مأموریت فرانسوی برای حفظ برجام
امروز «ژان لودریان»، وزیر خارجه فرانسه، میهمان تهران است. آخرین‌بار قرار بود پنجم ژانویه، نیمه اول دی‌ماه، لودریان به تهران بیاید، ولی سفر او به تأخیر افتاد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، قبل از این نیز سفر لودریان و سفر «امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهوری فرانسه، به تهران به تعویق افتاده بود. وزارت خارجه فرانسه پیش‌تر زمان این سفر را اواخر ماه نوامبر سال ۲۰۱۶ اعلام کرده بود. بارها در فصل زمستان، آمدن یا نیامدن آنها به تهران مطرح و تکذیب شده است. حالا لودریان، از پاریس به تهران رسیده و به نظر می‌رسد مهم‌ترین محور گفت‌وگو و پیام نماینده دولت فرانسه در تهران به همتای خود، مسئله موشکی، مسائل منطقه‌ای و توافق برجام باشد. چند ساعت قبل از حضور او در ایران، (دیروز پنج بعد‌از‌ظهر به وقت ایران) وزارت خارجه فرانسه بیانیه‌ای منتشر کرده و در بخشی از این بیانیه، برنامه موشکی ایران را یک نگرانی بزرگ خوانده است. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری «رویترز»، وزارت امور خارجه فرانسه از ایران خواسته برای حل بحران‌های کنونی در منطقه به‌شکلی مثبت همکاری کند. همچنین تأکید شده: «در جریان این سفر، به‌طور ویژه درباره بحران سوریه و وضعیت انسانی کنونی در این کشور و دیگر مسائل منطقه‌ای که ایران در آنها نقش دارد (یمن، عراق، لیبی) بحث و رایزنی خواهد شد».
فرانسه حامی جدی برجام
فرانسه بر حفظ برجام تأکید می‌کند؛ این را بارها مقامات رسمی این کشور اعلام کرده‌اند. اگرچه آخرین‌بار بهمن‌ماه بود که لودریان، در دیدار با «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا، از حفظ توافق برجام گفت: «یک اصل اساسی هست که ما بر آن پافشاری می‌کنیم، یعنی حفظ توافق اتمی تا جایی که رعایت می‌شود». به گفته لودریان «اگر ایران برجام را محترم بشمارد که براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چنین می‌کند و ما دلیلی برای تردید در آن نداریم، امضاکنندگان باید پای حرفشان بایستند، چون وقتی موافقت‌نامه‌ای امضا شد، همه امضاکنندگان باید به آن احترام بگذارند و او (رکس تیلرسون) این را می‌داند». اشاره لودریان به گزارش آژانس بین‌المللی است که ١٠ بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است، اما قبل از آن هم رئیس‌جمهوری فرانسه در دی‌ماه در تماس تلفنی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا زمانی که می‌خواست آخرین نظر خود را درباره پایبندی ایران به توافق برجام اعلام کند، از برجام دفاع کرد. برخی می‌گویند این تماس تلفنی، ترامپ را عصبانی کرد و برخی معتقدند همان تماس باعث شد ترامپ پایبندی ایران به توافق را برای سه ماه دیگر تمدید و شرط و شروطی را برای اروپایی‌ها تعیین کند؛ اما قبل از آن هم مکرون از برجام دفاع کرده بود. او در اولین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در هفتادودومین نشست این مجمع در حاشیه آن با حسن روحانی دیدار کرد و رفتاری خلاف ترامپ از خود نشان داد. هر دو آنها تازه در کسوت ریاست‌جمهوری بودند، ولی مکرون در این نشست می‌خواست نشان دهد که دوران حضور و درخشش جدی فرانسه در میان کشورهای اروپایی فرا رسیده است. انگلستان در سوم تیر ١٣٩٥ با خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت) این جایگاه محوری را به فرانسه داده است و مکرون سعی می‌کند نقش برجسته خود را در این میان ایفا کند. برای همین مکرون بر حفظ برجام و نقش فرانسه تأکید کرد؛ اما او حامل پیامی غیرمستقیم از طرف آمریکا هم بود. به گزارش خبرگزاری فرانسه، مکرون در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل گفته است: «ما باید توافق ۲۰۱۵ را نگه داریم، چون توافق خوبی با نظارت قوی بر شرایط جاری بود و باید دو یا سه رکن به آن اضافه کنیم». مکرون وقتی اولین‌بار در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل از تدبیر برای حفظ برجام گفته بود، به کنترل بهتر فعالیت‌های موشکی و بالستیک ایران هم به‌صورت تلویحی اشاره کرد. پیش از مکرون، رئیس‌جمهوری آمریکا سخنرانی کرده و به ایران حمله کرده بود. ترامپ توافق هسته‌ای را «بدترین توافق‌نامه در تاریخ» آمریکا دانست که به گفته او «مایه سرشکستگی» آمریکاست؛ اما همان زمان حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، در حاشیه همین مجمع، برجام را تغییرناپذیر و غیرقابل‌مذاکره خواند و از آن زمان بارها بر این نکته تأکید شده است. روحانی همان زمان اعلام کرد که در صورت خروج آمریکا از برجام، ایران گزینه‌های مختلفی دارد و تصمیم‌گیری ایران به عکس‌العمل اروپا نیز بستگی دارد. حالا اروپا و در رأس آن فرانسه نیک می‌دانند که توافق برجام تغییرناپذیر است و باید این توافق بین‌المللی به گفته فدریکا موگرینی حفظ شود.
سیاست فرانسوی و موشک ایرانی
فرانسه حامی برجام است، اما درباره مسائل موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران گفته‌هایی مخالف ایران دارد. نوزدهم آبان بود که مکرون در سفر به امارات عربی متحده گفت: بسیار مهم است که باید با فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه‌های بالستیکی ایران با قاطعیت برخورد کرد. او در بخشی از سخنان خود گفته ما بیش از هر زمان دیگری به منطقه‌ای باثبات و بازیگران منطقه‌ای مسئول نیازمندیم که برای ثبات خاورمیانه کار می‌کنند. بازکردن جبهه‌ای دیگر، تنها تنش‌ها را افزایش می‌دهد و این منطقه را بی‌ثبات‌تر می‌کند. همچنین شبکه تلویزیونی «الحدث» به نقل از او گفته است: «ممکن است به‌دلیل فعالیت‌های موشکی ایران، تحریم‌هایی علیه این کشور اعمال شود». رئیس‌جمهوری فرانسه مدعی شده بود با توجه به شرایط منطقه، به نظر می‌رسد امضای توافق‌نامه هسته‌ای با ایران، کافی نبود. او قبل از آن هم در سفر به عربستان سعودی به نقش ایران در حمله موشکی به یمن اشاره کرده بود.
نظر و نگاه ایران مشخص است؛ بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه، در واکنش به سخنان رئیس‌جمهور فرانسه گفته است: «ایران خواستار تحقق و تحکیم صلح و امنیت همسایگان و منطقه حساس و پرالتهاب خاورمیانه است و در این راه و با درنظرداشتن اصول ثابت خود که تقویت ثبات و امنیت برای خود و همه منطقه است، تمامی تلاش و توان خود را در جهت مبارزه با تهدیدات امنیتی و بی‌ثبات‌ساز گروه‌های تروریستی به کار گرفته است».
قاسمی گفته است: «اظهارات رئیس‌جمهور فرانسه مبتنی بر نوعی پیش‌داوری و نگاه غیرواقع‌بینانه به تحولات منطقه است. داشتن چنین رویکرد جانبدارانه‌ای کمکی به بهبود اوضاع نخواهد کرد. ایران با نگاهی منطقی و واقع‌بینانه و با درک شرایط اروپای امروز و به‌ویژه شرایط فرانسه بعد از ایالات متحده آقای ترامپ، انتظار دارد اروپا بتواند در مسیر هم‌گرایی و استقلال و داشتن درک واقع‌بینانه از تحولات جهانی و این منطقه حساس گام‌های دقیق‌تری در جهت صلح و امنیت جهانی بردارد». به گفته قاسمی توانمندی‌های موشکی ایران در چارچوب دکترین نظامی ایران که مبتنی بر سیاست‌های تدافعی و بازدارندگی است، قرار دارد و آنچه خطر واقعی است، رقابت ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی در فروش سلاح‌های پیچیده و پیشرفته به برخی کشورهای خاص منطقه است که اقدامی تحریک‌کننده به شمار می‌رود و با این انباشت تسلیحات و تقویت و گسترش زرادخانه‌های پرشمار ناامنی و بی‌ثباتی منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. همچنین قاسمی گفته است: «فرانسه از موضع محکم ما درخصوص توان دفاعی ایران که قابل مذاکره نیست، مطلع است. ما به مقامات فرانسوی بارها گفته‌ایم که توافق هسته‌ای قابل مذاکره مجدد نیست و مسائل دیگر نباید به آن اضافه شوند».
وزیر خارجه پیشین فرانسه در تهران چه کرد
یازدهم بهمن‌ماه ١٣٩٥ بود که «ژان ماک ایرو»، به تهران سفر کرد، یک‌سال‌ونیم قبل از او «لوران فابیوس»، وزیر خارجه وقت فرانسه به ایران سفر کرده بود. سفر ایرو اولین سفر یک مقام اروپایی به ایران بعد از روی‌کارآمدن دونالد ترامپ در واشنگتن بود. بعد از موضع‌گیری ترامپ درباره پاره‌کردن برجام و انتخابش، در بین شرکای ١+٥ و موضع آنها درباره «برجام» دوگانگی ایجاد شد. شاید همان زمان انگلیس به سمت آمریکا و سیاست ترامپ متمایل‌تر شد ولی آلمان و فرانسه بر موضع ادامه و پایبندی به برجام تأکید کردند. اگرچه انگلیس نیز در موضع‌گیری و لحن، از تأکید بر پایبندی به برجام سخن گفت و تا امروز این وضعیت با مواضع ضد و نقیض نسبت به ایران نیز ادامه دارد. سردسته این دوگانه‌گفتن‌ها، «ترزا می»، نخست‌وزیر بریتانیاست که آن زمان به عنوان اولین میهمان دونالد ترامپ، بعد از ریاست‌جمهوری در سفر به واشنگتن به دیدار ترامپ رفت. اما فرانسه و آلمان از ابتدای انتخاب ترامپ در تلاش بودند به نوعی ترامپ را به ادامه‌دادن برجام متقاعد کنند. رئیس‌جمهوری فرانسه در این بین پیشگام بود و از همان ساعات ابتدایی انتخاب ترامپ با او در این مورد تلفنی حرف زد. اگرچه در مذاکرات هسته‌ای به‌ویژه در مذاکرات اولیه که در ژنو در حال انجام بود، فرانسه نقش مخالف را بازی می‌کرد و حتی یک نوبت دستیابی به توافق را ملغی کرد، اما در ادامه مسیر مذاکرات، نقش پاریس مثل دیگر همتایان اروپایی بود. تا اینکه در یازدهم بهمن‌ماه ١٣٩٥ تهران میزبان «ژان ماک ایرو»، دومین دیپلمات ارشد فرانسوی بود که بعد از توافق وین به ایران سفر کرد. در جریان این سفر اولین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور به ریاست وزرای امور خارجه دو کشور برگزار شد؛ اجلاسی که بعد از ۱۷ سال برگزار شد. وزیر امورخارجه فرانسه، هدف از این سفر را که به همراه هیئتی متشکل از مسئولان بیش از ۶۰ شرکت فرانسوی انجام شده، علاوه بر ملاقات با مقام‌های ایرانی و حضور در اولین کمیته مشترک اقتصادی فرانسه و ایران، امضای توافق‌نامه‌هایی بین طرفین دانست و از گسترش همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های آموزش و پژوهش خبر داد. همچنین سایت وزارت امور خارجه فرانسه خاطرنشان کرد ژان مارک ایرو در سفر خود در رابطه با مسائل منطقه به‌ویژه بحران در سوریه، یمن و عراق و نقش ایران در حل آنها از طریق به‌کارگیری ابزار سیاسی، همچنین مقابله با تروریسم و برقراری صلح در منطقه گفت‌وگو خواهد کرد.
اشتراک و اختلاف کجاست؟
بعد از توافق وین در تیرماه ۹۴ تهران میزبان مسافران اروپایی زیادی بود. همان زمان لوران فابیوس، وزیر خارجه وقت فرانسه در هفتم مردادماه به تهران سفر کرد. سفر او بعد از ۱۳ سال از سفر آخرین وزیر خارجه فرانسه به تهران انجام شد. «دومینیک دوویلپن» وزیر خارجه دولت ژاک شیراک، اواخر دوره اصلاحات به ایران سفر کرده بود. از آنجا که اروپایی‌ها در دوران دولت محمود احمدی‌نژاد با تهران تعاملی نداشتند، در سال‌های دولت او عمدتا مقام دیپلماتیکی به اروپا نمی‌رفت و از اروپا به تهران هم سفری دیپلماتیک انجام نمی‌شد. لوران فابیوس در مذاکرات هسته‌ای عضو عمدتا مخالف‌خوان اروپایی‌ها بود اما پیش از اینکه پاریس از قافله دیگران عقب بماند، به دعوت محمدجواد ظریف و در رأس یک هیئت بلندپایه سیاسی به تهران سفر کرد. بدون شک قراردادهای ایران با پژو، رنو و شرکت نفتی توتال و قرارداد خرید هواپیما محصول همین آمدوشدهاست.
اگرچه قراردادهای اقتصادی در این سفرها تأثیرگذار بود اما فابیوس ابتدای سفرش گفته بود: «سفر من با هدف سیاسی انجام می‌شود البته نتایج تجاری و اقتصادی هم خواهد داشت و این خیلی برای توسعه روابط خوب تجاری و اقتصادی، مطلوب است. پس این یک سفر سیاسی است که به دنبال آن سفرهای اقتصادی را هم در پی خواهد داشت». ازهمین‌رو فابیوس در آن سفر دعوت‌نامه اولاند برای سفر حسن روحانی به پاریس را به او تقدیم کرد. اما سفر فابیوس حاشیه‌های زیادی داشت؛ با آن سفر موجی از مخالفت‌ها از سوی جناح مخالف دولت در ایران به راه افتاده بود و محتوای اعتراض به ماجرای خون‌های آلوده در دو دهه گذشته بازمی‌گشت. تاریخ این ماجرا به اوایل دهه ۷۰ برمی‌گشت و معترضان معتقد بودند فرانسه خون‌های آلوده به ایدز را وارد تهران کرده است. آن‌زمان فابیوس نخست‌وزیر فرانسه بود و صبح روزی که او وارد تهران می‌شد، گروهی در فرودگاه مهرآباد پلاکارد‌به‌دست اعتراض خود را اعلام کردند. اما قبل از آن هم وزیر خارجه فرانسه به تهران سفر کرده بود. اواخر دولت اصلاحات که «دومینیک دوویلپن»، وزیر خارجه اسبق فرانسه، به تهران آمده بود؛ سفری که در آن او هم شاهد تجمع معترضان به «توافق تهران» بود. آنها که به توافق بر سر برنامه هسته‌ای در سعدآباد معترض بودند، جلوی خودروی وزرای خارجه اعضای اروپایی مذاکرات (فرانسه، انگلیس و آلمان) دراز کشیدند تا مانع از حرکت آنها شوند. در این دوره هم سفر لودریان به تهران مخالفانی داشت، آنها در رسانه‌های خود از موضع‌گیری فرانسه نسبت به سیاست منطقه‌ای و موشکی ایران انتقاد کرده بودند؛ البته این انتقادها با بیانیه وزارت خارجه فرانسه در آستانه سفر لودریان به تهران شاید خیلی‌ها را عصبانی کرده باشد.
امروز موضوع برجام بار دیگر در رأس گفت‌وگوها قرار گرفته است؛ وزیر خارجه فرانسه در تهران از لزوم پایبندی به برجام خواهد گفت و کاخ سفید، میزبان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل است. آن دو در مخالفت با برجام و لغو آن تلاش می‌کنند و ایران و اروپا، در رأس آن فرانسه از لزوم پایبندی به برجام دفاع می‌کنند. دوئلی که تا به امروز پایان آن، تأیید ١٠باره پایبندی ایران به این توافق بین‌المللی است.
