۳روش برای جبران کسری بودجه

پیشتر مرکز پژوهش‌های مجلس کسری بودجه بدون نفت را حدود 137‌هزار‌میلیارد ریال برآورد کرده بود و به‌تازگی سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه گفته است لایحه بودجه سال آینده هیچ‌کسری ندارد و نباید منابع حاصل از نفت را به‌عنوان کسری معرفی کنیم. نظر شما در این رابطه چیست؟

اینکه کسری بودجه نداریم به هیچ‌عنوان درست نیست، چراکه منابع حاصل از نفت در بودجه در نظر گرفته می‌شود. مقداری از مخارج دولت به وسیله منابع حاصل از نفت و گاز تامین می‌شود. بنابراین چنین ادعایی درست نیست. باید این را در نظر گرفت که مخارج دولت از چه قسمت‌هایی تامین می‌شود. درآمدی که دولت از طریق نفت و گاز به دست می‌آورد درآمد خالصی است که جزو منابع درآمدی بودجه محسوب می‌شود. بنابراین اگر گفته شود درآمدهای نفتی نباید به‌عنوان کسری بودجه در نظر گرفته شود ادعای درستی نخواهد بود. در صورتی که لایحه بودجه سال‌های گذشته را نگاه کنیم خواهیم دید که درآمد دولت از چه قسمت‌هایی تامین می‌شود. مقدار اصلی درآمدها از منابع حاصل از نفت و گاز است و مقداری از درآمدها نیز از دریافت مالیات است. این دو مورد از اصلی ترین منابع کسب درآمد دولت محسوب می‌شوند. در صورتی هم که با کسری مواجه شود پول چاپ می‌کند که آن نیز درآمد پولی دولت نام دارد. بنابراین ادعای ایشان درست نیست و خارج از منطق اقتصادی است.

فکر می‌کنید لایحه بودجه سال 97 تا چه اندازه شفاف، براساس عملکردهای گذشته و واقعیت‌های پیش رو و با تعامل دستگاه‌های اجرایی برآورد شده است؟

در حال حاضر در این زمینه نمی‌توان اظهار نظر کرد. ابتدا لایحه بودجه باید به مجلس برود و بعد از تصویب در مورد آن صحبت کرد. لایحه بودجه ابتدا توسط کمیسیون اقتصادی مجلس مورد مطالعه و بازنگری قرار می‌گیرد. بعد تصویب نمایندگان، کارشناسان اقتصادی لایحه را مطالعه می‌کنند و اظهارات خود را درباره آن بیان می‌کنند. اکنون اطلاعات خامی که باید در مورد آنها اظهار نظر کرد در اختیار نداریم.

به‌نظر شما با کسری بودجه چه باید کرد و چگونه می‌توان آن را جبران کرد؟

بسیاری از دولت‌ها که لایحه بودجه خود را می‌بندند با کسری مواجه می‌شوند. در ایران در صورتی که درآمدهای پیش‌بینی شده با مخارج دولت به یک میزان باشد بودجه متعادل می‌شود، ولی در صورتی که بودجه متعادل نشود دولت از بانک مرکزی درخواست چاپ پول می‌کند. در واقع دولت برای جبران این کسری بودجه سه راه پیش روی خود دارد. یک راه این است که دولت مالیات‌ها را افزایش دهد. راه دیگر این است که دولت اوراق قرضه چاپ کند یا اینکه پول منتشر کند. و راه آخر این است که دولت هزینه‌های خود را کاهش دهد. در مورد انتشار اوراق قرضه به‌عنوان یکی از راه‌های پیش رو، دولت می‌بایست نرخ سود این اوراق را نسبت به قبل افزایش دهد، چرا که در غیراین صورت نمی‌تواند حجم نقدینگی در جامعه را به این وسیله کاهش دهد. با توجه به تورم زا‌بودن استقراض دولت از بانک مرکزی از طریق چاپ اسکناس، این روش در شرایط کنونی گزینه مناسبی نیست. افزایش مالیات‌ها به‌عنوان راهی منطقی برای تامین بودجه است. دولت اگر بتواند از صاحبان درآمدهای بالا مالیات بگیرد گام‌های مثبتی در جهت تامین بودجه کشور برداشته است. این در حالی است که بار مالیاتی در اقتصاد ما به هیچ‌عنوان عادلانه نیست. عده زیادی از افراد جامعه توان پرداخت مالیات‌های سنگین را ندارند و در مقابل افراد دیگری هستند که درآمدهای نجومی دارند، اما مالیاتی پرداخت نمی‌کنند. قوانین مالیات در کشورهای توسعه یافته به قدری جامع است که افراد از ترس دولت به‌دقت درآمدهای خود را محاسبه می‌کنند که مالیات را به درستی پرداخت کنند، زیرا دولت به‌سختی با آنان برخورد می‌کند. امیدوارم دولت دقت بیشتری در سیستم مالیاتی کشور داشته باشد و به‌نوعی افرادی که درآمدهای بالایی دارند را شناسایی کند. کاهش بودجه جاری دولت تاثیری مستقیم بر درآمد حقوق‌بگیران دارد. در واقع کسری بودجه جاری منجر به فقیر شدن این بخش از جامعه می‌شود.