رویکرد را در این موارد دنبال کرد اما کنترل ما بر مدارس غیردولتی ضعیف است. چون نمی توانیم مستقیم هزینه کنیم دخالت زیادی هم نمی توانیم داشته باشیم. اما تاکید ما بر این مدارس نیز این است که از تولیدات داخلی در تجهیز خود استفاده کنند.

تعارض محتوای نوشت افزارها با اهداف تربیتی آموزش و پرورش

اما از بخش ساخت و تجهیز مدارس که عبور کنیم یکی دیگر از ملزومات مصرفی که بیش از همه در مدارس کشور به چشم می خورد و متاسفانه بالای ۷۰ درصد آنها تولید داخل نیست، بحث نوشت افزار است. در سراسر کشور اگر سری به مدارس بزنید و خصوصا در دبستان ها، انواع لوازم التحریر را مشاهده می کنیم که نه تنها تولید داخل نیستند بلکه حتی آن دسته از لوزام التحریر ساخت داخل نیز محتوای کپی از روی دست خارجی هایی دارند که در تعارض با فرهنگ ایرانی و تربیتی است که مد نظر آموزش و پرورش است.

سعید حسینی رئیس مجمع نوشت افزار با ارائه آماری دقیق تر در این ارتباط گفت: بحث نوشت افزار هم به لحاظ اقتصادی و هم فرهنگی سهمی مهمی در کشور دارد. شاید در ۲۰ سال قبل نوشت افزار مانند امروز کارکرد رسانه ای نداشت اما در حال حاضر این گستره علاوه بر ابزاری که کارکرد خود را دارد، به عنوان یک رسانه مطرح است و محصولی محتوا محور است که حداقل ۱۵ سال بچه های ما ارتباط تنگاتنگی با آن دارند و چه بسا شخصیت آنها را شکل بدهد.

وی ادامه داد: ما به لحاظ اقتصادی بیش از ۴ هزار میلیارد تومان گردش مالی در این بخش داریم که ۷۰ درصد آن در داخل کشور تولید نمی شود و ما از هند و چین و تایوان عموما این نوشت افزار را وارد می کنیم. از نظر محتوا نیز بیش از ۹۰ درصد می توان گفت وارداتی هستیم و در واقع از آن ۳۰ درصد تولید داخل، ۲۰درصد محتوایشان کپی کاراکترهای خارجی و غیر ایرانی است.

رئیس مجمع نوشت افزار با اشاره به این موضوع که آموزش و پرورش هم به لحاظ فرهنگی و هم اقتصادی تا کنون نقش جدی در این زمینه نداشته، بیان کرد: عمده تمرکز بحث نوشت افزار متمرکز در آموزش و پرورش است و اتفاقا بسیار می تواند در این زمینه کانالیزه عمل کرد. ما می توانیم تولید ملی و اشتغال زایی در این زمینه را از ۷۰درصد به ۵۰ درصد برسانیم و با همین کار ۵۰ هزار شغل ایجاد کنیم و حتی قطب نوشت افزار در میان همسایه های خود بشویم چرا که هیچ کدامشان در این بخش فعال نیستند؛ اما شرطش این است که مهمترین مصرف کننده این بخش با تولید داخلی همسو شود و کمک ما باشد. حتی از این منظر که سیستم آموزشی در کشور ما روی مفاهیم خاصی دغدغه دارد و نقش تربیتی برای خود قائل است، باید گفت این محصولات عمدتا کاراکتر محور در هیچ منظری همسو با مفاهیم مدنظر آموزش و پرورش در امر تربیتی نیست و حتی مغایر با آن است که همین مساله باعث می شود آموزش و پرورش حتما نقشی در این میان ایفا کند.

آموزش و پرورش به نوشت افزار ورود نکرده است

حسینی ادامه داد: محصولات کاراکتر محور به ۱۶ حوزه از جمله نوشت افزار ورود می کنند. امروزه در ایران و در دنیا کاراکتر محوری حرف اول را در محصولات خصوصا کودک و نوجوان می زند. اما شما فرض کنید کاراکتری مانند بتمن، باب اسفنجی، مرد عنکبوتی تا چه میزان با مفاهیمی که ما قرار است در آموزش و پرورش تعلیمشان دهیم در تعارض است. ما می خواهیم شهروند قانون مدار تربیت کنیم اما هر کدام از این کاراکترها چیز دیگری را غیر مستقیم آموزش می دهد. از منظر روانشناسی هم این تصاویر قهرمان های زندگی کودکان ما می شوند. حتی در برخی کشورها انجمن های خانواده منتقد برخی از همین کاراکترها هستند و رنج سنی برای آن در نظر می گیرند. اینکه آموزش و پرورش ما به راحتی از کنار این مساله گذشته و ورودی به آن نکرده است جای سوال دارد.

فرهنگسازی استفاده از نوشت افزار داخلی از وظایف آموزش و پرورش است

وی با بیان اینکه منظور وی ایجاد فضای ایجابی در این حوزه نیست، توضیح داد: آموزش و پرورش می تواند با فرهنگسازی میان والدین و دانش آموزان، قهرمان های ملی و مفاهیم ملی و مذهبی را جایگزین کند اما ما برای والدین اهمیت این موضوع را تبیین نکرده ایم. حتی این وزارتخانه می تواند یک خطوط قرمزی بر محتوای نوشت افزارها لحاظ کند. همانگونه که روی محتوای کتاب ها نظارت می کند. این کار نه به عنوان یک کار سخت گیرانه بلکه به عنوان مورد تربیتی می تواند مورد توجه قرار بگیرد. اینجا دیگر بحث بودجه و منابع هم مطرح نیست. متاسفانه تا امروز با توجه به پیگیری ها نتوانسته ایم این موضوع را جزو اولویت های آموزش و پرورش قرار دهیم و علیرغم تلاش نتوانسته ایم با وزیر یک گفتگو داشته باشیم.

ظرفیت تولید و فنی در داخل کشور بالاست؛ نیاز به سفارش داریم

حسینی در پاسخ به این سوال که در صورت پا پیش گذاشتن آموزش و پرورش در این مورد آیا از آن سو از نظر فنی در بخش تولید ما با مشکل مواجه نخواهیم شد و تولید داخلی می تواند پاسخگوی این بازار وسیع باشد، بیان کرد: آموزش و پرورش و بخش تولید دو بالی است که همزمان باید کار خود را بکند. هیچ کدام نمی تواند عقب بنشیند و منتظر دیگری باشد. از نظر فنی ما مشکلی در توزیع و تولید نداریم. ما در انیمیشن سازی و کاراکتر سازی این روزها خیلی پیشرفت داشته ایم. پس ظرفیت تولید وجود دارد. توان فنی هم وجود دارد. اما تا چرخه تولید مستمر ایجاد نشود و کسی سفارش ندهد نمی توان انتظار داشت این طرف همیت بالایی داشته باشد. در این سال ها ۲۰۰ مرکز انیمیشن در کشور ما به دلیل بی توجهی به همین بعد اقتصادی و سفارش تعطیل شده است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر گرافیست های ما نیز توان بالایی دارند. اگر سفارشی باشد می تواند المان های فارسی و تاریخ و جغرافیای ما به جای برج ایفل و لغات انگلیسی روی جلدها بیاید. ما این روزها نشانه ای از نشانه شناسی فرهنگی و مذهبی خودمان در نوشت افزار نمی بینیم یا کم می بینیم. بخش تولید ما برای همه سلیقه ها می تواند فعال باشد. ما هزاران ساعت کار آموزشی روی کاراکترهای موجود در بازار انجام داده ایم و حتی می توانیم در فضای گفتمانی و ترویجی نیز کنار آموزش و پرورش باشیم.

موضوع مورد بحث سعید حسینی را با علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش در میان گذاشتیم. وی با بیان اینکه کار اصلی آموزش و پرورش فرهنگسازی است، بیان کرد: ما حتما در حوزه شعار سال ۹۷ که حمایت از کالای ایرانی است کار فرهنگی انجام خواهیم داد تا این شعار به گفتمان اصلی جامعه تبدیل شود. در چند بخش نیز این فعالیت ها طرح ریزی خواهد شد. از این هفته در اتاق های فکر برای بخش های مختلف راهکارهایی را تنظیم خواهیم کرد.

حمایت از کالای ایرانی باید به باور قلبی تبدیل شود؛ کار اجباری جواب نمی دهد 

وی ادامه داد: تاثیرگذاری بخش فرهنگسازی نزد دانش آموزان از این حیث اهمیت بالایی دارد که می تواند جریان فرهنگی را به دل خانواده ها ببرد اما برای هر امر فرهنگسازی نیاز به زمان داریم. قطعا در بخش موارد مصرفی در خود آموزش و پرورش سیاست های خوبی در حمایت از کالای ایرانی تدوین می شود و در حوزه فرهنگسازی نیز آن را دنبال خواهیم کرد. قطعا نیاز به نقشه راه داریم.

کاظمی تاکید کرد: از منظر تربیتی این مهم را باید به یاد داشته باشیم که حمایت از کالای ایرانی زمانی عملا نتیجه بخش است که به باور عمیق و قلبی در دانش آموزان تبدیل شود. از همین رو اجبار و الزام در آن جواب نمی دهد. چون الزام حتما جاهایی هست که رعایت نخواهد شد. نمی توانیم دائم ناظر بگذاریم و ببینیم دانش آموزان چه چیزی خریداری کرده اند چون اگر در مدرسه استفاده نکنند جای دیگر استفاده می کنند. پس کار فرهنگی و تربیتی برای ما در اولویت است تا خود دانش اموزان و خانواده ها را به سمت خرید کالای ایرانی هدایت کنیم.

وی در پایان گفت: در ماه های باقیمانده سال تحصیلی فعلی بیشتر درگیر امتحانات هستیم اما مطمئن باشید آموزش و پرورش در اثرگذاری و تحقق شعار سال ۹۷ برای سال تحصیلی آینده برنامه های مشخصی خواهد داشت.

تحقق یک شعار در آموزش و پرورش

آنچه به طور قطع می توان گفت این است که آموزش و پرورش سهم مهمی در تحقق شعار امسال دارد که در این گزارش تنها به گوشه ای از آن اشاره شد. گرچه هدف گذاری هایی در این راستا در این وزارتخانه آغاز شده است اما خصوصا در بحث نوشت افزار به نظر می رسد این وزارتخانه و حتی پیش از آن خود مدارس می توانند گام های موثری برای فرهنگسازی در زمینه بردارند تا هم به حمایت از کالای ایرانی همت گماشته باشند و تولید در این بخش را رونق بدهند و هم یک تعارض اساسی در امر تربیتی در مدارس کشور را سر و سامان بدهند. کودکی که در دفتر مشق با عکس «باب اسفنجی» درباره شهید و یا توجه به خانواده مشق می نویسد، قطعا از منظر تربیتی با یک دوگانگی رشد خواهد کرد؛ ظرف و محتوا می طلبد که همسو با هم باشد.