بازار جهانی و مالیات موبایل

 در جهان هر کاربر مبلغ متوسط 5 میلیون ریال در سال را هزینه بکارگیری موبایل می‌کند. در حالی که نرخ رشد تعداد مشترکین موبایل در کشورهای توسعه یافته کند شده، پتانسیل رشد قابل ملاحظه‌ای در کشورهای در حال توسعه در حال ایجاد شدن است و در مجموع پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 بیش از 800 میلیون مشترک جدید به کاربران فعلی بپیوندند. بخش مهم توسعه صنعت موبایل در کشورهای توسعه یافته از حرکت کاربران به سمت استفاده از شبکه‌های نسل سوم و نسل چهارم ناشی خواهد شد. اپراتورهای موبایل در جهت توسعه کمی و کیفی (پوشش شبکه و پهنای باند) صنعت موبایل، بیش از یک تریلیون دلار در شش سال اخیر هزینه کرده و انتظار کسب درآمد 1.7 تریلیون دلاری تا سال 2020 را دارند. بیشترین نسبت پوشش موبایل مربوط به قاره اروپا (79 درصد کل جمعیت) بوده و پس از آن آمریکای شمالی (70 درصد)، آمریکای لاتین (53 درصد) و خاورمیانه (50 درصد) قرار دارند. در حال حاضر صنعت موبایل بر روی 3.6 درصد از تولید ناخالص جهانی تاثیر مستقیم دارد که برآوردها حاکی از رسیدن این سهم به 5.1 درصد تا سال 2020 است. اشتغال ایجاد شده در این صنعت 10.5 میلیون نفر بوده که تا سال 2020 به 15.4 میلیون نفر خواهد رسید. تحقیقات نشان می‌دهد بیش از 100 میلیارد برنامه کاربردی موبایل در سال دانلود می‌شود که فقط در اروپای غربی بیش از 10 میلیارد دلار درآمد ایجاد می‌کند. در اروپا 75 درصد از ترافیک موبایل مربوط به وب‌گردی و ویدئو بوده و 12 درصد شامل دانلود فایل می‌شود. میزان مصرف اسمارت‌فون‌ها رشد سریعی خواهد داشت و برآورد می‌شود در سال 2017، از 2890 میلیون اسمارت‌فون دنیا، 1643 میلیون در قاره آسیا، 321 میلیون در آفریقا و خاورمیانه، 254 میلیون در اروپای غربی و 223 میلیون در آمریکای شمالی مورد استفاده واقع شوند.

در ایران شبکه‌های موبایل توسعه بالایی یافته‌اند. بر طبق داده‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حدود 60 میلیون سیم کارت فعال (و در حدود همین مقدار سیم کارت غیرفعال) در ایران واگذار شده است. به رغم توسعه کمی صنعت موبایل در ایران، از نظر کیفی و به خصوص فنآوری‌های جدید برای اتصال پرسرعت اینترنت، هنوز راه بس درازی در پیش است. در آینده توسعه فنآوری‌های اینترنت پر سرعت و انواع خدمات جنبی و وابسته به آن، مسیر ایجاد درآمد برای اپراتورهای موبایل و ارائه‌دهندگان خدمات ذی‌ربط در ایران خواهد بود. در کنار گسترش شبکه‌های موبایل پر سرعت و به خصوص نسل چهارم (4G, LTE) و نسل‌های بعد از آن (از قبیل 5G)، توسعه ارتباطات موبایل ماشین به ماشین (M2M) که دارای کاربردهای بسیار وسیع در زمینه‌های متنوع از قبیل صنعتی، دولتی، خانگی، امنیتی، داده‌ها و شخصی است نیز باید مد نظر قرار بگیرد که دارای بازار بسیار وسیعی خواهد بود. پیش‌بینی‌ها حاکی از سرعت شدید رشد تعداد اتصالات موبایل ماشین به ماشین از 300 میلیون فعلی به یک تا دو میلیارد خط موبایل تا سال 2020 میلادی است.

علیرغم شیوع گسترده استفاده از موبایل در ایران، متاسفانه ضمن عدم وجود فرهنگ صحیح بکارگیری آن، استفاده‌های بی‌رویه و نامتعارف از آن نیز صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، می‌توان به ایجاد مزاحمت در اماکن و وسایل نقلیه عمومی با صحبت‌های طولانی و بلند، صدای زنگ بلند و مزاحم، عدم درک بین مرز حریم شخصی و عمومی و تعداد بسیار زیاد پیامک‌های تجاری و تبلیغاتی که به جای کارکرد اطلاع‌رسانی، جنبه مزاحمت پیدا کرده است، اشاره نمود. یکی از دلایل استفاده مفرط و غیرلازم از موبایل در ایران به هزینه استفاده از آن مربوط می‌شود. در ایران بهای موبایل شامل مالیات ناچیزی است و همچنین به کارکرد آن فقط مالیات ارزش افزوده (در حال حاضر هشت درصد) تعلق می‌گیرد.

کشورهایی که در طی سال‌های 1997 تا 2011 میلادی مالیات بر تهیه و استفاده از موبایل را افزایش داده‌اند، به ترتیب شامل ترکیه، پاکستان، سوئد، دانمارک، ایتالیا، اردن، فنلاند، پرتغال، ازبکستان، بنگلادش، انگلستان، اتریش، فرانسه، هلند، آلمان، تونس، اسپانیا، مالزی، مصر، فیلیپین و اغلب کشورهای اروپای شرقی هستند و در مقابل هند، ایران، چین، آذربایجان، تایلند و اغلب کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی آن را کاهش داده‌اند. در سال 2011 میلادی ترکیه با 47.6 درصد سهم مالیات از کل هزینه استفاده در صدر جدول و ایران با 1.5 درصد مالیات کمترین مقدار را در جهان به خود اختصاص داده بود. با توجه به افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده بر روی قبض‌های مالیات به 8 درصد در سال جاری، باز هم کاربران ایرانی در کنار چین کمترین مالیات را برای استفاده از موبایل در سطح جهان می‌پردازند.

*پژوهشگر