آژیر خروج سرمایه از کشور

 از شاهان قاجار گرفته تا مسئولان مملکتی که حالا سکان کشور را در دست گرفته‌اند، هر کدام به نوعی سرمایه‌‍‌های کشور را از کشور خارج کرده‌اند؛ سرمایه‌های پولی،‌ مادی یا انسانی فرقی نمی‌کند، هرکدام از آن‌ها امتیازی برای ایران محسوب می‌شود که‌در دوران‌های مختلف از کشور جدا شده و به سمت و سوی دیگری راه پیدا کرده‌اند. البته فرار سرمایه بیشتر در کشورهای در حال توسعه و روبه انکشاف بحث جدی تلقی می‌شود و این کشورها بیشتر با این وضعیت دست و پنجه نرم می‌کنند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، مدتی است که در ایران نیز به دلیل نوسانات بالای نرخ ارز ،خروج سرمایه از کشور در حال رقم خوردن است که موضوع تازه‌ای نیست. ساده‌ترین راه برای سرمایه‌گذاران در کشور یا خارج از کشور مساله ذخیره ارزی است؛ به‌خصوص حالا که نقدینگی در کشور افزایش یافته و مردم نگران آینده ارزش پول ملی هستند و گویی از حفظ سرمایه خود در بانک‌ها در هراسند.

نشانه‌های خروج سرمایه از کشور

در تمام اقتصادها یک اشتباه کوچک می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای را در بر داشته باشد. این اشتباهات به اعتقاد کارشناسان و بخش خصوصی مربوط به سیاست‌های اشتباه بانک مرکزی می‌شود. اما به گفته رییس اتاق بازرگانی، ای کاش تجربه چندین ساله بعد از انقلاب را که مرتب تکرار شده است، کسب و به این عمل می کردیم که نوسانات پیش نیاید. بانک مرکزی باید تدابیری بیندیشد تا نوسانات ارز به حداقل برسد. اکنون در ایران با ارز چند نرخی شامل ارز مبادله ای، شرکتی (برای واردات)، اسکناس و حواله مواجه هستیم. مساله دیگری که در این میان زیر ذره‌بین کارشناسان قرار گرفته است، مربوط به افزایش نرخ حواله نسبت به نرخ ارز‌بوده و این نرخ حتی بیشتر از ارز شرکتی برای گشایش اعتبار و اسکناس است. این اتفاق نگران کننده می‌تواند یکی از نشانه‌های واقعی خروج سرمایه از کشور باشد.

ضربه‌ای که از ارز چند نرخی می‌خوریم

حسین محمودی اصل در این باره می‌گوید: متاسفانه بر خلاف وعده‌ای که داده شده بود، اقتصاد منتظر ارز تک نرخی بود اما این اتفاق نیفتاد و به جای ارز تک نرخی در حال حاضر ارز هشت نرخی داریم. ارز سامانه سنا ، ارز صراف‌ها، قیمت ارز تزریقی، ارز آزاد، ارز مبادله ای، ارز فردایی، ارز امروزی، ارز دیروزی، هشت نوع برای دلار قیمت داریم و دلار به جای تک نرخی شدن چند نرخی می شود. بنابراین کارشناسان معتقدند که تا زمانی که قیمت ارز در کشور واقعی نشود و ارز تنها یک نرخ داشته باشد، همچنان شاهد خروج سرمایه از کشور خواهیم بود. ضربه‌ای که اقتصاد ایران می‌خورد، از وجود ارز چند نرخی است.

کشش سرمایه به سمت بازار ارز و طلا

نوسانات بازار ارز، موجب نگرانی مردم از بی‌ارزش‌شدن پول ملی می‌شود و به همین‌دلیل مردم ترجیح می‌دهند که سرمایه‌ خود را از بانک‌ها خارج کرده و در بازار طلا و ارز سرمایه‌گذاری کنند. همچنین این اتفاق ورود بازیگران اقتصاد به تصمیم‌های کوتاه مدت را رقم می‌زند. به این صورت پول‌ها از سرمایه‌گذاری بلندمدت با نقدشوندگی طولانی به سمت سرمایه‌گذاری با نقد شوندگی بیشتر مانند ارز و طلا سوق پیدا می‌کند تا با کاهش ارزش پول ملی،‌ ارزش دارایی‌شان حفظ شود.

اشتباهات بانک مرکزی

در حال حاضر به عقیده اقتصاددانان، سیاست‌های نادرست بانک مرکزی موجب شده تا مردم به سمت خرید بیشتر طلا و سکه روی بیاورند و سرمایه خود را از بانک خارج کنند. از جمله این سیاست‌ها تزریق اسکناس دلار به صرافی‌ها با نرخ پایین‌تر بود که باعث شد ارز و طلا از چرخه اقتصادی خارج شود و به گنجه خانه‌ها انتقال پیدا کند. این اتفاق به ضرر اقتصاد ایران و به نفع خزانه‌داری آمریکاست. از این طریق به اقتصاد آمریکا کمک می‌کنیم،چون کاغذهای چاپ شده خزانه‌داری آمریکا را با ریال سنگینی خریداری کرده و بعد در خانه نگه داشته‌ایم و این ‌نیز صادرات کلانی است که اقتصاد آمریکا به کشور ما انجام می‌دهد و این رفتار غلط اقتصادی در ادوار مختلف بانک مرکزی تکرار می‌شود. به گفته پدرام سلطانی، نایب رییس اتاق بازرگانی بانک مرکزی در چند هفته گذشته، خطای چند باره این بانک رادر ادوار گذشته مرتکب شده است و آن تزریق ارز اسکناس به صرافی‌ها با نرخ پایین‌تر است که باعث شده این صف‌های طولانی به وجود آید و تلقی یک سری شهروندان و مهم‌تر از آن‌ها سوداگران ارزی این است که ارز را از بانک مرکزی با نرخ ارزان‌تری بخرند و بعد با نرخ گران‌تری بفروشند و این اقدام بانک مرکزی این شرایط را تشدید می‌کند. اثر منفی دیگر این سیاست، این است که ارز و طلا را از چرخه اقتصادی خارج و وارد خانه‌ها و گاوصندوق‌ها می‌کند. اکنون بانک مرکزی می خواهد راهکارهای جدید، ده‌ها هزار میلیارد نقدینگی سرگردان مردم نگران از آینده را جذب بانک ها کند. از جمله این اقدامات افزایش سود سپرده‌های بانکی به ۲۰ درصد، سپرده ارزی- ریالی و پیش فروش سکه است.

تشدید خروج سرمایه از کشور

مساله دیگر مربوط به افزایش نرخ ارز حواله نسبت به اسکناس است؛ به‌گونه‌ای که نرخ ارز حواله برای تحویل در کشورهایی مثل کانادا، ‌آمریکا و کشورهای اروپایی بالاتر از کشورهایی است که ما با آن‌ها تعاملات تجاری داریم. این مساله نشان می‌دهد که خروج سرمایه از کشور در حال رخ دادن است؛ یعنی کسانی که به این کشورها مهاجرت کرده‌اند یا در آنجا ساکن هستند، تصمیم به سرمایه‌گذاری در آنجا گرفته‌اند و بنابراین دارایی‌های خودشان را به ارز تبدیل و به این کشورها منتقل می‌کنند. اگرچه این روند را در سال‌های گذشته نیز به شکل مرتب داشته‌ایم اما در مقاطعی این مساله تشدید می‌شود و تقاضا بالا می‌رود و به همان نسبت نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند.

تاثیر اقدام اخیر بانک مرکزی

این درحالی است که برخی پیش‌‎بینی می‌کنند که با اقدام اخیر بانک مرکزی در خصوص انتشار گواهی سپرده ریالی یک‌ساله با سود 20 درصد،‌ این تشنجات تا حدودی تسکین پیدا می‌کند و بازار رنگ آرامش به خود می‌گیرد. سوالی که مطرح می‌شود، این است که آیا این اتفاق تاثیری بر جذب سرمایه‌ها به سمت بانک و کاهش خروج سرمایه‌ از کشور را خواهد داشت یا خیر؟ اما در این میان عده‌ای معتقدند که اقدامات بانک‌مرکزی همچون مُسکن، ‌درمانی زودگذر برای اقتصاد کشور است و نمی‌تواند تاثیر بلندمدتی در بهبود شرایط موجود داشته باشد. کارشناسان تنها راه چاره را درمان قطعی و بلند مدت یعنی حرکت به سمت ارز واقعی و تک نرخی می‌دانند.