خیز جنجالی دلار؛ بازار در شوک رکورد جدید

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرارو، دلار در میانه هفته قبل، خواب زمستانی پیش از موعد خود را نیمه‌کاره رها کرد و دست و رو نشسته برای خلق رکوردی تازه خیز برداشت. هدفی که البته تا الان محقق نشده است.

بازار آزاد ارز ایران از ۲۴ مهر تا ۲۰ آبان تقریباً برای مدت یک ماه به ثباتی نسبی تن داد تا قیمت دلار نهایتا در محدوده ۱۰۷ تا ۱۰۸ هزار تومان درجا بزند. این ثبات طولانی‌مدت، پس از ثبت رکورد تاریخی ۱۱۷ هزار و ۸۶۰ تومانی در اوایل مهرماه ۱۴۰۴ برای بسیاری از فعالان بازار و مردم عادی امری عجیب به حساب می‌آمد، اما از روز سه‌شنبه، ۲۰ آبان ۱۴۰۴، ورق برگشت. قیمت دلار در بازار آزاد، با جهشی ناگهانی محدوده ۱۰۸ هزار تومان را پشت سر گذاشت و تا کانال ۱۱۲ تا ۱۱۳ هزار تومان پیشروی کرد. از آن موقع تا حالا خیلی‌ها دنبال دلیل رشد حدوداً ۵۰۰۰ تومانی نرخ ارز و کشف دست‌های پشت پرده دخیل در این اتفاق هستند.

۱. تاثیر ریسک سیاسی بر قیمت دلار بازار آزاد

مهم‌ترین محرک بازار در روز‌های اخیر، یک سیگنال خارجی است که مستقیماً بر انتظارات تورمی و ریسک‌های سیستماتیک تاثیر می‌گذارد.

هفته گذشته خبر‌هایی مبنی بر رایزنی ایالات متحده و سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) برای ارائه یک قطعنامه جدید علیه ایران در جلسه هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) منتشر شد. ایران در ابتدای هفته جدید ایران به شیطنت جدید آمریکا و رفقای اروپایی‌اش واکنش نشان داد تا موضوع به نوعی تایید شود.

بازار آزاد ارز ایران به هر خبری درباره احتمال افزایش تحریم‌ها، کاهش درآمد‌های ارزی و پیچیده‌تر شدن تجارت خارجی واکنش نشان می‌دهد بلافاصله آن را به تقاضای احتیاطی تبدیل می‌کند. تجار، سرمایه‌گذاران و حتی مردم عادی، در چنین شرایطی، ریسک را بو می‌کشند و ترجیح می‌دهند دارایی‌های ریالی خود را تبدیل کنند تا مقابل شوک‌های احتمالی مصون بماند.

از سوی دیگر سوابق نشان می‌دهد هر خبری پیرامون پرونده هسته‌ای ایران حتی اگر مانند ارائه پیش‌نویس قطعنامه اخیر از سوی مقامات و مسئولان اقدامی تشریفاتی ارزیابی شود، فوراً با واکنش دلار رو‌به‌رو می‌شود و تا زمان تعدیل انتظارات، آن را در سطوح بالاتر تثبیت می‌شود. این عامل مانند یک فنر فشرده‌شده سیاسی-اقتصادی در بازار به ایفای نقش می‌پردازد.

۲. نقش تقاضای فصلی و تسویه‌حساب ارزی بر قیمت دلار

عامل دوم، یک پدیده دوره‌ای و قابل پیش‌بینی است که تقریباً هر ساله در پایان فصل پاییز و با نزدیک شدن به پایان سال میلادی (دسامبر) رخ می‌دهد.

بسیاری از شرکت‌های بزرگ واردات و صادرات، به‌ویژه آنهایی که با طرف‌های اروپایی و بین‌المللی کار می‌کنند، موظف به تسویه‌حساب‌های ارزی در پایان سال مالی هستند. این عملیات مالی شامل پرداخت بدهی‌های ارزی، انتقال سود به خارج از کشور یا بستن قرارداد‌های جدید برای سال آتی است.

قیمت دلار صرافی بازار آزاد ارز ارز مسافرتیقیمت دلار در بازار آزاد روز سه‌شنبه ۲۰ آبان با جهشی ناگهانی محدوده ۱۰۸ هزار تومان را ترک کرد و تا کانال ۱۱۲ تا ۱۱۳ هزار تومان پیش رفت

به دنبال این اتفاق حجم بالایی از تقاضا، عموماً در قالب حواله یا اسکناس، به‌صورت ناگهانی و با حجم بالا وارد بازار می‌شود و با تقاضای خرد تلاقی پیدا می‌کند. با اینکه بخش عمده چنین نیاز‌هایی از طریق کانال‌های رسمی تأمین می‌شود، اما به هر حال شاهد تاثیرگذاری آن روی قیمت ارز هستیم، چون بخش کوچکی از آن به ناچار در بازار آزاد یا بازار‌های سلف منعکس می‌شود.

بانک مرکزی معمولاً در مواجهه با تقاضای فصلی، عرضه را مدیریت می‌کند، اما اگر بالا رفتن تقاضا با افزایش ریسک‌های سیاسی همراه باشد معمولا برای جلوگیری از هدررفتن منابع، به اجبار جانب احتیاط را در پیش می‌گیرد.

۳. شکست مقاومت روانی دلار در پله ۱۰۸ هزار تومان

عامل سوم به ماهیت پویای بازار و نوسانات طبیعی آن بازمی‌گردد که اغلب پس از یک دوره تثبیت نسبی، طبیعی و قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسد.

در بازار‌های مالی، ثبات مطلق وجود ندارد و به دنبال هر دوره ثبات (مانند آنچه از ۲۴ مهر تا ۲۰ آبان در بازار آزاد ارز اتفاق افتاد و اجازه نداد قیمت دلار از محدوده ۱۰۸ هزار تومان خارج شود) باید منتظر فشرده شدن فنر انتظارات یا انباشت فشار باشیم.

بازار به طور طبیعی در جستجوی پیدا کردن نقطه تعادل جدید متناسب با شرایط کلان اقتصادی و سیاسی است و پس از اینکه محدوده ۱۰۸ هزار تومان را به عنوان مقاومت روانی و فنی پشت سر گذاشت، با حجم زیادی از تقاضای هیجانی رو‌به‌رو شد، چون به خاطر وجود رکود نسبی در بازار‌های موازی از جمله بورس و مسکن، سرمایه‌گذاران خروج دلار از فاز ۱۰۸ هزار تومان را سیگنالی مناسب ارزیابی می‌کنند.

پیش‌بینی قیمت دلار؛ بازار ارز ایران به کجا می‌رود؟

در دوره‌ای که بازار با سه عامل قدرتمند یعنی ریسک سیاسی، تقاضای فصلی و شکست مقاومت فنی مواجه است، ابزار‌های بازارساز برای حفظ ثبات موقتاً به چالش کشیده می‌شوند. بانک مرکزی در این ایام تلاش می‌کند نیاز‌های واقعی را در سامانه‌های رسمی با قیمت پایین‌تر از بازار آزاد تأمین کند، با این حال ریسک‌های سیاسی بر میزان انتظارات تورمی تأثیر می‌گذارد.

اغلب خریداران در این دوره علاوه بر تأمین نیاز‌های معمولشان، نیم نگاهی نیز به حفظ ارزش دارایی خود در آینده دارند. هرچقدر شکاف میان نرخ رسمی (مبادله‌ای) و نرخ بازار آزاد بیشتر باشد، انگیزه‌های سفته‌بازی تقویت خواهد شد و در نتیجه نوسانات نرخ ارز نیز پردامنه رخ می‌دهند.

پس بهتر است بپذیریم تداوم یا تعدیل روند صعودی قیمت دلار در روز‌های آینده، بیش از هر چیز به پیامد‌های نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته پیش رو بستگی دارد. در صورت تصویب یک قطعنامه غیرمنصفانه، عامل سیاسی همچنان نیروی اصلی بازار باقی می‌ماند و این پتانسیل را دارد که دلار را به شکستن رکورد تاریخی ۱۱۷ هزار و ۸۶۰ تومان تشویق کند.

با این حال در صورت رخداد سیگنال‌های مثبت دیپلماتیک یا مدیریت انتظارات، عامل سیاسی تضعیف خواهد شد و بازار در واکنش به آن، یک اصلاح قیمتی کوتاه‌مدت را تجربه خواهد کرد. هرچند بعید است به خاطر وجود فشار تقاضای فصلی شاهد بازگشت به محدوده ۱۰۸ هزار تومان باشیم.

بازار ارز ایران فعلاً از فاز تثبیت خارج شده و به فاز نوسانی با جهت‌گیری صعودی قدم گذاشت است. مدیریت این موقعیت جدید هم به اقدام هماهنگ در حوزه‌های سیاست خارجی و عرضه و تقاضای داخلی توسط بازارساز نیاز دارد.