هم قیمتی بنزین و آب معدنی در ایران
در مورد اینکه قیمت حامل‌های سوخت عامل افزایش مصرف، اتلاف، اسراف و قاچاق بنزین و گازوئیل می‌شود و ثانیاً یکی از مهم‌ترین عوامل گرایش به استفاد ه از خودرو شخصی و بحرانی شدن آلودگی کشنده هواست تقریباً هیچ مسئول و صاحب نظر اقتصادی و سیاسی تردید ندارد.
به گزارش اقتصادآنلاین ایران نوشت: هیچ‌کس با توجه به منطق اقتصاد خرد و کلان و ضرورت حفاظت از جان شهروندان از پایین بودن قیمت انرژی نمی‌تواند دفاع کند. پس چرا این مسأله برای بیشتر از سی سال است که ادامه دارد و ایران تنها کشور صاحب نفت است که با وجود داشتن ده‌ها پالایشگاه بسیار بزرگ و تولید روزانه ده‌ها میلیون لیتر گازوئیل و بنزین باز هم نیازمند واردات گسترده این دو کالاست وطی 36 سال گذشته بیش از ۱۰۵/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰(صدوپنج میلیارد) لیتربنزین با هزینه بیش از40/000/000/000(چهل میلیارد)دلار بنزین از خارج خریداری کرده است، در کنار بسیاری از عوامل گفتنی و ناگفتنی نگارنده می‌خواهد برتأثیر عامل قیمت‌گذاری غیرمنطقی بر افزایش سرسام آور مصرف بنزین طی سال‌های طولانی گذشته تأکید کند.
آنچه در این زمینه مشهود است پیشی گرفتن عوام زدگی وجناح زدگی بر منطق و مصلحت در زمینه قیمت‌گذاری سوخت است، تغییر مواضع صاحب‌نظران هر یک از دو جناح در مورد اصلاح قیمت سوخت در زمانی که دولت یا مجلس دست رقیب است و در زمانی که دولت یا مجلس دست خود آنهاست بسیار عجیب و می‌توان گفت طنزگونه است و دستاورد این دوگانگی طی بیش از سه دهه گذشته تحمیل صدها میلیارد دلار زیان بر اقتصاد نه چندان قوی کشور بوده است؛ در این رابطه چند محور قابل طرح و بررسی است.
1- قیمت بنزین و گازوئیل حتی با توجه به متوسط سطح درآمد شهروندان غیرمنطقی و ارزان است. براساس جدول حداقل دستمزد حقوق یک کارگر ساده روزانه 21تومان درسال 1357 و قیمت 10 ریالی بنزین در همان سال معادل 21 لیتر بنزین بوده که در سال 1396 حقوق روزانه 65000تومانی یک کارگر ساختمانی معادل 65لیتر بنزین است. یعنی ارزش و کشش قیمتی بنزین طی این سال‌ها بیش از 300درصد کاهش یافته و این امر به‌صورت طبیعی موجب افزایش مصرف شده و ایران را در جایگاه دوم ارزان‌ترین قیمت بنزین در جهان و جایگاه اول بالاترین سرانه مصرف بنزین در دنیا قرار داده است.
2- اقشار مرفه، متوسط و فقیر و دهک‌های پایین و فقیر و نیز دهک‌های برخوردار در میزان بهره‌مندی از سوخت و انرژی ارزان تفاوت بسیار زیادی وجود دارد.
با توجه به تفاوت قیمت بنزین با قیمت واقعی آن استفاده هر خانواده به ازای هر دستگاه خودرو ماهانه 000/50 تا 000/100 تومان و به ازای هر 100 متر مربع زیر بنای مسکونی ماهانه 100 هزار تومان است. میلیون‌ها خانوار شهری و روستایی فاقد خودرو شخصی هستند و صدها هزار خانوار به تعداد اعضای خانواده خودرو شخصی در اختیار دارند. روشن است با این محاسبه یک خانوار مرفه ده‌ها برابر یک خانواده فقیر از مزایای سوخت و انرژی ارزان بهره‌مند می‌شوند.
3-تمایل شهروندان به استفاده از خودروهای شخصی
پایین بودن قیمت بنزین تأثیر و نسبت مستقیم با افزایش استفاده از خودرو شخصی و پدیده سنگینی و انسداد ترافیک، آلودگی هوا و بالا رفتن قطعی تلفات انسانی اعم از بیماران قلبی، سالمندان، گروه‌های حساس و کودکان در تهران و کلانشهرهای کشور دارد.
4- ظرفیت خالی ناوگان‌های حمل‌ونقل عمومی درساعات غیرپیک ترافیک
بی‌استفاده ماندن بخش مهمی از ناوگان حمل و نقل عمومی اعم از مترو، اتوبوس و تاکسی در تهران و بسیاری از کلانشهرها در بخش مهم و قابل‌توجهی از ساعات غیر پیک ترافیکی دلیل اصلی‌اش استفاده میلیون‌ها نفر از خودرو شخصی است، پدیده‌ای که نتیجه مستقیم و اولیه آن سنگینی غیرقابل تحمل ترافیک و تشدید و گسترش مداوم آلودگی هواست ودلیل اصلی آن نیز قیمت‌گذاری پایین سوخت است.
5- عدم تمایل به سرمایه‌گذاری زیرساختی استفاده از خودروهای برقی
پایین بودن قیمت بنزین و تمایل مردم به استفاده از خودروهای شخصی علاوه بر زیان‌ها و چالش‌های پیش گفته شده، موجب این شده که مسئولان و مردم تمایلی به سرمایه‌گذاری برای استفاده از انرژی‌های جایگزین نداشته باشند. استفاده از خودروها و موتورسیکلت‌های هیبریدی و برقی با وجود گسترش بسیار زیاد آن در اروپا، ژاپن، چین، کره جنوبی و بسیاری از کشورهای جهان در ایران پدیده ای فراموش شده و بلااستفاده است.
دولت می‌تواند با افزایش قیمت بنزین برای پرمصرف‌ها هزینه یک تا دوسال اتلاف و اسراف و قاچاق بنزین و کاهش واردات بنزین هزینه زیرساخت‌های خودروهای برقی را در تهران و همه کلانشهرهای کشور فراهم کند.
نگرانی از تبعات و واکنش‌های غیرمنطقی و غیرقابل پیش‌بینی جامعه از افزایش قیمت بنزین و گازوئیل موجب شده که مجلس‌ها و دولت‌ها طی سه دهه گذشته همواره از تصمیم‌گیری منطقی فاصله گرفته و این امر طبق آمار مستند زیان‌ها و خسارت‌های غیرقابل جبرانی بر کشور تحمیل کرده است. واردات بنزین درسال 96 به رقم بی‌سابقه 12میلیون لیتر در روز رسیده است.
پیشنهاد تثبیت قیمت 1000تومانی بنزین برای مصارف عادی و افزایش پلکانی و تصاعدی قیمت بنزین برای پر مصرف‌ها و پرمصرف ترها
محور پیشنهاد این است که قیمت بنزین در همان سطح 1000 تومان قیمت بنزین در سال آینده برای مصرف شهروندان دارای خودرو شخصی و نیز همه نیازبنزین تاکسی‌ها و مسافر‌کش‌های شخصی ثابت بماند؛ در این پیشنهاد به همه خودروهای شخصی 100 لیتر بنزین با قیمت 1000 تومان اختصاص داده شود. تجربه سال 86 دولت هشتم نشان داد که اختصاص سهمیه تأثیر بسیار مثبتی در کاهش استفاده از خودروهای شخصی توسط شهروندان و کاهش مصرف بنزین و کاهش آلودگی هوا دارد. براساس آمارهای موجود از سال 1386 تا 1390 با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین و همچنین قانون هدفمندی یارانه‌ها افزایش مصرف بنزین تا حدودی مهار شده است.
در مرحله بعد برای مصارف ماهانه خودروهای شخصی تا 200 لیتر بنزین به قیمت هر لیتر 2000 تومان تعیین شود و برای مصارف 200 تا 300 لیتر و بیشتر در ماه قیمت 3000 تومان تعیین شود؛ با به‌کارگیری این مکانیزم اولاً تنش‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی ناشی از افزایش قیمت بنزین به حداقل می‌رسد و آثار تورمی و تبعات آن با ثابت ماندن قیمت برای بخش بزرگی از مصرف‌کنندگان درحد صفر خواهد بود.
با این روش اقشار مرفه و پرمصرف بهای بنزین مصرفی‌شان را به شکل عادلانه تری پرداخت می‌کنند وامکان خدمت‌رسانی بیشتر و بهتر به محرومان فراهم می‌شود و با کاهش استفاده از خودرو شخصی وکاهش پدیده خودروهای تک سرنشین آلودگی دائمی وگسترده هوای تهران و کلانشهرها به نحو چشمگیر و مؤثری کاهش خواهد یافت.
