پیش‌بینی موسسات بین‌المللی درباره اقتصاد ایران چقدر قابل اتکا است؟
نهادها و سازمان‌های بین‌المللی پیش‌بینی‌های خود را پیرامون کشورهای مختلف منتشر می‌کنند؛ از طرف دیگر «واقعیت اتفاق افتاده» نیز پس از یک وقفه زمانی از طریق داده‌های بانک مرکزی و مرکز آمار نشان داده می‌شود.
در جداول ذیل داده‌ها در خصوص وضعیت رشد اقتصادی و همچنین نرخ تورم ایران در ۲۲ سال گذشته (۱۳۷۱ تا ۱۳۹۲)، برای پیش‌بینی مورد انتظار و همچنین واقعیت رخ داده، استخراج شده است. این محاسبه نشان می‌دهد که ما تا چه اندازه‌ای پیش‌بینی پذیریم.
به منظور محاسبه کمی برآورد یا پیش‌بینی آینده وضعیت اقتصاد کشور، از پیش‌بینی‌های ۳ نهاد زیر استفاده شده است: بانک جهانی (Bank World)، صندوق بین‌المللی پول (IMF) و اکونومی واچ (Watch Economy).
در هریک از سال‌ها میزان خطای مربوط به پیش‌بینی این نهادها با آنچه به صورت رسمی توسط مرکز آمار محاسبه شده است، آمده است.
اولین نکته قابل مشاهده آن است که در تمامی ۲۲ سال گذشته تقریباً گزارش‌ها فاصله پیش‌بینی‌شان با واقعیت رویداده، زیاد است. به عبارت دیگر تمامی این گزارش‌ها نشان می دهند که ایران به ندرت کشور پیش‌بینی‌پذیری بوده است. این در حالی است که کشورهای توسعه یافته و نوظهور به شدت پیش‌بینی‌پذیر هستند. محاسبه میانگین خطا (MSE) برای رشد اقتصادی بین ۵.۴ تا ۶.۳ است! همچنین محاسبه میانگین خطا بــرای نرخ تورم برابر با ۴.۵ تا ۱۲.۵ میان مؤسسات مختلف، متفاوت است. پیش‌بینی‌ناپذیری در معنای اقتصادی یعنی ریسک بالا، یعنی افزایش هزینه های ناشی از ریسک و به دنبال آن افزایش سود تسهیلات یا نرخ های مربوط به صدور ضمانت نامه ها و...
تفاوت در خطاها در دولت های مختلف
به صورت مشخصی مقایسه میان دولت‌های اصلاحات و دولت مهرورزی نشان دهنده تفاوت در پیش‌بینی‌ناپذیری است. به طور مشخصی دولت اصلاحات دولت پیش‌بینی‌پذیرتری برای جهان بوده است. نکته قابل توجه آن است که خطای این دوره اغلب مربوط به پیش‌بینی‌های پایین‌تر از میزان واقعی بوده است و نه پیش‌بینی‌های بالاتر! به عبارت دیگر آنچه در این دوره (خصوصاً دوره دوم آن) روی داده است بسیار بهتر و موفق‌تر از پیش‌بینی‌ها بوده است. دوره دوم دولت مهرورزی (دولت دهم) بدترین دوره پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد ایران بوده است.
سرریز اقتصاد بر سیاست
نکته دوم آن است که دو سال ۱۳۷۵(منتهی به انتخابات سال ۷۶) و سال ۱۳۹۱ (منتهی به انتخابات ۹۲) یک نقطه مشترک دارند. در هر دو دوره آنچه اتفاق افتاده است، بدتر از پیش‌بینی مردم بوده است. به‌عبارت دیگر واقعیت ناامیدکننده‌تر از پیش‌بینی‌های اولیه بوده است و پس پیش‌بینی‌ناپذیری هنگامی که منجر به تجربه بدتر از انتظار می‌شود، سرریزش را در حوزه سیاست نشان می‌دهد.
*هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
