ساخت‌وساز؛ ممنوعِ آزاد
کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران در روزهایی که گذشت، شلوغ‌تر از همیشه بود و در نهایت هم به این ممنوعیت‌ها برای شهر تهران رسید؛ جلوگیری از تردد کامیون‌ها، فروش طرح ترافیک، فعالیت کارخانه‌های آلاینده‌ساز تا فعالیت‌های عمرانی و به جز اینها، اجرای طرح زوج و فرد از در خانه‌ها.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، در این روزها البته هم خودروهای آلاینده در شهر تهران دیده می‌شود و هم انواع تخلفاتی که به آلودگی هوا اضافه می‌کند مثل بعضی ساخت‌وسازها. پلیس راهور و شهرداری تهران دو نهادی هستند که در بازرسی‌های دوره‌ای قانون را در این‌باره اعمال می‌کنند و البته در کنار همه اینها، مردم هم به‌عنوان ناظران همگانی می‌توانند با سامانه‌های ١١٠ و ١٩٧ پلیس یا سامانه‌های ١٣٧ و ١٨٨٨ شهرداری تماس بگیرند و شکایت خود را اعلام کنند اما این پیگیری‌ها و تماس‌ها هم خیلی کارساز نیست، از یک‌سو مردم تصور ذهنی مثبتی به این سامانه‌ها ندارند و از سوی دیگر پیگیری‌ها بسیار موردی و سطحی پاسخ داده می‌شود. این روزنامه برای بررسی نحوه تماس‌های مردمی به ترتیب با این ٤ سامانه نظارت همگانی تماس گرفت اما نتیجه آنطور که باید، راضی‌کننده نبود.
از جریمه تخلفات ساختمانی اطلاع نداریم
با وجود اینکه ممنوعیت‌های زیادی در حوزه‌های مختلف برای مواقع اضطرار در نظر گرفته می‌شود، اما میزان جرایم این تخلفات خیلی شفاف نیست مثلا در حوزه ساخت‌وساز و فعالیت عمرانی که حتی محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران هم اطلاعی درباره جریمه آن ندارد. او در پاسخ به این سوال «شهروند» درباره جریمه فعالیت‌های عمرانی در شهر تهران گفت: «اطلاعی در این‌باره ندارم و تا به حال پیگیر این ماجرا نشده‌ام که اگر ساختمانی در مواقع آلودگی هوا به فعالیت خود ادامه دهد، چه جریمه‌ای در انتظار او است.»
سامانه ١٣٧: چنین آیتمی نداریم
تماس با سامانه ١٣٧ شهرداری تهران خیلی زود برقرار شد، یک مورد آن گزارش جرثقیل امداد خودروی شرکت واحد اتوبوسرانی است که ساعتی در گوشه خیابان ایستاده و با موتور روشن درحال گرم‌کردن ماشین است. کارشناس سامانه ١٣٧ بعد از پرسیدن جزییات آدرس را یادداشت کرد و شماره تماس را هم گرفت. بعد هم پیامکی با این مضمون اعلام کرد: «شهروند گرامی پیام شما با موضوع (ایستگاه اتوبوس جایگاه... نیاز به تعمیر و مرمت دارد.) در سامانه ثبت گردید.»در مورد دوم اما پاسخ‌ها جالب بود. کارشناس سامانه درخواست را اینطور پاسخ داد: «ما آیتمی درباره خودروهای دودزا نداریم و اصلا چنین چیزی برای ما تعریف نشده است اما اگر اتوبوس شرکت واحد دودزا باشد یا ماشینی دودزا در جایی ایستاده باشد، ما در مورد آن ورود می‌کنیم.» اما بعد از مشورت با همکار خود نظرش را اینطور اعلام کرد: «ما نمی‌توانیم برای هر ماشینی که دود می‌کند، اقدام کنیم. ما فقط در مورد ماشین‌های دودزای شهرداری اقدام می‌کنیم، شماره آنها را دریافت و در ادامه پیگیری می‌کنیم.» او درباره فعالیت‌های عمرانی و ساخت‌وساز هم گفت که بعد از دریافت آدرس حتما برای آن اقدام می‌شود.»
سامانه ١٨٨٨: منظور از فعالیت‌های عمرانی فقط پل‌سازی و راهسازی است!
شماره دیگری که به‌عنوان سامانه نظارت همگانی شهرداری از چند سال قبل روی بدنه اتوبوس‌های شهری دیده شده است، ١٨٨٨ است. تماس با این سامانه هم بعد از چند ثانیه برقرار شد. کارشناسان مربوطه درباره مشکل خودروهای دودزا اینطور پاسخ داد که مثلا بخش‌هایی از آلودگی هوا درباره خودروها به مسئولیت‌های پلیس راهور بر‌می‌گردد: «منظور از فعالیت‌های عمرانی فقط پل‌سازی و راهسازی است و ساختمان‌سازی جزو آن نمی‌شود، بنابراین برای آنها ممنوعیتی وجود ندارد. البته ما خودمان مشتاق هستیم که در این زمینه اقدام کنیم، چون به هرحال شهروند شهر هستیم و آلودگی هوا برای ما هم مهم است. ماشین دودزا هم اگر ماشین شهرداری باشد، استعلام می‌کنیم و بررسی‌های لازم را برای آن انجام می‌دهیم اما اگر ماشین شهرداری نباشد، برخورد با آن به ما ربطی ندارد.» او بعد از اینکه متوجه شد تماس از طرف خبرنگار است، شماره تماس را گرفت تا دوباره در این‌باره تماس بگیرد اما تا زمان تنظیم گزارش این اتفاق نیفتاد.
سامانه ١١٠: بعد از گزارش مردم، مامور در مدت نیم‌ساعت به محل اعزام می‌شود
در ادامه نوبت به پیگیری از سمت پلیس راهور رسید و با شماره ١١٠ تماس گرفته شد اما تا یک‌ساعت بعد تماس‌ها بی‌نتیجه بود و بعد از آن، کارشناس ١١٠ اینطور پاسخ داد: «برای خودروها یا موتورهایی که دودزا هستند، باید همان موقع تماس بگیرید و شماره و آدرس بدهید، ما همان موقع مورد را اعلام می‌کنیم و نهایت تا نیم‌ساعت مامور به محل اعزام می‌شود اما اگر ماموران ما ماشین یا موتور را پیدا نکنند، خبر بایگانی می‌شود، چون این منابع متحرک هستند، نمی‌شود جلوی آنها را گرفت.» کارشناس سامانه ١٩٧ پلیس هم البته این را گفت که تنها انتقاد و پیشنهادهای مردم درباره پلیس را دریافت و ثبت می‌کند و در مجموعه نیروی انتظامی فقط ١١٠ مسئول رسیدگی به خودروهای آلاینده و متخلف است.
مردم چه می‌گویند
اما مردم هم نظرات متفاوتی در این باره دارند برخی معتقدند که باید تخلفات را به سامانه‌های نظارتی اطلاع داد اما برخی دیگر ناامید از هر چه تماس و تذکر هستند و معتقدند: «تماس فایده‌ای ندارند، وقت تلف‌کردن است و کسی رسیدگی نمی‌کند.» بعضی‌ها هم که افتادن در این چرخه را تجربه کرده‌اند، حرف دیگری دارند مثل یکی از کاربران تلگرام که این پست را فرستاده است: «ساخت‌وساز برای مردم در روزهای آلودگی ممنوع است ولی خود شهرداری ٢٤ ساعته با این وسایل در حال آلوده‌کردن شهر است. شهرداری اعلام کرده این نوع تخلفات را در روزهای آلوده به ١٣٧ اعلام کنید. پریشب زنگ زدم ١٣٧ گفت به ما ربطی ندارد به ١٨٨٨ اعلام کنید. زنگ زدم ١٨٨٨ روی پیغام‌گیر است.»
خبردهی به سامانه‌های نظارتی مسئولیت شهروندی
حالا البته نوبت به پاسخگویی مدیریت شهری است که البته سخت می‌شود مسئولی را در این زمینه پیدا کرد که اطلاعات به‌روز و فوری داشته باشد با وجود این زهرا نژادبهرام، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران در این‌باره توضیحاتی داد: «مردم باید حتما تخلفات را با سامانه ١٣٧ در میان بگذارند؛ چون به هر حال در هر سیستمی امکان تخلف و کم‌توجهی وجود دارد اما مهم این است که با وجود این تخلفات در شهر، شهروندان دو کانال ارتباطی با مدیریت شهری دارند تا موارد را اعلام و پیگیری کنند تا در نهایت تخلفات برای رسیدگی و رفع به شهرداری‌های مناطق ارجاع داده شود.» او تماس با سامانه‌های نظارتی را جزو مسئولیت‌های شهروندی عنوان کرد: «ما در درون یک شهر زندگی می‌کنیم و باید به سلامت محیط‌زیست خود حساس باشیم. اگر سازنده‌ها در اقدامات خود کم‌توجهی دارند، حتما باید آن را به مراکز مربوطه اطلاع دهیم در حالی که حتی روابط عمومی شهرداری‌های مناطق یا شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم در این زمینه می‌توانند پاسخگوی مردم باشند.» او این را هم گفت که پلیس و شرکت کنترل کیفیت هوا نظارت بیشتری بر روی خودروهای دودزا دارد: «رسیدگی به مسائل شهری در هر حوزه‌ای که باشد، مردم می‌توانند با ١٣٧ تماس بگیرند و سامانه ١٨٨٨ هم در شهرداری همان کار پلیس را انجام می‌دهد. نژادبهرام البته معتقد است که چون مدت‌ها نهادهای اجرایی و نظارتی توجه جدی درباره اعلام نیازهای مردمی از طریق این سامانه‌ها نداشتند، بنابراین پیشینه ذهنی آنها هم مثبت نیست: «در برخی موارد هم عوامل اجرایی دقت‌های لازم را برای پیگیری موارد نداشته‌اند که دلیل دیگر به وجود آمدن این ذهنیت است اما شهرداری باید در این زمینه اطلاع‌رسانی کند و تبلیغات محیطی بگذارد تا ذهنیت مردم درباره این سامانه‌ها تغییر کند. شهروندان ناظران شهر هستند و مسئولان هم باید پاسخگو باشند.» این عضو شورای شهر تهران البته بحث آموزش کارشناسان این سامانه‌ها را هم مطرح کرد که باید به آن و به‌ویژه در حوزه سرعت عمل آنها توجه بیشتری شود. او درباره این که گفته می‌شود منظور از فعالیت‌های عمرانی فقط مجموعه فعالیت‌های راهسازی و پل‌سازی است، توضیح داد: «در مواقع اضطرار تمام فعالیت‌های عمرانی در سطح شهر متوقف می‌شود و فعالیت کارخانه‌های مصالح ساختمانی هم جزو آن محسوب می‌شود اما چون گسترده است، احتمال نظارت روی آن کم است.» اما در میان مسئولان شهرداری هم فقط مدیر روابط‌عمومی سازمان بازرسی شهرداری تهران در این باره حرف زد و در ابتدای حرف‌هایش هم گفت که محمدجواد شیرازی، رئیس سازمان بازرسی شهرداری تهران به علت مشغله زیاد نمی‌تواند در این‌باره حرف بزند؛ بنابراین سوال‌ها را از من بپرسید. ابراهیم وجدانی در پاسخ به سوالاتی جزییاتی درباره آیتم جدیدی که شهردار تهران در سامانه‌های شهرداری گذاشته است، داد و البته آمار دقیقی از تماس‌های مردمی در این چند روز گذشته نداشت: «دو هفته قبل پیروی دستور دکتر نجفی در سامانه‌های شهرداری آیتمی به نام مسائل شهری و محیط زیست ایجاد شده است که به چالش‌های مرتبط با محیط زیست که جزو مسئولیت‌های مدیریت شهری است، می‌پردازد. اگر مردم تخلفی در حوزه کارگاه‌های مترو، خدمات اتوبوسرانی که ممکن است فرسوده و آلاینده باشد، کارگاه پروژه‌های عمرانی، مزاحمت‌های شغلی کمیسیون بند ٢٠، زباله‌سوزی، قطع درختان و سایر مسائل محیط زیستی دیدند، می‌توانند برای پیگیری به این سامانه‌ها اطلاع دهند که این موارد در روزهای بحرانی شکل جدی‌تری دارد.»
او البته گفت که این آیتم فقط به مسئولیت‌های شهرداری بر‌می‌گردد اما هنوز کاری درباره آن شروع نکرده‌ایم و احتمالا در آینده نزدیک درباره آن اطلاع رسانی می‌کنیم.
مدیر روابط‌عمومی سازمان بازرسی شهرداری تهران درباره آمار شکایت‌های مردمی توضیح داد که جمع‌بندی این آمار‌ها سخت است: «روز سه‌شنبه پیام‌ها به دو صورت ثبت شده است؛ یکی در مورد فعالیت یکی از کارگاه‌های مترو در منطقه ٣ بوده است که درحال بررسی است و دیگری هم زباله‌سوزی در منطقه ١٧بود که برای خاموش‌کردن آن مامور اعزام کردیم. اما در حالت کلی بیشترین آمار‌ها مربوط به کارگاه‌های مترو بوده است که گاهی فعالیت‌های آن متوقف نمی‌شود. ما برای رسیدگی و رفع پیام‌های مردمی «ددلاین» هم داریم و باید تا ٦ ساعت بعد رسیدگی و رفع شود.» البته هنوز سازمان بازرسی شهرداری برای آیتم‌های جدیدی که شهردار تهران از آن حرف زده است تبلیغات را شروع نکرده است.
در هر حال مهمترین بازرسان تخلفات شهری مردم هستند که می‌توانند آنچه در شهر هست را به مسئولان گزارش دهند و رسیدگی به آن را مطالبه کنند آن هم در شرایطی که همیشه یک پای اقدامات دولتی در نظارت‌ها می‌لنگد، مثلا جریمه ورود به محدود‌ه‌های طرح ترافیک از ٢٠هزار تومان تا ٥٠هزار تومان تعریف شده است که برای متخلفان رقم زیادی نیست؛ ضمن اینکه دوربین‌های ثبت تخلفات طرح ترافیک هم تعاریف مرتبط با آلایندگی را ندارند و تنها دوربین‌های محدوده زوج و فرد قابلیت ثبت تخلفات ورود در محدوده زوج و فرد را دارند؛ بنابراین به خودی خود گسترش طرح زوج و فرد از درِ منازل خاصیت اجرایی ندارد. در هر حال هنوز شاخص‌های آلودگی هوای تهران بالای عدد ١٧٠ را نشان می‌دهد و شاید جز دعا برای باد و باران نظارت‌های همگانی بتواند از رنج و درد آن بکاهد.
