چرا زلزله ۸ریشتری ژاپن تنها یک کشته داشت؟!

اقتصاد آنلاین، فائزه مومنی؛ سید محسن طباطبایی مزدآبادی مدرس دانشگاه تهران در سلسله پیش نشست های همایش اقتصاد شهری  با اشاره به وقوع زلزله 5.2 ریشتری در استان تهران گفت: مخاطرات محیطی امری طبیعی هستند که هم در کشورهای توسعه یافته و هم مناطق توسعه نیافته وجود دارند و رخ می دهند اما لزوما هر مخاطره طبیعی یک فاجعه طبیعی نیست.

وی با اشاره به اینکه آنچه که عمق فاجعه را زیادتر می کند در واقع ابعاد انسانی و زیرساختی قضیه است؛ افزود: اگرچه مخاطرات و مخصوصا زلزله در هر دو گروه کشورها و شهرهای توسعه یافته و رو به توسعه رخ می دهد اما در اکثر مواقع زلزله شهرها و بخصوص مناطق فقیر نشین شهری را برای گرفتن قربانی انتخاب می کنند.

طباطبایی مزدآبادی با تأکید براینکه چنانچه بسیاری از بلایای طبیعی سابق اگر امروز رخ می دادند به مراتب زیانبارتر و مرگبارتر بودند، گفت: این موضوع به طور حتم با گسترش بی رویه شهرنشینی و شهرسازی بی قاعده در ارتباط است.

دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با بیان اینکه سیستم شهرهای امروزی که با رشد جمعیت گسترش زیرساختها و پیشرفتهای اقتصادی همراه بوده است حساسیت بیشتری به زلزله دارد، افزود: نگاه به زلزله باید از حالت سنتی خود که آنرا مهندسی زلزله می نامند و ابعاد فنی در مورد سازه ها را مورد توجه قرار می دهد خارج شده و بعنوان شاخه ای از برنامه ریزی شهری مورد توجه قرار گیرد.

مدرس مدیریت استراتژیک دانشگاه تهران با یادآوری اینکه شهرهای متراکم همواره در خطر بزرگ زلزله قرار دارند اما باید بیندیشیم که فضاهای شهری را چگونه برای مواجهه با بلایا آماده کنیم، افزود: زلزله 9/6 ریشتری که در سال 1988 در اسپیتاک ارمنستان حدود 25هزار نفر را به کام مرگ کشاند اگر فقط 5 دقیقه دیرتر اتفاق می افتاد تلفات انسانی به نصف می رسید چرا که مدارس تعطیل می شدند و دانش آموزان مدارس را ترک می کردند؛ این نشان می دهد که برخی فضاهای شهری چه نقش پر رنگی در کاهش یا افزایش خسارات دارند و بایستی مورد توجه ویژه قرار گیرند.

کارشناس مسائل شهری با تأکید براینکه نادیده انگاری برنامه ریزی شهری پیامدهای غم انگیزی را در شرایط بحران همراه خواهد داشت، خاطرنشان نمود: انبوه مساکن غیرقانونی و بی دوام حاشیه شهرها در زمان وقوع زلزله یک فاجعه انسانی را خلق خواهند کرد.

طباطبایی با بیان اینکه نمی توان کتمان کرد که بین خسارات انسانی زلزله و سطح توسعه شهرها ارتباط معناداری وجود دارد، گفت: زلزله 8 ریشتری سال 2003 در هوکاییدو ژاپن تنها یک نفر تلفات داشت اما زلزله 6/6 ریشتری بم یک سوم مردم این شهر را به کام مرگ فرستاد!

وی با اشاره به اینکه مدیران شهری در کشورهای رو به توسعه باید بیاموزند که هزینه کردن برای تقویت زیرساختها و ساخت شهری مقاوم با برنامه ریزی مطلوب یک دورریز اقتصادی محسوب نمی شود، افزود: چرا که در صورت عدم این کار باید هزاران برابر آن را برای بازسازی ویرانیهای پس از بلایا هزینه کنند.

مدرس دانشگاه تهران با تاکید براینکه برنامه ریزی کاربری زمین (land use) به عنوان زیربنای برنامه ریزی شهری در این زمینه ابزاری بسیار مهم است، خاطرنشان نمود: هنگامی که برنامه ریزان و تصمیم سازان و صاحبان املاک و تمامی ذی نفوذهای این حوزه تقسیم به برنامه ریزی می گیرند در همان لحظه در واقع باید برای میزان خسارت در برابر زلزله نیز تصمیم گیری می کنند.

وی افزود: آنها باید بخوبی بدانند که قیمت زمین چگونه می تواند باعث گسترش عمودی سازی شود و بالارفتن طبقات به چه میزان بر بالارفتن خسارات تاثیر گذار است.

طباطبایی مزدآبادی در پایان با تاکید براینکه یک ارتباط دقیق بایستی بین گروههای برنامه ریز در شهر ایجاد شود، خاطرنشان نمود: ارتباطی که به آنها گوشزد کند مدیریت مخاطرات بیش از یک موضوع فنی باشد مسئله ای اجتماعی، فرهنگی اقتصادی و اخلاقی است.