نیاز مبرم اقتصاد ایران، نه راه‌حل‌های جزیی بلکه "راه‌حل جامع" است

مؤسـسه عالی آمـوزش و پژوهـش مدیریت و برنامـه‌ریزی پس از برگزاری اولین کنفرانس اقتصاد ایران، مطالعه‌ای جامع را با عنوان "طرح جامع مطالعات اقتصاد ایران" در سال 1394 و با تمرکز بر 16 سرفصل اصلی مرتبط با جمع‌بندی‌های صورت گرفته در این کنفرانس، آغاز کرد.

این طرح با هدف دستیابی به مجموعه سیاست‌هایی سازگار برای تحقق رشد اقتصادی «بالا، پایدار، اشتغال‌زا و فراگیر» و به منظور بهبود وضعیت رفاه و معیشت خانوارهای ایرانی «به ویژه خانوارهای کم درآمد» ساماندهی شد. از آنجا که عملکرد بلند مدت اقتصاد ایران، منعکس کننده رشد «پایین در مقایسه با ظرفیت های ارزشمند اقتصاد ایران، پر نوسان، با اشتغالزایی کم و بهره مندی غیر قابل قبول قشر فقیر» بوده، رسالت مطالعه ذکر شده، طراحی «تغییر مسیر» بلند مدت اقتصاد ایران است.

اهمیت این تغییر بزرگ آنگاه بیشتر می شود که به 3 نکته اساسی توجه کنیم. اول: در اسناد بالادستی سیاستگذاری نه تنها همواره بر رشد بالای اقتصادی، رفع بیکاری و بهبود فقر و توزیع درآمد تاکید شده، بلکه بعضاً به چگونگی تحقق این هدف ها نیز با تفصیل نسبتاً زیاد پرداخته شده است. دوم: طی سال های آینده اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگر به رشد اقتصادی با ویژگیهای ممتاز ذکر شده نیاز دارد و تکرار خطای سیاست گذاری هزینه های سنگین اجتماعی-سیاسی در پی خواهد داشت. سوم: با توجه به ابرچالش های پیش روی اقتصاد ایران، تحقق اهداف ذکر شده دشوارتر از هر زمان دیگر در گذشته است.

اینک طرح مذکور به پایان رسیده و قرار است نتایج آن در دومین کنفرانس اقتصاد ایران ارائه شده و از دو جلد کتابِ اقتصاد ایران: چگونگی گذر از ابرچالش ها رونمایی شود. این رویداد را می توان به دلایل ذیل رویدادی استثنایی تلقی کرد:

1. در این طرح 118 استاد دانشگاه، کارشناس و پژوهشگر اقتصادی و حقوقی در قالب 16 پروژه برای مدت 16 ماه فعالیت کرده اند. چنین مقیاسی از فعالیت غیر اداری به ویژه با توجه به ارتباط تنگاتنگ اجزای مختلف مطالعه با یکدیگر بطور مطلق بی سابقه است.

2. در دومین کنفرانس اقتصاد، برای اولین بار حوزه های مختلفِ اقتصاد کلان، پولی، ارزی، بودجه ای، مالیاتی، تجاری، صندوق توسعه ملی، نظام بانکی، بازار کار، بازار انرژی، تامین مالی پروژه های عمرانی، بخش‌های اقتصادی، نظام حقوقی اقتصاد، اقتصاد غیر رسمی، محیط کسب‌وکار، تعامل با جهان و فقر و توزیع درآمد در نشست های جداگانه، تجزیه و تحلیل شده و در هر حوزه، توصیه های سیاستی مشخص ارائه می شود.

3. از نتایج 16 پروژه مجزا، فعالیت مستقلی تحت عنوان تلفیق به مدت 6 ماه انجام شده که حاصل آن مجموعه سیاست های کلان، فرابخشی و بخشی منعکس شده در جلد اول کتاب اقتصاد ایران: چگونگی گذر از ابر چالش ها است. نیاز مبرم اقتصاد ایران، نه راه حل های جزیی بلکه «راه حل جامع» است. لذا علاوه بر موضوعات مجزای ذکر شده، «تصویری تلفیقی» از «مجموعه مطالعه» به دست آمده که خود، محصولی مجزا و حائز اهمیت محسوب می شود و به ویژه یک «نقشه راه» برای تحولات میان مدت آینده اقتصاد ایران طراحی شده که در آن، مسیر دشوار اما قابل دستیابی گذر از ابر چالش ها به تصویر کشیده شده است. این بخش از مطالعه در بخش پایانی کنفرانس و در نشست عصر ارائه خواهد شد.

*رئیس موسسه عالی پژوهش در برنامه ریزی و توسعه