۷۰درصد نهاده‌های مورد نیاز کشت پاییزه تأمین شده است
بیش از یک دهه از ابلاغ اصل ٤٤ قانون اساسی برای واگذاری وظایف شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی می‌گذرد و برخی از شرکت‌های دولتی گرچه این قانون را اجرا کرده‌اند اما در عمل، هم دولتی و هم خصوصی (خصولتی) هستند. برخی دیگر از شرکت‌های بزرگ دولتی نیز بر سر دوراهی واگذاری وظایف و خصوصی شدن مانده‌اند و البته تمایلی به خصوصی‌سازی هم نشان نمی‌دهند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، یکی از این شرکت‌های بزرگ، شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران است که با پیشینه نزدیک به یک قرن (٩٠سال)، بزرگترین تأمین و توزیع‌کننده نهاده‌های کشاورزی در کشور به شمار می‌رود. البته سهام این شرکت دولتی در یک دهه اخیر سه‌بار در فرابورس عرضه شد و مشتری پروپاقرصی نداشت اما در بیرون از تالار بورس، شرکت‌ها و تشکل‌هایی مترصد فرصتی برای در اختیار گرفتن وظایف این شرکت هستند.
به گفته عباس کشاورز، رئیس هیأت‌مدیره شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران و معاون وزیر جهاد کشاورزی، «جایگاه این شرکت بزرگ که به‌عنوان برند و نشان کشاورزی ایران در سطوح بین‌المللی مطرح است، بسیار حسادت‌برانگیز بوده» و به همین دلیل رقیبان زیادی را به میدان می‌طلبد. رقبایی که زیر عنوان اجرای اصل ٤٤ قانون اساسی، بازار پرسود با گردش مالی بالای نهاده‌های کشاورزی را سهم‌خواهی می‌کنند.
گرچه انتقادهایی هم می‌توان به نحوه عملکرد شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران در سال‌های گذشته وارد کرد، اما تأمین و توزیع نهاده‌های کشاورزی در سراسر کشور به کشاورزانی که هنوز کورسوی امید زندگی‌شان قطعه زمین کوچکی است که با آن معیشت خانواده را تأمین می‌کنند، کار کوچکی نیست، هر چند فشار برای واگذاری وظایف این شرکت محدودیت‌هایی را نیز در خدمات‌رسانی مطلوب‌تر ایجاد کرده است. در همین راستا، با حمید رسولی، مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران که از مدیران باسابقه در این بخش است، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. وی معتقد است نظام کنترل کیفی این شرکت یکی از سازمان‌یافته‌ترین نظام‌های کنترلی ایران است. این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با توجه به محدودیت‌هایی که در زمینه خدمات‌رسانی این شرکت در سال‌های اخیر ایجاد شده، تأمین و تدارک نهاده‌های کشاورزی برای امسال و همچنین سال زراعی جدید که کشت پاییزه را نیز پیش رو داریم، چگونه است؟
براساس وظایف قانونی که به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران محول شده و طبق برنامه‌های ابلاغی وزارت جهاد کشاورزی، امسال باید ٢میلیون و ٣٠٠هزار تن نهاده از محل تولید داخلی و همچنین تأمین از بازارهای خارجی انجام شود که بخش زیادی از این برنامه محقق شده است. برای کشت پاییزه و سال زراعی جدید نیز تأمین ٩٠٠هزار تن نهاده کشاورزی در دستورکار قرار دارد که از شهریور تا پایان آبان‌ماه باید توسط کارگزاری‌های شرکت خدمات حمایتی به کشاورزان تحویل داده شود.
برای تأمین و تدارک ٢میلیون و ٣٠٠هزار تن نهاده کشاورزی، شرکت خدمات حمایتی بیش از ١٠ مناقصه داخلی و بین‌المللی برگزار و در پی آن با شرکت‌های بزرگ تولیدکننده کود شامل تولیدکنندگان داخلی و خارجی قرارداد منعقد کرده است. درحال حاضر برای کشت پاییزه ٣ محموله کود شامل سولفات پتاس و سوپر فسفات تریپل در بندرهای خارجی آماده بارگیری است. ٦٠٠هزار تن کود نیز از محل ٩٠٠هزار تن کشت پاییزه از تولیدکنندگان داخلی خریداری شده است که بخش اعظم آن از شرکت‌های پتروشیمی داخلی تامین می‌شود.
ظرفیت کارخانه‌های داخلی در تولید انواع کود چگونه است؟ آیا توان داخلی برای تأمین تمامی نیازهای کودی کشاورزان در کشور فراهم است یا مسائل کیفیتی منجر به واردات بخشی از کودهای کشاورزی به کشور می‌شود؟
کارخانه‌های داخلی دارای توانمندی‌های زیادی در زمینه تولید انواع کودهای کشاورزی هستند، اما در برخی موارد کمبودهایی هم داریم. برای نمونه در تولید کود ازته تمامی نیازهای کشور از تولید داخل تأمین می‌شود، اما در تولید کود سوپر فسفات تریپل ظرفیت تولید محدود است. همچنین در تولید کود سولفات پتاس کمتر از٣٠درصد از نیاز کشاورزان در داخل تولید می‌شود. هر چند در سال‌های اخیر تلاش‌های ارزشمندی در زمینه تولید این دو نوع کود استراتژیک انجام شده است و خوشبختانه شاهد روند صعودی تولید داخلی در کودهایی هستیم که تا چند سال قبل کاملا وارداتی بودند. در مجموع از ٩٠٠هزار تن کود مورد نیاز کشت پاییزه امسال تنها ٣٠درصد وارداتی است و ٧٠درصد دیگر از تولیدات داخل خریداری، تأمین و تدارک شده است.
برخی از کشاورزان و فعالان این بخش از کیفیت نامناسب کودهای داخلی و نبود نظارت‌های کافی از تولید تا مزرعه گلایه دارند. با توجه به این‌که موسسه خاک و آب در سال‌های اخیر اقدام به ثبت برندهای کود و ارایه گواهی کیفیت کرده است، آیا شرکت خدمات حمایتی در این زمینه اعمال نظارت می‌کند؟
شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران نه‌تنها بر فرآیند تولید، حمل و توزیع کودهای خریداری شده از محل تولیدات داخلی اعمال نظارت می‌کند، بلکه کودهای وارداتی را نیز در فرآیند نظارتی بسیار دقیق و نظام‌یافته‌ای از کشورهای مبدأ تا وصول و تخلیه آن در مقصد دنبال می‌کند. در همین راستا با اعزام بازرسان بین‌المللی در کارخانه‌هایی که طرف قرارداد ما هستند، هنگام تولید و سپس در بنادر کشور مبدأ در زمان بارگیری محموله و سپس در زمان ورود کشتی‌ها به بندرهای ایران به‌طور سیستماتیک اعمال نظارت‌ها از سوی شرکت خدمات حمایتی انجام می‌شود. نظام کنترل کیفی مستقر در شرکت خدمات حمایتی یکی از سازمان‌یافته‌ترین نظام‌های کنترلی در ایران است که هرگونه انحراف از استاندارد و مغایرتی را بی‌درنگ به مسئولان مربوط منعکس می‌کند. این نظام کنترلی همان‌گونه که اشاره شد تمامی مراحل تولید، توزیع، حمل و مصرف را در برمی‌گیرد.
در بخش کودهای داخلی نیز نظارت‌ها به صورت مستمر و دایم انجام می‌شود. برای محصولات داخلی از مرحله تولید، حمل، انبارداری و حتی در زمان فروش توسط کارگزاری‌های شرکت خدمات حمایتی نیز نمونه‌برداری و آزمایش می‌شود. این مراحل برای انواع کودهای کشاورزی، زیستی و آلی نیز به‌طور کامل انجام می‌گیرد. موسسه خاک و آب هم به صورت رندومی تمامی انواع مواد کودی را نمونه‌برداری و آزمایش می‌کند. به این ترتیب تمامی کودهایی که در شبکه شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران تأمین و توزیع می‌شود، با حاکمیت طرح جامع کنترل کیفی، به صورت مستمر ممیزی و نظارت می‌شود.
صریحا عرض کنم که خط قرمز ما در این شرکت «کیفیت» است و چنانچه در سایر موضوعات انعطافی نشان دهیم، درخصوص کیفیت کودهای توزیع شده بسیار دقیق و بدون انعطاف عمل می‌کنیم. مصادیق بسیاری برای این گفته‌ام دارم. برای نمونه از ٢٠٠ نمونه آزمایش کود موجود در شبکه توسط موسسه خاک و آب، تمامی نمونه‌ها جواب مثبت گرفته‌اند و این یکی از افتخارات شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران محسوب می‌شود. نمونه دیگر در زمینه کودهای وارداتی است که ماه گذشته یک کشتی وارداتی را به این دلیل که کمی دانه‌بندی محموله مغایر استانداردها بود، به کشور مبدأ برگشت دادیم و اجازه تخلیه به آن ندادیم. باز هم تأکید می‌کنم که در زمینه کیفیت به هیچ‌وجه کوتاه نمی‌آییم و هیچ نوع کودی بدون کنترل و نظارت و پس از اطمینان از مطابقت آن با استاندارد در شبکه بزرگ شرکت خدمات توزیع نمی شود.
یکی دیگر از وظایف شرکت خدمات حمایتی کشاورزی ایران تأمین و تجهیز ماشین‌آلات کشاورزی است. چرا در این زمینه شرکت نتوانسته خدمات مناسب و مطلوبی ارایه دهد؟ با توجه به محدودیت‌هایی که در زمینه واگذاری وظایف به بخش خصوصی ایجاد شده، آیا برنامه‌هایی در این زمینه دارید؟
با وجود تلاش‌های فراوانی که در این حوزه شده، بخش ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی نیازمند تلاش مضاعفی است. درحال حاضر شرکت خدمات حمایتی آماده همکاری با تولیدکنندگان داخلی و همچنین نمایندگان رسمی برندهای معتبر جهانی ماشین‌آلات کشاورزی است و در این ارتباط هم تعدادی قرارداد با تولیدکنندگان برتر منعقد کرده‌ایم. در این همکاری‌ها، شرکت خدمات حمایتی، ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی را در قالب قراردادهای وکالتی با ضمانت و گارانتی خدمات پس از فروش توسط شرکت‌های تولیدکننده از طریق شبکه کارگزاران شرکت در اختیار کشاورزان قرار خواهد داد.
درحال حاضر وضع واگذاری شرکت به کجا رسیده است و در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
اصل ٤٤ قانون اساسی یکی از اصول مترقی در کشور است و امیدواریم واگذاری این شرکت به بخش خصوصی به نحو مطلوب و شایسته‌ای اجرایی شود. به باور من، خصوصی‌سازی شرکت چنانچه به درستی انجام شود، اتفاق میمون و مبارکی برای بخش کشاورزی خواهد بود. بهترین شکل واگذاری می‌تواند واگذاری به کنسرسیومی متشکل از تولیدکنندگان داخلی، واردکنندگان، کارگزاران توزیع، شرکت‌های پتروشیمی و اتحادیه‌های تعاونی روستایی باشد که در آن با استفاده از ظرفیت‌های هر یک از مجموعه‌های فوق شاهد هم‌افزایی قابل توجهی در اجرای هر چه بهتر وظایف خطیر تامین، تدارک و توزیع نهاده‌های کشاورزی خواهیم بود. امیدوارم انتقال سهام به نحو شایسته اتفاق بیفتد و واگذاری شرکت خدمات حمایتی تجربه موفقی برای سایر شرکت‌های دولتی نیز باشد. ما راهی جز این مسیر نداریم و درعین‌حال ضمن حفظ شبکه ۹۰ ساله شرکت خدمات آن را گسترش و توسعه نیز می‌دهیم.
سخن آخر؟
امیدوارم سال زراعی خوبی برای کشاورزی کشور پیش رو داشته و با تأمین، تدارک، توزیع و مصرف بهینه نهاده‌های کشاورزی شاهد رونق بیشتری در این بخش باشیم.
