اعلام وضع قرمز برای صندوق‌های بازنشستگی
«سازمان تأمین اجتماعی در مرز بحران قرار دارد. دولت چیزی حدود نصف بودجه عمومی یک‌سال کشور به صندوق تأمین اجتماعی را بدهکار است. رقم سنگینی که براساس اعلام سیدعلیرضا حیدری، نایب‌رئیس اتحادیه پیشکسوتان کارگری مطالبات این سازمان تا پایان سال به ١٥٥هزار‌میلیارد تومان می‌رسد و برای عبور از این بحران باید سالانه ١,٥میلیون شغل ایجاد شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، حالا بحران صندوق‌های بازنشستگی یکی از مهمترین بحران‌های کشور لقب گرفته‌اند. بحرانی که در ردیف بحران آب و محیط‌زیست، بحران بیکاری و بحران شبکه بانکی قرار دارد. حجت میرزایی، اقتصاددان و معاون اقتصاد پیشین وزیر کار در این‌باره می‌گوید: اگر دولت نسبت به پرداخت بدهی‌اش به سازمان تأمین‌اجتماعی اقدام نکند، در آینده‌ای نه‌چندان دور این صندوق هم به وضع صندوق بازنشستگی فولاد و نیروی‌های مسلح دچار می‌شود. دراین صورت علاوه بر یکمیلیون و ۲۰۰هزار مستمری‌بگیر صندوق بازنشستگی کشوری که حقوق خود را از دولت می‌گیرند، بیش از سه‌میلیون مستمری‌بگیر تأمین‌اجتماعی و سایر صندوق‌ها هم به آن اضافه خواهد شد. در این حالت همه متوسل به جیب دولت می‌شوند. آن هم دولتی که مانند گذشته دیگر پولدار نیست.
او معتقد است که دخالت‌های بی‌جای دولت و مجلس و تصویب قوانین که دوره بیمه‌پردازی را کوتاه و دوران مستمری‌بگیری را افزایش داد، به ایجاد بحران در صندوق‌های بازنشستگی و تأمین‌اجتماعی دامن زده است.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که کاهش درآمدهای نفتی دولت را مجبور کرده که مسأله بحران صندوق‌ها را جدی بگیرد؛ چراکه سال‌هاست صندوق‌های بازنشستگی بودجه خود را از دولت می‌گیرند و تنها معدود صندوق‌هایی وجود دارند که هنوز به بودجه دولت وابسته نشده‌اند. آمارها می‌گوید؛ در صندوقِ بازنشستگیِ کشوری، ۷۶درصد مستمری‌ها را دولت پرداخت می‌کند. به بیانی از هر ۱۰۰نفر که تحت پوشش صندوق هستند، ۷۶نفر مستمری خود را از دولت دریافت کرده‌اند. اگر دولت از منابع بودجه، کسری صندوق را تأمین نکند، ورشکسته است. ورشکستگی این صندوق به معنای بلاتکلیفی یکمیلیون و ۲۶۸هزار نفر بازنشسته است. صندوق تأمین‌اجتماعی نیروهای مسلح با ۶۷۰هزار شرایط بدتری دارند و ۹۸درصد مستمریِ پرداختیِ خود را با کمک دولت تسویه کرده است. صندوق کارکنان فولاد هم ورشکسته شده است. این صندوق نزدیک به ۸۵هزار بازنشسته مستمری‌بگیر دارد که با دخالت وزارت رفاه درحال تسویه مستمری‌های بازنشستگان خود با تأخیری دوماهه است. در بقیه صندوق‌ها، وضع کمابیش به همین منوال است.
معاون پیشین وزیر کار معتقد است: اگر دولت نسبت به پرداخت بدهی‌اش به سازمان تأمین‌اجتماعی اقدام نکند، در آینده‌ای نه‌چندان دور این صندوق هم به وضع صندوق بازنشستگی فولاد و نیروی‌های مسلح دچار می‌شود. دراین صورت، علاوه بر یکمیلیون و ۲۰۰هزار مستمری‌بگیر صندوق بازنشستگی کشوری که حقوق خود را از دولت می‌گیرند، بیش از سه‌میلیون مستمری‌بگیر تأمین‌اجتماعی و سایر صندوق‌ها هم به آن اضافه خواهد شد. دراین حالت همه متوسل به جیب دولت می‌شوند. آن هم دولتی که مانند گذشته دیگر پولدار نیست.
بازنشسته‌های جوان، پدیده خاص ایران
بحران حاضر در طول سالیان و تحت‌تأثیر عوامل مختلفی به وجود آمده است. بیمه‌های اجتماعی و برنامه‌های بازنشستگی براساس تعادل بین منابع و مصرف اداره می‌شوند. این تعادل در اکثر صندوق‌های بازنشستگیِ کشور برهم خورده و راه‌حل عبور از این بحران، بازگرداندنِ این تعادل به صورت طبیعی است.
میرزایی که سیاست‌زدگی و دخالت‌های نامناسب دولت و مجلس را عامل اصلی بحرانی‌شدن صندوق‌های بازنشستگی در ایران می‌داند، گفت: دولت‌ها در سال‌های گذشته هزینه‌های بالایی را به این صندوق‌ها تحمیل کردند، بی‌آن‌که به تعهدات خود عمل کنند.
بازنشستگی زودرس ازجمله قوانینی است که به گفته این مقام مسئول بار مالی بالایی در صندوق‌های بازنشستگی ایجاد کرد. به‌عنوان مثال، فردی با ۲۰سال سابقه کار در سن ۴۵سالگی بازنشسته شده، اما قرار است تا ۷۵سالگی حقوق بگیرد. این نشان می‌دهد در تصویب قوانین مربوط به بازنشستگی به این موضوع دقت نشده است. در واقع دولت با این اقدام دوره بیمه‌پردازی را کوتاه و دوران مستمری‌بگیری را افزایش داد.
بر اساس اعلام نایب‌رئیس اتحادیه پیشکسوتان کارگری، سالانه ١٠درصد مستمری‌بگیران اضافه می‌شود که تعداد آن بالغ بر ٣٠٠هزار نفر است، بنابراین سازمان تأمین‌اجتماعی در مرز بحران قرار داشته و برای عبور از آن باید سالانه یکمیلیون و ٥٠٠هزار بیمه‌شده به سازمان تأمین‌اجتماعی اضافه شود و حق بیمه پرداخت کنند.
یکی دیگر از این مشکلات، به قانون بازنشستگی پیش از موعد صاحبان مشاغل سخت و زیان‌آور مربوط است. بسیاری از گروه‌ها ازاین قانون استفاده کرده و با ۱۵سال سابقه کار بازنشسته شده‌اند. نکته دیگر این است که در صندوق‌های بازنشستگی برخورداری از مزایا متناسب با سنوات و میزان بیمه‌پردازی نیست، به همین دلیل همه سعی دارند زودتر بازنشسته شوند تا آن حقوق را بگیرند.
اما شوک‌های قیمتی، نوسانات نرخ ارز، بالابودن نرخ تورم و در یک کلام بی‌ثباتی اقتصاد کلان از دیگر عواملی است که این معاون سابق وزیر کار معتقد است به ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی دامن زده است.
رقم دقیق بدهی دولت چقدر است؟
هرچند که براساس اعلام نایب‌رئیس اتحادیه پیشکسوتان کارگری مطالبات سازمان تأمین‌اجتماعی تا پایان سال به ١١٥هزار‌میلیارد تومان می‌رسد. البته او این نکته را هم گفته که اگر مطالبه دیگری در سال‌جاری به سازمان تأمین‌اجتماعی تحمیل شود، رقم به بیش از ١٥٥هزار‌میلیارد تومان خواهد رسید و مطالبات بسیار بیش از اینها خواهد بود.
اما دولتمران پیشتر عدد ١٣٣هزار‌میلیارد تومان را برای بدهی‌های دولت به تأمین‌اجتماعی اعلام کرده بودند. با این وجود میرزایی نسبت به رقم‌های اعلامی تردید داشته و می‌گوید؛ تا زمانی که فرآیند حسابرسی دولت انجام نشود، نمی‌توان رقم دقیقی برای آن اعلام کرد. باید مشخص شود که نرخ سود بدهی‌های قبلی دولت به صورت ساده محاسبه شود یا مرکب، یا اصلا قرار نیست سود به آن تعلق گیرد. البته پیشتر دولتمردان این رقم را ١٣٣هزار تومان اعلام کرده بود.
معاون سابق وزیر کار البته بر این باور است که با شرایط فعلی هیچ چشم‌انداز مثبتی برای پرداخت بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی وجود ندارد. او ادامه می‌دهد: بدهی دولت به تأمین‌اجتماعی باید توسط وزارت اقتصاد و دارایی و زمان حسابرسی تأیید و بعد از آن در فرآیند پرداخت قرار گیرد، اما درحال حاضر دولت به دلیل محدودیت منابع مالی امکان تسویه آن را ندارد.
تسویه بدهی در قالب اوراق بدهی و واگذاری املاک، شرکت و انفال سه روشی است که به گفته میرزایی دولت می‌تواند از طریق آنها نسبت به تسویه بدهی‌اش اقدام کنند.
چند صندوق بازنشستگی در کشور فعالیت می‌کنند؟
علاوه بر صندوق تأمین‌اجتماعی که کارگران را تحت پوشش قرار داده است، صندوق بازنشستگی کشوری برای مستخدمین دولت، صندوق بازنشستگی لشگری برای نیروهای مسلح، صندوق کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز جمعیت روستایی کشور را تحت پوشش دارند. ۱۸ صندوق دیگر نیز حوزه‌های دیگر را پوشش می‌دهند و به این ترتیب ۲۲ صندوق بازنشستگی در کشور فعالیت می‌کنند.
